- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- N.
I.
1.
propr. ściągać (z góry na dół, na inne miejsce); trahere (deorsum vel alio), trahendo de superiore loco deducere.
N. wyciągać; extrahere
(saec. XV).
Constr.
a. abs. b. sq. in c.
acc.
Praec.
vestem
sim.: zdejmować;
exuere.
Constr. sq. dat.
2.
transl. poniżać, zniżać; deprimere, humilem
reddere.
Constr. sq.
in c.
acc.
II.
A.
propr.
1.
(ponuntur pro subi. etiam
abstr.) zabierać, odbierać, odejmować, kraść; adimere, demere, abstrahere, vi vel furto auferre.
Constr.
a. abs. b. sq.
dat.
N.
libertati
i. q. libertatem (i. facultatem) adimere
AGZ XIII p. 392 (a. 1462) : libertati eiusdem Margarethe super dispensacionem et dispositionem bonorum suorum ... d-ximus.c. sq. abl. , v. gr. furticinio ( TPaw IV p. 512, a. 1392).
Item abl. separ.
DŁUG. Hist. 11 p. 277 : corpus insignibus omnibus d-tum.d. sq. ad (pro ab, cf. supra s. v. ab, / 166,5 sqq.):
TPaw III p. 150 (a. 1390) : Albertus... «ustal roki» super Gregorium ... pro frumentis et pro medone et pro apiis, quit (sic ) ad ipsum d-xit.e. sq. de. f. sq. ex. g. sq. per et cum :
ARect I p. 275 (a. 1489) : in damnum ... mariti quasdam res per eandem et cum eadem muliere d-xit et abstulit.Occ.
α.
fere i. q. pomniejszać; minuere, reducere.
β.
puszczać krew; sanguinem mittere (saec. XVI).
γ.
usuwać; abolere, tollere.
δ.
odgryzać; dentibus avellere
DŁUG. Hist. III p. 270 : ut proprias carnes ... satiando famis voraginem ex manibus ceterisque locis d-ret.
ε.
przynosić uszczerbek, szkodę; decerpere
KodPol I p. 355 (a. 1499) : deponentes ex eo ... omnem seruitutem et ignobilitatem plebeorum ... que quoquomodo concessioni huic nostre d-re possent in futurum.
CorpJP II I p. 146 (a. 1511) : circa eius exactionis perceptionem ... ne reipublicae, ad cuius necessitatem exactio ... colligitur, d-atur.
ζ.
wstrzymywać komuś dochody?
; reditus alicui detinere?
MARTIN. OP. Marg. fol. d 5a : de dilapidatione rerum ecclesiasticarum solum suspectus submouetur et vsque ad discussionem facti d-itur.
η.
in
locut.
aliquem ab (de, ex) alicuius rei possessione
wyzuć kogoś z posiadania czegoś;
alicui possessionem alicuius rei adimere
DŁUG. Hist. II p. 307 : quod illum a Cracoviensis ducatus possessione d-xerit.
Ib. IV p. 434 : illum Switrigal de possessione Ducatus Magni d-re (cf. ib. II p. 115; V p. 501).
B.
transl. uwłaczać, szkodzić czyjejś sławie, obmawiać; detrectare, obtrectare, derogare, diffamare, calumniari.
Glossa
Pol.
RFil XXIV p. 67 (saec. XV in.) : lingua d-ns «omowni».
Constr.
a. abs. b. sq.
dat.
(saepius honori:
PH XXXVII
p. 382, a. 1404
;
ZabDziej I
p. 33, a. 1419
et passim.
N. addito acc.
StPPP VII p. 340, a. 1430 : nuncquam uituperaui in iure nobilitatis ... Nicolaum ... nec honori suo aliquid inhonestum d-xi).c. sq. de. d. sq. quod :
DŁUG. Hist. V p. 187 : d-batur ... militibus, quod se soli ... captivitati voluntariae addixerunt.Praec. naganić, tzn. zakwestionować prawomocność dokumentu lub czyjeś szlachectwo; litterarum publicarum auctoritatem vel alicuius originem nobilem in dubium vocare
KsgGrWp I p. 157 (a. 1393) : Wichna per suum perlocutorem(i. prolocutorem ) ... privilegium et litteram, quam ...Johannes monstravit, d-xit videlicet «naganil».
PH XXXVII p. 385 (a. 1409) : uni ex illis d-xit alias «prziganil», dicens, quod ... non sit ita bonus sicut hii.
ArHist VIII p. 471 (a. 1421) : eum ad iudicium domini palatini citauerat, sibi (i. ei ) in iure nobilitatis d-ndo.Cf. Słownik Staropolski s. v. naganieet przyganiać.
III.
1.
zaniechać; neglegere, omittere (saec.
XV)
.
2.
wyciągać, odciągać, odwodzić; elicere, abstrahere, abducere (
saec. XV)
.
Constr.
a. sq.
ab. b. sq.
in c.
acc.
3.
pociągać do czegoś; pertrahere
MPH I p. 265 (Thietmar) : quae omnia ad tam miserabilem hunc d-xere finem.
SSrSil VII p. 158 (a. 1467) : per plures dies laborando ... regem ad mitiores condiciones d-ximus.Cf. etiam DŁUG. Hist. IV p. 537 et CALLIM. Hist. p. 86 .
Constr. sq.
ad.
4.
refl. odmawiać, wzbraniaćsię; detrectare
Tom. II p. 224 (a. 1513) : se ab onere defensionis d-it.
StPPP III p. 196 (a. 1532) : vendere nolentibus aut a venditione se d-ntibus.