Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXTENUO

Gramatyka
  • Formyextenuo, extennuo, extenuatus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum -a, -um
Znaczenia
  • I.
    • A. propr.
      • 1. zmniejszać
      • 2. wyczerpywać, wycieńczać, osłabiać
        • a. wycieńczony, osłabiony
        • b. szczupły, chudy
    • B. transl.
      • 1. ścieśniać, ograniczać
      • 2. usuwać, znosić, oddalać
      • 3. rhet. rhet. pomniejszać w słowach, bagatelizować
  • II. iur.
    • 1. + summam pecuniae debitae Th. sim.: spłacać
    • 2. przetrzymać, przetrwać (okres przedawnienia)

Pełne hasło

EXTENUO s. EXTENNUO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • B.
  • S.
  • A.
I.
A. propr.
1. zmniejszać; minus reddere. Pass. zmniejszać się, maleć; minus fieri, contrahi, v. gr. de ventre ( VAdAnt p. 5, 15) .
2. wyczerpywać, wycieńczać, osłabiać; attenuare, enervare, infirmare.
Additur abl. modi, v. gr. aliquem
ieiuniis ( ArHist V p. 251, a. 1332). Pass. et refl. (o istotach żywych) tracić siły, słabnąć, (o rzeczych) niszczeć; debilitari, tabescere, dilabi (de animantibus vel de rebus concr. ). Occ. ponosić szkody materialne, popadać w ubóstwo; damna pati, paupertate obrui
CodEp II p. 47 (a. 1411) : quibus expensis ... e-ti sumus penitus et gravati.
StPPP III p. 32 : familiae ... multiplicatione prolis ... etiam aliis eventibus ... e-ri solent.
Part. perf. loco adi.
extenuatus,, -a, -um
a. wycieńczony, osłabiony; enervatus, fractus.
Additur
viribus suis ( IO. VISL. p. 176, v. 66 ).
b. szczupły, chudy; tenuis, macer (de facie: GŁOG. Phys. fol. C 3b). Cf. Th. V 2, 1987, 35 sqq.
B. transl.
1. ścieśniać, ograniczać; minuere, contrahere (v. gr. expensas).
2. usuwać, znosić, oddalać; irritum facere, tollere, abolere, v. gr. causas (impedimentorum: CodEp III p. 26, a. 1448 ; belli: DŁUG. Hist. II p. 74 ) , indignationem ( id. Op. p. 26 ), maestitiam cordis ( id. Hist. II p. 189 ), metum ( ib. IV p. 404 ), spem (syn. fallere ib. p. 685 ).
N. constr. sq.
ab :
KADŁUB. p. 68 : omnem ... sacrilegii suspicionem ... a se adeo e-verat.
Pass. zanikać, tracić ważność; evanescere, irritum fieri, v. gr. de libertatibus (syn. exspirare: LiegnUB p. 95, a. 1343) , quittantiis (i. apochis TPaw I p. 217, a. 1506), item in imagine de nubilo molestiae ( DŁUG. Reg. p. 233, a. 1450).
3. rhet. pomniejszać w słowach, bagatelizować; verbis deprimere (saec. XVI).
II. iur.
1. summam pecuniae debitae sim.: spłacać; persolvendo minuere
LiegnUB p. 123 (a. 1351) : si peticio (i. pecunia collecta ) ... ad e-ndum predictas quadringentas marcas ... non suffecerit ... peticionem ... colligendam pro residuo assignamus.
KodWp III p. 521 (a. 1382) : de qua ... summa quinque milium florenorum ... e-nda ... episcopus ... decrevit quod etc.
Ita saepius. Cf. Th. V 2, 1986, 12. 13. Additur dat. personae
Concl. p. 48 (a. 1482) : quam pecuniam magister Nicolaus ... submisit se universitati e-re.
N. meton.
annos i. census annuos
APozn. I p. 165 (a. 1450) : census singulos ... debet solvere anno quolibet, postquam autem e-bit 3 annos ... tunc etc.
Occ. i. fere q. potrącić, odliczyć; deducere,subtrahere
AKapSąd I p. 78 (a. 1450) : Iohannes ... L residuos florenos deducat et e-et in pecuniis provisionum et pensionis, in quibus capitulo ... obligatur.
Ib. II p. 647 (a. 1483) : de summa CCCCLXXXIV florenorum decernimus e-ndos et defalcandos fore LXX flor(enos).
Praec. uzyskać spłatę należności przez pobieranie dochodów z dóbr oddanych w zastaw lub w dzierżawę; pecuniam debitam redigere reditus bonorum conductorum vel pignori datorum recipiendo
KH XV p. 489 (a. 1420) : exercentes usuras ... fructus ac reditus ... non computant in sortem nec permittunt per eosdem redditus debitum e-ri seu in solucionem debiti computari.
KodMp IV p. 413 (a. 1443) : castellanus ... Cracouiensis ... capitaneo Sandecensi zuppas ... Ilkusienses pro e-ndis ... debitis duxit arrendandas.
IusMet p. 162 (a. 1475) : omnes census ... cives nostri ... percipere ... et tollere debebunt libere ... donec summam mille florenorum ... e-verint et perceperint in eisdem.
AGZ XVIII p. 476 (a. 1505) : viginti marc(as) ... Alexander ... commodaverat ... fratribus heredibus ... quas quidem ... marcas reformat dictis fratribus super bonis suis ... «naymem» (i. pignore ) ad e-ndum ad decursum unius anni.
Ita saepius. Cf. EXTENEO II. Ad rem cf. Dąbkowski, Prawo prywatne II, p. 293 sq.
N. constr.
a. sq. de :
Tom. X p. 118 (a. 1528) : ut dotem uxoris suae ... de proventibus capitaneatus, quem nunc administrat, e-ret.
b. sq. ex :
TPaw I p. 168 (a. 1505) : tenutario oppidi ... propter ejus benemerita ... centum marcas ... ex proventibus predicti oppidi per ipsum e-ndas et percipiendas dedimus.
Tom. XIV p. 467 (a. 1532) : quamdiu haec summa ex percepcione proventuum non e-retur.
c. sq. in c. abl.
TPaw II p. 15 (a. 1484) : rex dedit ... Paulo ... e-re 643 marcas in censibus capitaneatus Belzensis.
Cf. item
2. przetrzymać, przetrwać (okres przedawnienia); sustinere, perferre (praescriptionem)
KodPol II p. 528 (a. 1461) : sculteti ... diuturnitatem possessionis eiusdem scultecie ... adhucusque pacifice ... e-tam et possessam testimonio fide dignorum ... approbantes.
StPPP II p. 872 (a. 1490) : dederunt mihi in pace prescripcionem terrestrem e-re (cf. ib. infra dando ... sibi pertransire prescripcionem terrestrem in pace).
Ib. p. 875 (a. 1490) : omnesque prescripciones terrestres prefati progenitores ipsius ... in pacifica possessione bonorum ... existentes e-verunt alias «vydzyezely».
Cf. EXTENEO I 1.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)