- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
I.
A.
propr.
1.
podpalać, podsycać; succendere,
flando excitare,
v.
gr. incendium.
2.
spalać; urere, comburere
DŁUG. Hist. I p. 309 : ne cum vitulis aureis aeterno igne c-eris.
Ib. III p. 210 : depopulata c-taque in cineres ... regione.
B.
transl.
1.
wywoływać, powodować; efficere, praec. in malam partem: machinari,
v.
gr.
errorem (
CIOŁ. Lib. I
p. 38
et saepius), haeresim (
SACR. Elucid. fol. b VIIb)
, motus (
NIC. BŁ. Serm. III
p. 59
)
,
bellum, proelium, seditionem
sim. (
KADŁUB.
p. 106
et saepissime), odium in aliquem (
DŁUG. Hist. I
p.69
)
, iram alicui (
GALL
p.405
= 27,11 M.
)
sim., item
sq.
acc.
c.
inf.
DŁUG. Hist. IV p. 195 : Cruciferi se rebantur c-sse Thartarorum imperatorem cum excercitu ... Poloniae terras ... invasuros.
N. locut.
α.
modos et ingenia
przemyśliwać nad czymś; meditari, secum revolvere
DŁUG. Op. p. 630 : episcopus Varmiensis ... modos et ingenia c-at, quo aliqua ... oppida ... intercipere possit.Cf. CodEp I 2, p. 244 .
β.
opem et operam
dokładać starań; studere
*CodEp II p. 441 (a. 1443) : non cessabo c-re opem et operam, ut aliquid faciam.
γ.
sibi (in se)
ściągnąć na siebie; sibi colligere, parare,
v.
gr. invidiam (
KADŁUB.
p. 25
,
cf. Th. IV 241,81
sq.
), indignationem (
DŁUG. Hist. IV
p. 418
)
, egestatem (
id. Op.
p. 630
),
hostem ((
id. Hist. I
p. 143
;
ib.
p. 336
).
;
N. in bonam partem, v. gr.
auctoritatem (
*Tom. III
p. 297, a. 1514)
, restitutionem fratris (
DŁUG. Hist. II
p. 111
).
2.
wymyślić, ułożyć, zmyślić; animo concipere, componere, fingere, praec. in malam partem,
v.
gr. detractiones (
CodVit
p. 377, a. 1416)
, dilationes (
CodEp III
p. 4, a. 1446)
, testimonia (
SACR. Elucid. fol. e IVb),
sed etiam privilegium (
CodSil II
p. 169, a. 1375)
, articulos (
AKapSąd I
p. 492, a. 1476).
Syn.
excogitare, suggerere (
ZabDziej II
p. 26, a. 1482)
, fingere, invenire (
CodEp III
p. 4, a. 1446)
, confingere (
AKapSąd I
p. 492,
a. 1476)
.
II.
A.
propr.
1.
topić, przetapiać, wytapiać;
liquefaciendo miscere vel purgare (metallum).
Syn.
liquefacere (
MatLub
p. 71, a. 1552)
, purgare (
KodMp III
p. 279, a. 1374).
N. glossam Pol.
RFil XXII p. 19 (a. 1466) : c-atur «sswarzono»ferrum.
2.
odlewać; fundere, formare (praec. metallum).
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
in
c.
acc.
c.
sq.
in
c.
abl.
CodEp III p. 84 (a. 1455) : clenodia aut vasa ... inaurata vel in lapidibus c-ta.
N. locut.
fusionem :
CorpJP II I p. 63 (a. 1507) : nec aliquas fusiones et dealbationes absque praedicto officiali ipse magister ... c-et et faciat.
B.
transl.
1.
zjednoczyć, połączyć; colligere, unire (res vel homines).
Syn.
congregare (
CodEp III
p. 280, a. 1477
;
ZabDziej IV 1,
p. 40, a. 1550)
, comparare (
Tom. III
p. 368, a. 1515)
, constituere (
ib.
p. 125,
a. 1514).
Pass. zbierać się, tworzyć, powstawać;
constitui, oriri.
N. constr.
a.
sq.
in
c.
acc.
KADŁUB. p. 61 : silas opes in unam massam c-at.
NIC. BŁ. Serm. II p. 237 : charitas Christi ... nititur ... in vnum omnes c-re.Cf. Th. IV 241,63.
N. locut.
in usum stipendii
obrócić na żołd; convertere
DŁUG. Hist. V p. 210 : donaria regum ... in usum stipendii c-ri.
b.
sq.
ex.
2.
zawierać;
inire societatem, foedus, conspirationem sim., item pacem (
*Tom. X
p. 378, a. 1528)
, indutias (
ib. XIII
p. 244, a. 1531).
3.
aes alienum
zaciągać długi;
contrahere.
N. glossam Pol.
GLcerv p. 508 : c-ui aes alienum ... «zadłużyłem się».
4.
singulare: dawać w sumie; facere
COPERN. Rv p. 351 : quae partes cum Olympiadicis c-ant partes CXXXVIII.