Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONSTO

Gramatyka
  • Formyconsto
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -stiti, -statum
Znaczenia
  • I.
    • A. propr.
      • 1. stać razem
      • 2. stać
        • a.
        • b.
    • B. transl.
      • 1. + iuriodpowiadać przed sądem
      • 2. stanąć, być zamarzniętym (o rzece)
  • II. transl.
    • 1. + sibi zgadzać się z kimś (czymś)być konsekwentnym, pozostawać w zgodzie z samym sobą
    • 2. trwać w niezmienionym stanie, nadal istnieć, być
    • 3. składać się z czegoś
    • 4. polegać, opierać się na czymś
    • 5. transl.kosztować, być wartym, mieć wartość
  • III. + constat (-nt) jest rzeczą wiadomą, zgodnie uznaną, pewną, wiadomo komuś

Pełne hasło

CON-STO, -are, -stiti, -statum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
[inf. perf. act. constasse:
ZabDziej II p. 548 (a. 1489) : dixit sibi de premissis nichil constasse.
3. sg. ind. perf. act. constetit:
MPH II p. 895 (a. 1434) : labor ... quadringentis marcis ... constetit.]
I.
A. propr.
1. stać razem; una stare.
Constr.
a. abs. b. sq. in c. abl.
*CodEp III p. 100 (a. 1458) : nobis in spiritus unitate et vinculo pacis Divina misericordia c-ntibus.
2. stać; stare
a. de homine
ROYZ. I p. 238, v. 160 : quem mensae invictum videre secundae c-ntem pedibus ... nec succumbentem baccho.
b. de re
RachWaw p. 179 (a. 1531) : mensas 3, quae c-ant ad medias habitationes.
B. transl.
1. iuri odpowiadać przed sądem; iudici satisfacere
Tom. VII p. 351 (a. 1525) : Ferber est tam in civitate vestra, quam etiam extra, satis abunde possessionatus et paratus ac sufficiens c-re juri.
2. stanąć, być zamarzniętym (o rzece); consistere, congelari (de flumine)
Tom. X p. 53 (a. 1528) : vel in principium Quadragesimae, quando adhuc flumen Wistula c-at ... vel in finem ... Quadragesimae ... ubi idem flumen Wistula apertum fuerit.
Ib. p. 430 (a. 1528) : cum flumina, per quae transitus esse solet, c-ent.
N. de
hieme :
WAPOW. Chr. p. 250 : eius anni hyems ... fuit gelu satis c-ns, magnarum nivium et frigoris intolerandi.
II. transl.
1. zgadzać się z kimś (czymś); pozostawać w zgodzie; alicui (rei) consentire, congruere. Praec. sibi być konsekwentnym, pozostawać w zgodzie z samym sobą; opinionibus, voluntatibus sim. suis consentire.
2. trwać w niezmienionym stanie, nadal istnieć, być; idem manere, permanere, durare, stare, exsistere, esse.
N. fere i. q. być; esse
MPH II p. 63 (Ebbo ) : respondit non ex facili sibi c-re, ut expeditionem ... propositam intermitteret.
Concl. p. 250 (a. 1548) : omnia ... ita agant, fingant, versent magistri, ut et veritas appareat et fructus studiosis c-et.
Constr.
a. abs. b. sq. abl.
KodMaz(K) p. 468 (a. 1240) : cum nihil durabile super terram possit sua durabilitate c-re.
c. sq. ab :
GŁOG. Porph. fol. a IIa : de rebus a natura c-ntibus.
Ita ap. eundem saepius. d. sq. in c. abl.
NIC. BŁ. Tract. fol. 9a : in humeris vigor c-at portandi onera.
MPH II p. 137 (saec. XII medio ): praevidens sibi adhuc in aliis convertendis non modicum c-re laboris.
3. składać się z czegoś; compositum esse.
Constr. sq. abl. vel
ex.
4. polegać, opierać się na czymś; aliqua re niti, inniti, positum esse.
Constr. sq. abl. vel
in c. abl.
5. kosztować, być wartym, mieć wartość; aliquo pretio stare, venire, valere (propr. et transl. ).
Constr.
a. cui?
α. sq. dat.
β. sq. acc. (fortasse e Pol. kosztować kogoś)
KsgHenr p. 103 : c-tit dominum abbatem pars Zulconis XLIX marcas.
Ita saepissime. b. quantum?
α. sq. nom.
ArPrawn X p. 237 (a. 1408) : quicunque presumeret secus asserere ... lingwe abscisio sibi debet c-re.
β. sq. gen.
γ. sq. acc. et saepissime.
δ. sq. abl.
ε. sq. ad:
SSrSil II p. 229 (saec. XV) : sic c-bat monasterium ad LXXX marcas.
Tom. XII p. 126 (a. 1530) : equum cum sella ... quae pariter cum apparatu ad octies mille coronatos c-at.
ζ. sq. in c. abl.
ARect I p. 158 (a. 1478) : de quodam pallio ... qui eundem c-bat in valore medij floreni.
η. sq. per:
ArHist XV p. 143 (a. 1397) : XII centenarios ferri, quod c-at per scotos X.
θ. sq. adv. , v. gr.multo amplius ( KsgHenr p. 111 ) , plus quam confert (profert: DŁUG. LibBen I p. 168, ib. III p. 386 ) .
III. 3. sg. (pl. ) constat (-nt) jest rzeczą wiadomą, zgodnie uznaną, pewną, wiadomo komuś; notum, manifestum, certum est, patet, liquet.
Syn. et iuxta posita
apparet ( Tom. IV p. 313, a. 1518) , percipitur ( Lites II p. 174, a. 1413) .
Constr.
1. cui? sq. dat. personae.
2. quid? a. sq. acc. c. inf. b. sq. nom. c. inf. c. sq. de. d. sq. enuntiato interrogativo. e. sq. enuntiato obi.
StSyn III p. 33 (a. 1320) : de quibus c-re poterit, quod negotiationibus ... se inmiscent.
Ita saepissime (cf. Th. IV 535, 84 sqq.).
HUSSOW. p. 56, v. 1 : c-at ... clare, quia ... haec fuit in magno ... honore domus (cf. Th. IV 536,6 sq. ).
3. unde? a. sq. abl. b. sq. ex:
ArPrawn I p. 26 (a. 1400) : ex cuius littere tenore evidenter c-bat.
Item
KodUJ III p. 57 (a. 1477) : ex documentis.
ZabDziej II p. 34 (a. 1483) : ex relacione.
AKapSąd III p. 101 (a. 1504) : ex deposicionibus testium et fama.
Tom. VI p. 250 (a. 1523) : ex tractatibus.
StPPP III p. 34 (a. 1494—1532 ): ex tenore privilegii.
Ita saepius. c. sq. per :
ArPrawn V p. 64 (a. 1454) : infirmitate, de qua primo termino per iuramentum c-re debebit.
StPPP VI p. 447 (a. 1525) : litteram ... per quam plene c-bat, quod etc.
4. ubi? sq. in c. abl.
ArHist V p. 95 (a. 1410) : quid sibi c-ret in huiusmodi facto.
HUSSOW. p. 56, v. 1 : c-at in historiis clare, quia etc.
KodUJ IV p. 90 (a. 1523) : ut in multis exemplis c-at.
5. quo modo? a. sq. abl. , v. gr. documento ( CodEp III p. 13, a. 1447) , veritate probabili ( Lites II p. 97, a. 1413) . b. sq. adv. vel locut. adv., v. gr. ad oculum ( ArHist V p. 402, a. 1507) , ad plenum ( KodMp IV p. 262, a. 1431 et saepius), bene ( ArHist VIII p. 334, a. 1499 et saepius), clare ( HUSSOW. p. 56, v. 1 ; clarius: APozn II p. 17, a. 1472 et saepius; claro clarius: Lites II p. 174, a. 1413) , de facili ( CodVit p. 510, a. 1420) , evidenter ( ArPrawn I p. 26, a. 1400) , legitime ( AKapSąd III p. 207, a. 1524) , liquide (-o) ( KADŁUB. p. 162, KodMp IV p. 421, a. 1443) , luculenter ( ArHist X p. 154, a. 1527) , manifeste ( WŁODK. Den. p. 191 ) , plane ( StPPP VI p. 447, a. 1525 et saepius).
N.
a. pers. wiedzieć, znać; scire, notum habere
KsgŁawKr p. 155 (a. 1391) : recognovit ... quemadmodum Iohannes Olaw de eodem bene c-ret.
ZabDziej II p. 463 (a. 1488) : testis ... cittatus prestitit iuramentum super deponenda veritate sibi c-ta.
Somm. I p. 811 (a. 1494) : dux Janussius ... cum ... ducissa ... veteres inscriptiones ... et subjectiones c-ntes et recognoscentes novis se inscriptionibus ... subjectionibus ... voluerunt inscribi.
b. abl. part.
α. non constante nie wiadomo (było); cum non constet (-aret)
ARect I p. 379 (a. 1494) : in termino non comparente et per consequens ob absentiam non c-nte liquide de debito, dominus ... differt terminum.
Ib. p. 732 (a. 1530) : mgr ... constituit procuratorem ... ad prestandum iuramentum ... occasione debiti patris predicti magistri, ei tamen de eo non c-nte.
β. constito skoro było (będzie) wiadomo; cum constet (-ret)
KodTyn p. 422 (a. 1458) : habita de vacatione dictae ecclesiae ... diligenti informatione et c-to de eisdem omnibus et singulis.
*SSrSil VIII p. 153 (a. 1462) : commisimus ... ut c-to ... de spolio ... ipsum Baldasarem ... auctoritate apostolica ... restituant.
Item
AKapSąd III p. 76 (a. 1500) ; ib. p. 190 (a. 1517) ; *DyplMog p. 101 (a. 1552).
c. constare facere podać do wiadomości, powiadomić; notum facere
Dogiel I p. 451 (a. 1500) : regni Poloniae ... orator ... non fecit c-re de mandato et procuratione.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)