Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CUMULO

Gramatyka
  • Formycumulo, comulo, cummulo, cumulata
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1.
      • a. usypać w kopiec, spiętrzyć
      • b. otoczyć kopcem, (o granicach) wyznaczyć przy pomocy kopców
    • 2. + mensuram (grani) usypać z czubem, wypełnić ponad miarę (ziarnem itp.)
    • 3. + fenum pratumukładać w kopy (siano)
  • II. transl.
    • A.
      • 1.
        • a. concr. abstr.res: gromadzić, zbierać
        • b. homines: zgromadzić, ściągnąć
      • 2.
        • a. + alicui rei dorzucać, mnożyć
        • b. + alicui ściągnąć, spowodować
    • B.
      • 1. abstr.+ laudem Dei, commoda pomnażać, powiększać, uświetniać
      • 2. homines ] (saec. XV—XVI) : obdarzać, obsypywać

Pełne hasło

CUMULO s. COMULO s. CUMMULO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • A.
I. propr.
1.
a. usypać w kopiec, spiętrzyć; in cumulum exstruere
KodPol II p. 803 (a. 1395) : limites per transversum lacus ... c-ta terra ... descripti sunt.
AGZ XI p. 264 (a. 1446) : debent ... scopulos ... c-re alias «vssypacz» ... sub pena regali.
b. otoczyć kopcem, (o granicach) wyznaczyć przy pomocy kopców; cumulo circumdare, cumulis exstructis designare (limites)
PommUB p. 250 (a. 1278) : paries ... currit ... ad quercum c-tam.
KodWp II p. 306 (a. 1313) : duas arbores pini ... circumfodimus et c-vimus ... quas pro terminis assignamus.
*Ib.
p. 483 (a. 1336) : hee mete sunt omnes c-te.
Ita saepius saec. XIV—XV.
2. mensuram (grani) usypać z czubem, wypełnić ponad miarę (ziarnem itp.); ad cumulum implere (granis sim.)
ArPrawn VII p. 62 (a. 1566) : ne vendentes cogantur ea vasa c-re aut coagitare.
Cf. Th.
IV 1382,6 sqq. Praec. part. perf. loco adi. (de mensuris grani)
CodPom p. 687 (a. 1243) : quorum cribrorum tria c-ta mensuram siliginis adimplebunt.
DokMp I p. 161 (a. 1368) : metretas maldratarum c-tas recipientes.
Ita vulgo saec. XIV—XVI.
Syn.
superfluens ( ArPrawn VII p. 62, a. 1566).
Opp.
plena (immo plana? DokMp I p. 161, a. 1368) , planata ( ib. p. 212, a. 1381, cf. DyplMog p. 76 ) .
3. fenum układać w kopy (siano); in acervos struere
KodWp III p. 703 (a. 1397) : fenum falcatum et ad duos cumulos c-tum.
KodKKr II p. 251 (a. 1401) : cmethones ... tenentur fenum falcare ... et c-re.
Ita passim saec. XV. Simili sensu pratum :
DokMp I p. 163 (a. 1369) : pratum ... falcare et c-re.
KodMp IV p. 190 (a. 1421) : super pratum falcastrare et hocidem c-re wlgariter «i stoszicz».
Ita saepius saec. XV (additur in fenum et artomos: ZabDziej III p. 523, a. 1498) .
Item abs.
KodWp I p. 16 (saec. XIII) : tenentur... per tres continuos dies cum tota familia segetes purgare, per unum diem singuli c-re, tres kitas lini dare.
N. glossas Pol.
DokMp I p. 333 (a. 1405) : fenum ... c-re vulgariter «sthoschicz» (cf. supra 22 ).
AGZ XVII p. 115 (a. 1475) : homines c-ntes fenum alias «grabili».
Part. perf.
loco
subst. cumulata,, -ae f. kopa (siana); meta
RachJag p. 101 (a. 1389) : pro II c-tis feni dictis «cobili».
Ib. p. 280 (a. 1394) : pro distribucionibus vna c-ta feni prius empta.
Ib. infra equis regalibus vna c-ta feni.
II. transl.
A.
1.
a. res: gromadzić, zbierać; colligere, coacervare: concr. (v. gr. divitias, bona, pecuniam) vel abstr. , v. gr. artes bonas ( PAUL. CR. p. 42, v. 39 ), praemia ( NIC. BL. Serm. III p. 89 ) , coronae meritum ( Somm. I p. 1015, a. 1404) .
b. homines: zgromadzić, ściągnąć; arcessere, congregare
CodVit p. 196 (a. 1404) : Cruciferi c-tis ... sibi ... ducis Mosquensis ... auxiliis, terras nostras ... vastaverunt.
ArHist VIII p. 322 (a. 1499) : c-tis aliquibus gentibus et eciam ... ducibus Lithwanie, ut essent nobis in auxilium.
*Tom. V p. 393 (a. 1521) : pares hostibus esse non possimus, nisi externis auxiliis c-tis adjuvemur.
2. aliquid
a. alicui rei dorzucać, mnożyć; addere, augere, v. gr. beneficia beneficiis ( ArPrawn I p. 406, a. 1544) , gratiam gratiae ( KodWp I p. 195, a. 1242, item gratiam super gratiam: GALL. p. 411 = 36,12 M. ), mala malis ( ArPrawn I p. 19, a. fere 1400 ; CodEp II p. 259, a. 1431, cf. Th. IV 1383,59), vim vi ( Dogiel IV p. 204, a. 1517) virtutem virtutibus ( PP II p. 14, a. 1406) .
b. alicui ściągnąć, spowodować; conflare, contrahere
GALL p. 405 (= 27,11 M.) : ne iniuste conquerendo iram, quam alteri conflabat, sibimet ipsi c-ret.
Ib. p. 423 (= 54,18 M.) : unde magnam sibi Hungarorum invidiam c-vit.
ChrClar p. 473 : ex hoc sibi malum c-ntes.
B.
1. res (praec. abstr. , v. gr. laudem Dei, commoda sim.) pomnażać, powiększać, uświetniać; ampliare, augere, concelebrare.
Syn.
augere ( MatLub p. 25, a. 1502 ; CorpJP II I p. 83, a. 1508) .
Constr.
a. abs. b. sq. abl. c. sq. in c. abl.
MatLub p. 25 (a. 1502) : civitas ... debeat in suis commodis augeri et c-ri.
2. homines ] (saec. XV—XVI) : obdarzać, obsypywać; donare, augere, v. gr. donis, honoribus sim.
Item
dignitatis gradu ( Tom. II p. 263, a. 1513) , munere vicecancellariatus (syn. honestare ib. III p. 262, a. 1514) , officiis ( IANIC. p. 59, v. 4 ; syn. afficere *Tom. V p. 213, a. 1520) .
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)