- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- N.
I.
intrans. patrzeć, widzieć; aspicere,
videre.
II.
trans.
1.
widzieć, patrzeć na coś, spostrzegać, zobaczyć, spoglądać; aliquid videre, aspicere, contemplari, spectare, intueri, animadvertere.
Constr.
a.
sq.
acc.
b.
sq.
acc.
c.
inf.
c.
sq.
abl.
instr.
,
v.
gr.
oculis,
item
propriis visibus
cf.
infra 1092,1.
d.
sq.
quod :
AKapSąd II p. 236 (a. 1463) : exami nato ... et sepius propriis c-to visibus, quod etc.
N. locut.
gratioso oculo super aliquem
traktować kogoś życzliwie; alicui benignum se praestare
(cf.
supra
ASPICIO I α
et
CIRCUMSPICIO II 1b)
CodEp III p. 409 (a. 1492) : super Cracoviam aut alias civitates gracioso oculo c-unt.
2.
zbadać, przejrzeć, obejrzeć, pojąć, poznać;
mente inspicere, intelligere, cognoscere, visere, observare, scrutari, examinandi causa intueri.
Syn. et iuxta posita
considerare (
KodWp II
p. 218,
a. 1303)
, discernere (
Visit.
p. 11, a. 1511)
, examinare (
Ztschr. II
p. 415, a. 1410
et saepius), ), revidere (
ArHist VIII
p. 313, a. 1499
et saepius), ), videre (
ArPrawn VIII
p. 98, a. 1407
et saepius). Additur
adv. bene (
AGZ XVIII
p. 489, a. 1506)
, diligenter (
StSyn III
p. 53, a. 1320
et saepius),
intime (
StPPP V
p. 35, saec. XV).
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
in :
CodEp III p. 52 (a. 1450) : qui ... in ipsorum serviciis c-ti et examinati fuerunt.c. sq. per :
KodWp I p. 48 (a. 1206) : homo ... invisibilia Dei per ea, que facta sunt ... c-re potuisset.d. sq. si :
RH II p. 85 (a. 1453) : ipsos equos c-re debet, si sunt valentes.
ArPrawn VI p. 64 (a. 1529) : deputaverunt ... notarium ... ad c-ndum, si robora ... excisa sunt.e. sq. utrum :
ArHist VIII p. 342 (a. 1499) : c-at igitur ... utrum hoc bene fiet.
3.
doglądać czegoś, dbać o coś; curam alicuius rei habere, aliquid custodire, prospicere, tueri
AGZ VI p. 143 (a. 1471) : frater seu magister ... iunior inter magistros et fratres in czecha ... debet ... in ecclesia lumina c-re fraternitatis ... et accendere.Cf. CIRCUMSPICIO II 4 .
KsgPozn p. 432 (a. 1497) : famulo, qui c-it forum.Fortasse huc quoque pertinet
StPPP II p. 417 (a. 1436) : bona omnia ... tam agros quam eciam edificia debet reformare et c-re: ... promisit fideliter sibi (i. e. ei ) velle c-re et seruire.
4.
iur.
t. t.
a.
licować, tzn. obejrzeć, sprawdzić naocznie, dokonać wizji lokalnej (zwł. o woźnym sądowym), także zająć rzecz ukradzioną; (rem, de qua lis est) spectare, visere, oculis perlustrare, cognoscere (praec. de ministeriali, cf.
s.
v. ), interdum i. q. furtum occupare
(cf.
Słownik staropolski
s.
v.
licować
et supra
ANNOTARE II 5, ARRESTARE I B 1; COGNOSCERE II C)
ArPrawn X p. 215 (a. 1407) : datur terminus Nicolao ... et dne Swantochne ... ad sentenciam edicendam et registrum c-ndum pro advocacia.
TArch p. 53 (a. 1409) : idem Iko partem hereditatis ipsius Iohannis tenet et possidet in Lesznik tam multum, quantum per ministerialem in visione est c-tum.
KsgLub p. 19 (a. 1447) : succamerarius mandavit suo parrochiam c-re ca merario, quia est debita alias «dostateczna».Ita saepissime.
N. glossas Pol.
StPPP VII p. 355 (a. 1438) : terminum habent ad c-ndum alias «na widzenye».
AGZ XI p. 141 (a. 1438) : concivem ... violenter detinuit ... et ipsum covavit et recovavit, et hoc ministerialis c-xit alis «liczowal».
Ib. XV p. 43 (a. 1466) : non dedit vehiculum c-re alis «lyczowacz».Ita ib. saepius.
N. syn.
ARect I p. 218 (a. 1485) : pelliceam ... recepit ad probam seu ad c-ndum et eadem visa seu c-ta restituit eam fur ... maculatam.
ŁASKI ComPriv fol. 17a : ministerialis ... negavit se praedictum vulnus vidisse vel c-isse.
N. locut.
iudicio se conspicere velle (dare)
chcieć (zezwolić), aby sąd rozpatrzył sprawę; velle (permittere), ut iudices causam cognoscant
AGZ XVI p. 296 (a. 1499) : sufficientiam feci ... iuxta citationem capitalem et ego me volo iudicio c-re, si iniuste feci; si minus iuste feci, volo hoc pati, quod ius decernet.
Ib. infra et si sufficienciam aliquam non feci, dabo me iudicio c-re vel quid iuris sit.
b.
pecuniam in manso (hereditate, patrimonio)
otrzymać pieniądze zabezpieczone na nieruchomości; pecuniam in bonorum hypotheca collocatam acquirere
StPPP VIII p. 427 (a. 1397) : si quid in vita ... filii ipsius Jachne humanitus contingerit, tunc predictas pecunias successores ipsius Jachne proximi debent c-re in eodem manso.
Ib. p. 550 (a. 1398) : post mortem eiusdem Thomislai filie dicte XL marce ad ipsum Derslaum maritum debent devolui, quas tunc ipse Derslaus in parte hereditatis Thomislai ... habebit c-re.
Ib. II p. 161 (a. 1405) : si quid ... in vita ipsius domini Johannis contigerit, tunc dictus Clemens dictas pecunias suas et dampna in patrimonio ipsius domini Johannis c-re et repetere ac inuestigare habebit.
c.
terminum
osobiście stawić się w sądzie;
coram iudicibus praesentem comparere
AGZ XII p. 394 (a. 1464) : ego terminum et diem attempto secundum inscripcionem et c-o, ipse vero non comparuit.Cf. ASPICIO III 1.
5.
dotyczyć; attinere, pertinere
KodKrak I p. 50 (a. 1372) : ea, que ipsorum status reformationis honorisque et vtilitatis augmenta c-unt ... promouere.
KodUJ I p. 12 (a. 1392) : ad ea, quae nostrum et ipsius regni nostri decus et gloriam, honorem et commodum c-unt promptis aspiravit affectibus.Ita saepissime.
6.
singularia
a.
uważać, strzec się; cavere
Dogiel IV p. 9 (a. 1230) : religiosam vitam eligentibus congrua consideratione c-ndum est et providendum, ne unquam a Dei servitio ... abstrahantur.
b.
uważać; cognoscere, aestimare
*KodMp II p. 218 (a. 1309) : dignum fore c-imus, ut sic eis ... fauoris presidio assistamus.
c.
opatrzyć; prospicere, providere
ArHist VIII p. 318 (a. 1499) : dignetur me peccunniis providere prout et alios capitaneos c-xit.
d.
robić przegląd wojska; exercitum lustrare, recensere
CorpJP III p. 615 (a. 1521) : campiductor similiter quolibet mense peditatum c-at.