- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- BJ.
- A.
- H.
- N.
I.
propr. baczenie na coś, nadzór, kontrola; custodia, cura
CorpJP III p. 307 (a. 1514) : ad intrantes et exeuntes in terram et extra terram bonam habeas c-em (cf. Tom. III p. 128).
II.
transl.
1.
myśl, rozwaga, zastanowienie; cogitatio, ratio, mens.
N. glossam
Pol.
RFil XXIV p. 68 (a. 1415) : c-e «w mislenim».
Syn.
mens (
DŁUG. Op.
p. 85
)
, cogitatus
(
id. Hist. I
p. 294
).
Dicitur
bona (
*CodEp III
p. 196, a. 1474)
, congrua (
KodMaz(K)
p. 314,
a. 1230
; cf.
Dogiel IV
p. 9
)
, gratiosa (
AGZ V
p. 1, a. 1330
;
PP II
p. 12, a. 1386)
, provida (
AKapSąd II
p. 260, a. 1469)
, pia (
KodWp II
p. 63, a. 1292
et passim; simili sensu
pl.
*Dogiel V
p. 61, a. 1360)
, rationabilis (
Ztschr. XXXIV
p. 364, a. 1270),
opp. tenuis (
*SSrSil VII
p. 35,
a. 1458).
In imagine dicitur de considerationis oculo (acie) (
LhnUrk I
p. 61, a. 1270
et passim).
2.
uwaga, wzgląd (na coś lub na kogoś); respectus, ratio alicuius (rei) habita.
Syn. et iuxta posita
respectus (
DŁUG. LibBen I
p. 151
;
GŁOG. ExLog
fol. 80b
)
;, affectus (
AAlex
p. 85, a. 1502)
.
Saepius in
locut.
ea (hac) consideratione (habita)
z tego względu; ea ratione (
APozn I
p. 442, a. 1425
;
ArHist VIII
p. 310, a. 1494).
Simili sensu
per considerationem (
Tom. VI
p. 180, a. 1522)
.
N.
cześć; cultus
KodKKr I p. 246 (a. 1351) : hac c-e erga Ipsius Dei misterium precelsum ac Venerabile Sacramentum ad corroborationem ... fidei katholice ... inclinati.
Constr.
a.
sq.
gen.
obi.
b.
sq.
ad :
DŁUG. Hist. IV p. 535 : parvam habendo ... ad merita ... hominum c-em.
KodUJ IV p. 54 (a. 1515) : habentes dignam c-em ad preces ... domini Mathiae.c. sq. cum :
AKap Sąd I p. 597 (a. 1509) : cantori commiserunt stabilire kmethones ... occasione census et habere bonam c-em cum eis.d. sq. in c. abl.
AAlex p. 85 (a. 1505) : habere ... c-em et affectum singularem in eorum actionibus.
AKapSąd I p. 585 (a. 1505) : canonici habebunt bonam c-em in dno regente, ne paciatur damnum in recuperacione census.e. sq. quod :
*CodVit p. 483 (a. 1420) : et aliam c-em apprehendere non potuimus, nisi quod etc.
DŁUG. Hist. V p. 219 : ad quem eligendum capitulum Wratislaviense ea traxit c-o, quod etc.Cf. Tom. VI p. 180 (a. 1522) . f. sq. enuntiato finali
DŁUG. LibBen I p. 151 : villae ... ad centum octuaginta septem marcas ... restrictae sunt ea c-e et respectu, ut rectores earum ... defectus ... omnes suppleant.
3.
rozważanie, roztrząsanie, rozpatrywanie czegoś; examinatio, aestimatio, deliberatio.
Syn.
deductio (
KodKrak
p. 333, a. 1505)
.
Constr. sq. gen. obi. N.
conscientiae
rachunek sumienia
NIC. BŁ. Serm. I p. 147 : ad quas culpas abluendas debet homo se disponere per diligentem c-em conscientiae.
N. locut. ad
1—3:
α. aliquid alicuius considerationi (considerationis arbitrio) praesentatur (
*KodKKr I
p. 68, a. 1256)
, se offert (
DŁUG. Hist. IV
p. 639
).
Simili sensu
considerationem subit (
id. Op.
p. 85
), in considerationem accedit
(
id. Hist. I
p. 332
), adducitur (
*Dogiel IV
p. 67,
a. 1342),
item in consideratione alicuius est (
*Tom. IV
p. 381, a. 1518).
Opp.
consideratione pellitur (
JAC. PAR. II
p. 379, a. 1449).
β. considerationem (secum) habere (
KodWp III
p. 31,
a. 1354
;
DŁUG. LibBen I
p. 226
),
item ad aliquem (-id) extendere (
DŁUG. Hist. I
p. 475
)
, vertere (
ib.
p. 294
), considerationis obicem calcare (
id. Op.
p. 25
).
γ.
conscientiam suam cum consideratione discutere (
NIC. BŁ. Serm. I
p. 272
)
,
aliquid consideratione recensere (
DŁUG. LibBen I
p. 429
:
exacta recensentes c-e, quod etc.).
4.
metoda rozważań; considerandi ratio ac via
VITELO Persp. p. 128 : radio luminoso c-o adiacet angularis.
GŁOG. Don. fol. B IIa : linea est de c-e geometrie.
Item
etymologiae (
id. Alex. II fol. A 2b
), grammatica (
id. Don. fol. M 4b
), mathematica (
WROCŁ. Epit. fol. d IIIb).
Praec.
phil.
generalis (
GŁOG. Phys. fol. b 3b)
, naturalis (
WROCŁ. Epit. fol. a Ia)
, metaphysica (
BYSTRZ. Log. fol. d VIIIa
et saepius;
syn. realis
ib. fol. k IIIa)
, physica (
GŁOG. Anim. fol. A IIIb)
, speculativa (opp. practica:
BYSTRZ. Log. fol. B VIb
;
ib. fol. b IIIb)
;, logica (syn. rationalis
ib. fol. k IIIa
;
;opp. metaphysica
ib. fol. d VIIIa)
, dialectica (
id. AnalPr fol. f la
), constructiva (opp. destructiva:
BYSTRZ. Top. fol. y 3a)
, per inspectionem (
ib. fol. z lb
).
N. locut.
communitas considerationis:
BYSTRZ. Elench. fol. t 2b : dialecticam aut sophisticam esse communes potest intelligi dupliciter: uno modo communitate c-is etc.