Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONTRADICO

Gramatyka
  • Formycontradico, dico, contra
  • Etymologia e Pol.
  • Odmiana -dicere, -dixi, -dictum
Znaczenia
  • I.
    • 1. sprzeciwiać się, nie zgadzać się na coś, zabraniać czegoś
    • 2. phil. phil. t. t. pozostawać w sprzeczności, być sprzecznym, stanowić sprzeczność
  • II. iur.
    • 1. sprzeciwiać się, zaprzeczać
    • 2.
      • a. + contra aliquem czynić komuś zarzuty
      • b. + ius wydać niesłuszny wyrok
    • 3. + honori, militiae, nobilitati, pro honore naganić komuś szlachectwo, tj. zarzucić nieszlacheckie pochodzenie

Pełne hasło

CONTRADICO s. DICO s. CONTRA, -dicere, -dixi, -dictum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[3. sg. con. perf. act. contradicerit:
ArLit VII p. 343 (a. 1526) : si quis sit, qui praefatis graniciebus contradicerit.
3. sg. fut. act. erit contradicere (e Pol. )
AGZ XVI p. 214 (a. 1488) : Clemens erit contradicere contra defectus.
I.
1. sprzeciwiać się, nie zgadzać się na coś, zabraniać czegoś; alicui (rei) adversari, obloqui, resistere, interdicere aliquid.
Syn. et iuxta posita
discrepare ( DokMp I p. 331, a. 1405) , inhibere ( KodKKr I p. 118, a. 1286) , nolle dare ( AKapSąd III p. 347, a. 1526) , obicere ( StPPP VIII p. 439, a. 1398) , opponere se ( Lites I p. 150, a. 1339) , reclamare ( KodPol I p. 157, a. 1298) , recusare ( AKapSąd III p. 4, a. 1449).
Opp.
consentire ( AGZ XIX p. 374, a. 1489 et saepius).
Constr.
a. abs. b. sq. acc.
KodWp I p. 214, (a. 1246) : cum milites ... venditoribus eiusdem hereditatis vendicionem c-rent coram nobis.
PommUrk III p. 299 (a. 1297) : sentenciam ... quam actores ... c-xerunt.
Ita saepius. c. sq. dat. d. sq. inf.
KodWp I p. 63 (a. 1209) : venari non c-o.
*KodMp II p. 38 (a. 1228) : villam ... reddere c-unt.
Ita saepissime. e. sq. ad :
ArHist VI p. 108 (a. 1474) : cantore ad donacionem c-nte.
f. sq. de:
AKapSąd III p. 6 (a. 1449) : de incorporacione autem et ascripcione villarum ... Sdzeslaus prepositus ... c-xit.
*Tom. VI p. 281 (a. 1523) : c-re de his, que ordinabantur.
Ita saepius. g. sq. quod :
KodKKr I p. 118 (a. 1286) : c-imus, quod nullus ipsos fratres ... audeat impedire.
2. phil. t. t. pozostawać w sprzeczności, być sprzecznym, stanowić sprzeczność; oppositum esse
GŁOG. Anal. fol. 11b : nec iste propositiones c-unt, sed sunt due subcontrarie.
STOB. Intr. fol. a 2b : constitutum autem et non constitutum c-unt.
Ita saepissime.
N. constr. sq.
inter:
BYSTRZ. AnalPr fol. n VIIIb : si sint quattuor termini, quorum duo primi c-ant inter se etc.
II. iur. t. t.
1. sprzeciwiać się, zaprzeczać; negare, improbare, refutare
StPPP VIII p. 492 (a. 1398) : Barthco ... confessus est publice, quia Martinus ... est filius eius et natus legitimus et super eo nec Petrus nec aliquis c-xit.
KsgZPozn p. 354 (a. 1404) : Wincencius ... debet statuere dominum Dobrogostium ... c-re pro eodem Wincencio suo homine wlgariter «otmawacz».
Ita saepissime.
N. glossas Pol. cf. supra 15.
RotPozn p. 295 (a. 1411) : Johannes et Petrassius ... c-erunt «otmawaly», quod domina Thomislawa non plus apportavit etc.
AGZ XV p. 23 (a. 1457) : nullus c-bat alias «nye othpyeral ani wspyeral».
Ib. XI p. 472 (a. 1462) : an Katherina ... debeat ... sola querulacionem audire et c-re alias «odpiracz».
Ib. XIX p. 426 (a. 1494) : Dorothea ... c-xit alias «wsparla» tutelam puerorum suorum.
StPPP II p. 903 (a. 1495) : non c-xit alias «nye odmowyl».
AGZ XIX p. 151 (a. 1503) : non c-sti alias «nye odparleysz» prescripcionem terrestrem.
Constr.
a. sq. acc.
StPPP XI p. 149 (a. 1413) : hoc c-xit scultetus coram bannito iudicio, quod non esset sic.
Ib. II p. 431 (a. 1437) : Borem literam judicialem c-it propinquitate.
Ita saepius. b. sq. abl. c. sq. contra :
AGZ XIV p. 398 (a. 1454) : ego contra mandatum domini regis non c-o, sed ipsum honoro.
Cf. sq. d. sq. in c. abl.
ZabDziej II p. 110 (a. 1483) : ipso fabro presente et ... nichil allegante nec in aliquo c-nte.
Ita saepius. e. sq. pro aliquo cf. et saepius.
Item
pro aliqua re:
AKapSąd II p. 11 (a. 1415) : Nicolao c-nte pro eo, quod equus sit destructus.
f. sq. nisi:
ZabDziej III p. 282 (a. 1493) : procuratoris ... c-ntis, nisi peccunia fuerit data capitalis etc.
g. sq. super c. abl. h. sq. acc. c. inf.
ZabDziej II p. 120 (a. 1483) : Iacobi allegantis et c-ntis exceptive ipsum dominum Kilianum non habere locum cittandi eundem.
i . sq. quod j. sq. adv. et locut. adv.
AGZ XVII p. 195 (a. 1483) : Dorothea iudicialiter c-nte hec verba, quod ipse Otha etc.
Ib. infra parere et respondere debet nichil in oppositum c-ndo.
Cf. sq. et
ZabDziej II p. 235 (a. 1485) : verbo et generaliter replicando c-xit
(ita ib. saepius).
Ib. III p. 28 (a. 1490) : procurator verbo et generaliter verbo excipiendo c-xit
(ita ib. saepius).
N. locut.
terminus ad contradicendum:
Ksg Czer p. 201 (a. 1418) : sumserunt ... terminum per quatuor septimanas ad dicendum contra.
ZabDziej II p. 10 (a. 1482) : procurator petivit copias citacionis ... et terminum ad c-ndum ad XV dies.
Ita saepissime.
Item
copia:
ZabDziej II p. 39 (a. 1483) : plebanus ... negavit narrata prout narrantur, petens copiam ad dicendum contra.
Ita saepius.
N. syn.
ZabDziej II p. 154 (a. 1484) : procuratore ... petente copiam et terminum ad dicendum contra alias ad replicandum.
2.
a. contra aliquem czynić komuś zarzuty; exprobrare alicui aliquid
ArPrawn X p. 167 (a. 1406) : Kachna ... Offkam predictam ad ius ... nunquam debet trahere, et contra eandem quidquid c-re.
b. ius wydać niesłuszny wyrok; iniquam sententiam ferre
ArPrawn X p. 63 (a. 1398) : scabini ... obtinuerunt sententiam contra Nicolaum ... quam contra ipsos movebat et sunt soluti ab eo in causa predicta, videlicet quod ipsi sibi ius c-ssent.
3. (tantummodo glossa Pol. addita) honori, militiae, nobilitati, pro honore naganić komuś szlachectwo, tj. zarzucić nieszlacheckie pochodzenie; aliquem nobilem esse publice negare
KsgGrWp II p. 36 (a. 1393) : Dzeczko ... cui Sandivogius ... c-xit «prziganil» pro honore ... demonstravit per juramentum, quod est verus nobilis.
PH XXXVII p. 386 (a. 1412) : Albertus ... c-xit milicie Laurencio ... alias «prziganil», quod esset rusticus.
RotPozn p. 446 (a. 1427) : qui ipsius nobilitati (ed. -e) turpi infamia c-xit alias «naganyl».
ArHist III p. 336 (a. 1427) : qui ipsius honori turpi infamia c-xit, ita quod non esset de nobili genere procreatus, alias «naganyl».
MazZHerb p. 29 (a. 1456) : meo honori c-sti alias «przyganil» et ego sum tam bonus, ut si quis nobilis.
Ad rem cf. Wł. Semkowicz, Nagana i oczyszczenie szlachectwa w Polsce XIV i XV w., Lwów 1899. Cf. etiam infra DEHONESTARE DEPRAVARE IMPUTARE INCULPARE VITUPERARE sim.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)