Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONVERSUS-1

Gramatyka
  • Formyconversus, conversus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um -i
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • 1. concr. concr. odwrócony
    • 2. abstr. abstr. odwrotny
  • II.
    • 1. na odwrót, odwrotnie
    • 2. iur.ze swojej strony, wzajemnie, natomiast
    • 3. + redire, revenire, reverti, recipere, restituere vice versa: z powrotem, na powrót
    • 4. znowu, ponownie
  • III. eccl.+ frater brat konwers, człowiek świecki żyjący w zakonie bez składania ślubów zakonnych

Pełne hasło

CONVERSUS, -a, -um
  • F.
  • Th.
  • Bl.
I.
1. concr. odwrócony; inversus
VITELO Opt. p. 387 : situs partium imaginis non est conformis situi partium rei uisae, sed c-us et difforrnis.
2. abstr. odwrotny; contrarius
CRIC. p. 68, v. 166 : c-as praebere vices ... volo dicit Iuppiter.
BYSTRZ. Log. fol. t IVa : respectus, qui est in predicamento 'ubi' est c-us illi, qui est in predicamento 'habitus’.
II. locut. adv. e converso (econverso, equonverso)
1. na odwrót, odwrotnie; vice versa
KodKKr I p. 26 (a. 1228) : si quis nostrum habens prolem decederet, superstes prolem illam in propriam adoptaret ... similiter e c-o.
KodWp I p. 135 (saec. XIII in.in) : Theutonico, quo inpetitur, Polonus sciat se iure Polonico respondere debere; e c-o si Theutonicum Polonus impecierit, Theutonicus iure Theutonico respondebit.
Ita saepissime saec. XIII—XVI.
2. ze swojej strony, wzajemnie, natomiast; mutuo, vicissim, invicem
KADŁUB. p. 45 : imperiale ... dyadema ... capiti Boleslai ... inponit ... e c-o galimace suum caput convenustans.
KsgŁawKr p. 3 (a. 1365) : Merlina ... domum ... Jacobo ... et e-o dictus Jacobus ... Katherine ... resignavit.
Ita saepius saec. XIV—XV, praec. iur. v. gr. resignare, dare, proponere sim.
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 354 (saec. XV) : e c-o «zasszą».
Simili sensu
in converso ( ArPrawn X p. 53, a. 1397) , vice conversa ( AGZ XIV p. 109, a. 1443) .
3. z powrotem, na powrót; retrorsum, rursum
DokMp I p. 81 (a. 1350) : dominus ... persciens ... quod eadem pars ... hereditatis fuit predecessarum suarum (sc. abbatissae ) ... eandem ... sortem hereditatis ... domine ... et toto conventui e-o perpetualiter spontanea ... voluntate restituit.
StPPP VIII p. 237 (a. 1388) : kmetho ... equos violenter recepit et e-o circa ... molendinatorem restituit.
RachJag p. 17 (a. 1389) : perne lardi ... erant pro stacione ... regis ... in Sandecz deducte et sunt hic reducte e c-o.
KsgCzer p. 177 (a. 1417) : kmetonem ... spoliavit ... et rediens e-o percussit eundem kmetonem.
Ita passim saec. XIV—XV, praec. per abundantiam redire, revenire, reverti, item recipere, restituere (syn. vice versa:
KodWp V p. 307, a. 1420 : postquam ... pro sua hereditate ... Polne ... et pro ... parte hereditatis nostre Charthowo ... commutationem fecissemus ... partem predicte hereditatis Chartowo apud ... dominum Albertum emimus e c-o et viceuersa).
N. locut.
illic et converso tam i z powrotem; huc et illuc
CodVit p. 551 (a. 1422) : quando ... rex transiret in Gdańsko ... per Wislam, ut Cruciferi sibi victualia ... illic et c-o ministrarent.
4. znowu, ponownie; iterum, denuo
StPPP VIII p. 902 (a. 1400) : diuisionem in vicem e-o debent inmittere et denuo facere.
ArSang II p. 226 (a. 1479) : liberamus... ciues... ab omni nauigio ... ponte restaurato et e c-o constructo.
Simili sensu
pro econverso :
AGZ XIII p. 248 (a. 1447) : si iudices inter se partes iudicare ignorarent, extunc ... dominos debent interrogare pro eisdem causis ... et pro e-o sedentes in eodem arbitrio iuxta adinventionem dominorum sententiam ferre.
III. eccl. frater brat konwers, człowiek świecki żyjący w zakonie bez składania ślubów zakonnych; laicus, qui in coenobio vivit professione nulla obstrictus
KodTyn p. 510 (a. 1479) : per fratres c-os, officiatos et alios subditos ... debitam obedientiam praestari electo abbati.
Hoc sensu saepissime abs.
loco
subst. conversus,, -i m. cf. s. v.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)