Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONSIDERATIO

Gramatyka
  • Formyconsideratio, consideracio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzaj
Znaczenia
  • I. propr. propr. baczenie na coś, nadzór, kontrola
  • II. transl.
    • 1. myśl, rozwaga, zastanowienie
    • 2. uwaga, wzgląd (na coś lub na kogoś)
    • 3. rozważanie, roztrząsanie, rozpatrywanie czegoś
      • α.
      • β.
      • γ. + conscientiam suam cum consideratione discutere aliquid consideratione recensere
    • 4. metoda rozważań

Pełne hasło

CONSIDERATIO s. CONSIDERACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • N.
I. propr. baczenie na coś, nadzór, kontrola; custodia, cura
CorpJP III p. 307 (a. 1514) : ad intrantes et exeuntes in terram et extra terram bonam habeas c-em (cf. Tom. III p. 128).
II. transl.
1. myśl, rozwaga, zastanowienie; cogitatio, ratio, mens.
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 68 (a. 1415) : c-e «w mislenim».
Syn.
mens ( DŁUG. Op. p. 85 ) , cogitatus ( id. Hist. I p. 294 ).
Dicitur
bona ( *CodEp III p. 196, a. 1474) , congrua ( KodMaz(K) p. 314, a. 1230 ; cf. Dogiel IV p. 9 ) , gratiosa ( AGZ V p. 1, a. 1330 ; PP II p. 12, a. 1386) , provida ( AKapSąd II p. 260, a. 1469) , pia ( KodWp II p. 63, a. 1292 et passim; simili sensu pl. *Dogiel V p. 61, a. 1360) , rationabilis ( Ztschr. XXXIV p. 364, a. 1270), opp. tenuis ( *SSrSil VII p. 35, a. 1458). In imagine dicitur de considerationis oculo (acie) ( LhnUrk I p. 61, a. 1270 et passim).
2. uwaga, wzgląd (na coś lub na kogoś); respectus, ratio alicuius (rei) habita.
Syn. et iuxta posita
respectus ( DŁUG. LibBen I p. 151 ; GŁOG. ExLog fol. 80b ) ;, affectus ( AAlex p. 85, a. 1502) . Saepius in locut. ea (hac) consideratione (habita) z tego względu; ea ratione ( APozn I p. 442, a. 1425 ; ArHist VIII p. 310, a. 1494).
Simili sensu
per considerationem ( Tom. VI p. 180, a. 1522) .
N.
cześć; cultus
KodKKr I p. 246 (a. 1351) : hac c-e erga Ipsius Dei misterium precelsum ac Venerabile Sacramentum ad corroborationem ... fidei katholice ... inclinati.
Constr.
a. sq. gen. obi. b. sq. ad :
DŁUG. Hist. IV p. 535 : parvam habendo ... ad merita ... hominum c-em.
KodUJ IV p. 54 (a. 1515) : habentes dignam c-em ad preces ... domini Mathiae.
c. sq. cum :
AKap Sąd I p. 597 (a. 1509) : cantori commiserunt stabilire kmethones ... occasione census et habere bonam c-em cum eis.
d. sq. in c. abl.
AAlex p. 85 (a. 1505) : habere ... c-em et affectum singularem in eorum actionibus.
AKapSąd I p. 585 (a. 1505) : canonici habebunt bonam c-em in dno regente, ne paciatur damnum in recuperacione census.
e. sq. quod :
*CodVit p. 483 (a. 1420) : et aliam c-em apprehendere non potuimus, nisi quod etc.
DŁUG. Hist. V p. 219 : ad quem eligendum capitulum Wratislaviense ea traxit c-o, quod etc.
Cf. Tom. VI p. 180 (a. 1522) . f. sq. enuntiato finali
DŁUG. LibBen I p. 151 : villae ... ad centum octuaginta septem marcas ... restrictae sunt ea c-e et respectu, ut rectores earum ... defectus ... omnes suppleant.
3. rozważanie, roztrząsanie, rozpatrywanie czegoś; examinatio, aestimatio, deliberatio.
Syn.
deductio ( KodKrak p. 333, a. 1505) .
Constr. sq. gen. obi. N.
conscientiae rachunek sumienia
NIC. BŁ. Serm. I p. 147 : ad quas culpas abluendas debet homo se disponere per diligentem c-em conscientiae.
N. locut. ad
1—3:
α. aliquid alicuius considerationi (considerationis arbitrio) praesentatur ( *KodKKr I p. 68, a. 1256) , se offert ( DŁUG. Hist. IV p. 639 ).
Simili sensu
considerationem subit ( id. Op. p. 85 ), in considerationem accedit ( id. Hist. I p. 332 ), adducitur ( *Dogiel IV p. 67, a. 1342), item in consideratione alicuius est ( *Tom. IV p. 381, a. 1518).
Opp.
consideratione pellitur ( JAC. PAR. II p. 379, a. 1449).
β. considerationem (secum) habere ( KodWp III p. 31, a. 1354 ; DŁUG. LibBen I p. 226 ), item ad aliquem (-id) extendere ( DŁUG. Hist. I p. 475 ) , vertere ( ib. p. 294 ), considerationis obicem calcare ( id. Op. p. 25 ).
γ. conscientiam suam cum consideratione discutere ( NIC. BŁ. Serm. I p. 272 ) , aliquid consideratione recensere ( DŁUG. LibBen I p. 429 : exacta recensentes c-e, quod etc.).
4. metoda rozważań; considerandi ratio ac via
VITELO Persp. p. 128 : radio luminoso c-o adiacet angularis.
GŁOG. Don. fol. B IIa : linea est de c-e geometrie.
Item
etymologiae ( id. Alex. II fol. A 2b ), grammatica ( id. Don. fol. M 4b ), mathematica ( WROCŁ. Epit. fol. d IIIb).
Praec. phil.
generalis ( GŁOG. Phys. fol. b 3b) , naturalis ( WROCŁ. Epit. fol. a Ia) , metaphysica ( BYSTRZ. Log. fol. d VIIIa et saepius; syn. realis ib. fol. k IIIa) , physica ( GŁOG. Anim. fol. A IIIb) , speculativa (opp. practica: BYSTRZ. Log. fol. B VIb ; ib. fol. b IIIb) ;, logica (syn. rationalis ib. fol. k IIIa ; ;opp. metaphysica ib. fol. d VIIIa) , dialectica ( id. AnalPr fol. f la ), constructiva (opp. destructiva: BYSTRZ. Top. fol. y 3a) , per inspectionem ( ib. fol. z lb ).
N. locut.
communitas considerationis:
BYSTRZ. Elench. fol. t 2b : dialecticam aut sophisticam esse communes potest intelligi dupliciter: uno modo communitate c-is etc.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)