Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COMMENDA

Gramatyka
  • Formycommenda, comenda
  • Etymologia commendo
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I. eccl.
    • 1. eccl.zlecenie objęcia tymczasowego zarządu beneficjum
      • α. eccl.+ litterae cominendae pismo zlecające zarząd beneficjum kościelnego
      • β. + cum crida:
    • 2. eccl.+ a. ecclesiae, beneficii b. ad ctymczasowy zarząd wakującego beneficjum kościelnego
      • α.
      • β.
  • II. sensu latiore: namiestnictwo, tymczasowy zarząd (prowincji)

Pełne hasło

COMMENDA s. COMENDA, -ae f. (commendo)
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I. eccl. t. t.
1. zlecenie objęcia tymczasowego zarządu beneficjum; decretum, quo alicui beneficii eccl. administratio ad tempus committitur
CodSil I p. 50 (a. 1389) : custos ecclesiae respondit se premissa facere non posse nisi de consensu et c-a canonica domini episcopi.
ConcPol IV p. 169 (a. 1435) : nobis soli (sc. episcopo ) ... reservamus ... inprimis institutiones seu c-as ad ecclesias quascumque.
DŁUG. LibBen III p. 161 : praepositus ... monasterii ... a domino episcopo ... ecclesiae et oratorii ac hominum ... in iurisdictione ... Cracoviensi habitantium in personam suam ... c-am et in casibus auctoritatem tenebitur petere et obtinere.
Ita saepius.
Syn.
commissio ( ArPrawn I p. 573 a. 1512 ; AKapSąd III p. 214, a. 1528) , investitura ( ib. p. 338, a. 1520 ; ConcPol VI p. 337, a. 1586).
N. locut.
α. litterae cominendae pismo zlecające zarząd beneficjum kościelnego; quibus be neficii eccl. cura alicui committitur ( AKapSąd II p. 18, a. 1415 et saepius).
Syn.
commendaticiae ( KodWp V p. 403, a. 1425).
β. cum crida:
ArPrawn I p. 183 (saec. XV) : c-a cum crida seu citatione vel proclamacione, quod idem est.
Opp.
simplex ( ib. ). Simili sensu crida cum commenda ( AKapSąd II p. 97, a. 1436 et passim). Cf. CRIDA.
2. tymczasowy zarząd wakującego beneficjum kościelnego; vacantis beneficii eccl. administratio ad tempus commissa
KodWp V p. 25 (a. 1402) : presbiterum ydoneum ... institui per c-am et medium c-e ... ad ... ecclesiam in Stszow.
CodVit p. 460 (a. 1419) : sanctitas vestra ... ecclesiam Przemisliensem archiepiscopo Leopoliensi ad certum tempus commendavit, ut durante dicta c-a de pastore dicte ecclesie posset liberius providere (cf. CIOŁ. Lib. II p. 79).
StSyn I p. 52 (a. 1446) : cui ecclesie collegiate aut parochialis cura seu c-a commissa est.
Ita passim saec. XV—XVI. Constr. ad 1—2: a. sq. gen. ecclesiae, beneficii sim. ( StSyn I p. 52, a. 1446 et saepius). b. sq. ad cf. supra 12. c . sq. adi.
AKapSąd III p. 114 (a. 1507) : in Radzimino testis c-am parochialem tenet.
N. formulas passim occurrentes
α. ecclesiam, beneficium sim. alicui in commendam concedere ( CodEp II p. 426, a. 1441 ; DŁUG. Hist. II p. 405 ) , dare ( ZabDziej II p. 106, a. 1483 ; AKapSąd I p. 217, a. 1521) , mittere ( Tom. XV p. 6, a. 1533) , reservare ( ib. III p. 35, a. 1514).
Opp.
a commenda aliquem amovere ( AKapSąd II p. 119, a. 1440).
β. in commendam accipere (opp. in titulum: Dogiel I p. 77, a. 1479 ; StCrac p. 155, a. 1600) , recipere ( KodMp IV p. 495, a. 1449) , in commenda(m) habere ( KodKWil p. 355, a. 1476 ; DŁUG. Hist. V p. 462 ) , tenere, retinere ( *Theiner II p. 216, a. 1481 ; AKapSąd III p. 114, a. 1507).
Item
commendam alicui fieri ( StPPP IV p. 110, a. 1459 ; ZabDziej II p. 87, a. 1483) .
II. sensu latiore: namiestnictwo, tymczasowy zarząd (prowincji); provinciae administratio alicui ad tempus commissa
DŁUG. Hist. V p. 141 : Ducatu Magno Lithuaniae altero duci ... in tenutam et c-am dato.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)