Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONTROVERSIA

Gramatyka
  • Formycontroversia, contraversia
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzaj
Znaczenia
  • I. wątpliwość, niepewność, niejasność
  • II.
    • 1. niezgoda, różnica zdań
    • 2. spór, zatarg, nieporozumienie, kłótnia
      • α.
      • β.
      • γ.
    • 3. zeznanie stron procesowych, zwł. zaprzeczenie przez pozwanego zarzutom wysuniętym przez powoda
    • 4. roszczenie, pretensja prawna

Pełne hasło

CONTROVERSIA s. CONTRAVERSIA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • A.
  • N.
I. wątpliwość, niepewność, niejasność; scrupulus, dubitatio, obscuritas.
Locut.
citra controversiam bezsprzecznie, niewątpliwie; sine dubio
COPERN. Rv p. 28 : nullatenus ... separare possumus a terra lunam, citra c-am illi proximam existentem.
II.
1. niezgoda, różnica zdań; dissensus, sententiarum diversitas.
2. spór, zatarg, nieporozumienie, kłótnia; lis, dissensio, iurgium, rixa.
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 286 (saec. XV) : c-e «przeciwnosczy».
N. in imagine
KADŁUB. p. 72 : animus mihi de senectute c-am facit.
Praec. iur. t. t. spór sądowy, sprawa; lis, causa, quaestio. Abundanter litis ( APozn II p. 278, a. 1495).
N. glossas Pol.
ArPrawn VIII p. 148 (a. 1419) : cum tali c-a alias «sze sporem».
StPPP II p. 502 (a. 1442) : intrabat in c-am alias «w spor» et in «prza» (cf. AGZ XIII p. 322, a. 1453; ib. p. 328, a. 1454; ib. XVII p. 77, a. 1472 et saepius ).
AGZ XV p. 156 (a. 1473) : inter se habent c-as alias «spory y rostyrky».
Ib. XIX p. 547 (a. 1473) : inter partes ... c-as alias «nyestnazky».
GLb p. 24 : c-a, «zaloba, wspora».
Syn. et iuxta posita
actio ( KsgMaz I p. 103, a. 1410) , causa ( ArPrawn I p. 25, a. 1400 et saepius), differentia, discordia, discrepatio ( JusPol p. 298, a. 1456 et saepius), displicentia ( KodMp IV p. 290, a. 1434) , disceptatio ( ZabDziej II p. 192, a. 1484) , disputatio ( StPPP VI p. 321, a. 1527) , lis ( KodWp I p. 753, a. 1282 et saepius), litigium ( StSyn III p. 42, a. 1320 et saepius).
Locut. potiores
α. controversiam agere ( AGZ XVI p. 197, a. 1485) , (com)movere (alicui: KodMaz(K) p. 406, a. 1235 ; contra aliquem: DokMp I p. 4, a. 1257) , devolvere (ad iudicium: CodSil(M) II p. 132, a. 1215) , excitare ( KodWp III p. 77, a. 1357) , facere (saepissime), habere (saepissime), (ad, in) controversiam ingredi, intrare ( StPPP II p. 842, a. 1482 et saepius).
β. controversiam adimere ( CorpJP III p. 148, a. 1511 et saepius), amputare ( Dogiel IV p. 27, a. 1257 et saepius), annullare, irritam facere ( AKapSąd III p. 136, a. 1509) , cassare ( StPPP VIII p. 427, a. 1397) , complanare ( AKapSąd III p. 11, a. 1457 et saepius), componere, concordare ( KodWp V p. 6, a. 1400) , decidere ( CodSil(M) II p. 132, a. 1215) , dirimere ( Tom. I p. 114, a. 1510) , discernere ( ArPrawn X p. 119, a. 1402) , expedire ( *Lites II p. 396, a. 1399) , exstinguere ( ArPrawn I p. 36, a. 1412) , fini demandare ( AKapSąd II p. 20, a. 1415) , mortificare ( ib. III p. 59, a. 1488) , sistere ( StPPP XII p. 500, a. 1531) , sopire ( KodWp I p. 289, a. 1253 et saepius), terminare ( KodMp IV p. 290, a. 1434).
γ. controversia exstat, fit, intervenit, pendet, (sub)oritur ( KodKKr I p. 12, a. 1212 ; KodPol I p. 136, a. 1291 ; *CodVit p. 101, a. 1404 et saepius), opp. cassata, mortua est ( StPPP VIII p. 427, a. 1397).
Constr. ad
1—2: a. sq. gen. subi. b.
α. sq. gen. obi.
β. sq. de.
γ. sq. super.
δ. sq. pro:
ArPrawn X p. 116 (a. 1402) : omnibus c-iis pro predicta ... exempcione postpositis.
c. sq. cum aliquo vel inter aliquos.
3. zeznanie stron procesowych, zwł. zaprzeczenie przez pozwanego zarzutom wysuniętym przez powoda; partium in iudicio professiones, praec. citati infitiatio
StPPP VII p. 425 (a. 1468) : partes terminum habent peremptorium cum interrogacione seu c-a.
AGZ XVII p. 1 (a. 1469) : capitaneus posuit terminos in duabus ... septimanis cum facie et recognicione ministerialis ac cum c-iis.
StPPP III p. 91 (a. 1532) : iudicium, a quo appellatum est, parti appellanti propositiones, responsiones, c-as et probationes omnes ex actis suis in scripto ... dare ... tenebitur (cf. ArPrawn I p. 270, a. 1553).
N. glossam Pol.
StPPP II p. 811 (a. 1476) : interrogo actorem de quibus partibus harum trium cupit habere resignacionem, quia super ista tercia parte ... faciam contra ipsum c-am alias «odpor».
Ib.
p. 817 (a. 1477) : volo ipsum intercedere cum c-a contra Swąthochnam et ipsius cittacionem alias «z odeprzą gy zachodzą».
Ita saepius.
4. roszczenie, pretensja prawna; actus iure ali quid sibi vindicandi
PommUB p. 35 (a. 1229) : tuguria ... monialium ... ab omni exaccione libera esse volumus sive a castellano ... et ab omni c-a.
KodWp II p. 15 (a. 1288) : promittens ... coram ... iuratis civitatis ... c-am ... de dicto molendino ... non inferre (cf. PommUrk V p. 329, a. 1317; ib. VI p. 193, a. 1323
et saepius).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)