Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DILATATIO

Gramatyka
  • Formydilatatio, dilatacio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I.
    • 1. propr. amplificatio, spatium, magnitudo
      • a. med. diastole
      • b. phil. gram. amplificatio sensus vocis
    • 2. transl.
      • a. + fidei). augmentum, propagatio decus, gloria, celebritas
      • b. + cordis exultatio.
  • II. + dilationis procrastinatio, prorogatio, mora

Pełne hasło

DILATATIO s. DILATACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • L.
  • H.
  • N.
I.
1. propr. rozciągłość, wielkość; amplificatio, spatium, magnitudo
KodKWil p. 262 (a. 1460) : cum ... agris ... prout in ... ipsorum protensione et d-e limitantur et distinguuntur.
ŹrWaw I p. 70 (a. 1481) : ut ... thezaurus ecclesie ... reficiatur tam in testitudinibus scissis, quam in sui ampliacione et d-e.
Ita saepius. Occ.
a. med. rozszerzanie się, rozkurcz; diastole
MIECH. Chr. p. 170 : motum constrictionis et d-is musculorum.
b. phil. et gram. poszerzanie (znaczeniowe); amplificatio sensus vocis
WROCŁ. CongLog fol. b 3a : ampliatio capitur dupliciter: vno modo in prima impositione et sic valet tantum sicut d-o rei ... alio modo in secunda impositione pro d-e termini.
Id. Dial. fol. M IVa: ampliatio capitur ... alio modo in secunda impositione pro d-e termini.
Ib. sic valet tantum ampliatio sicut d-o rei et sic non capitur hic quamuis ampliatio logicalis dicatur ad similitudinem ampliationis realis.
2. transl.
a. szerzenie, krzewienie; augmentum, propagatio (v. gr. fidei). Occ. świetność, sława, znaczenie; decus, gloria, celebritas
FormJ p. 56 : studii ... generalis Cracoviensis planta novella de die in diem ... consurgit in altum, d-is in se laudabile suscipiens incrementum.
b. cordis wielka radość; exultatio.
II. fungitur vice v. dilationis odraczanie, odkładanie czegoś, zwlekanie, zwłoka; procrastinatio, prorogatio, mora
KodKKr II p. 277 (a. 1403): extradere ... campanatori tres grossos ... sine omni contradiccione et d-e necnon protraccione, procul amoto omni impedimento.
StPPP XI p. 188 (a. 1438) : terminus solucionis ad festum ... Iude ... sine omni d-e.
N. constr. sq. gen.
ARect I p. 770 (a. 1532) : iudicialiter petiuit sibi fieri d-em solucionis ad octauam.
Meton. ultima termin tzw. zawity,ostateczny; terminus peremptorius
ZabDziej III p. 49 (a. 1490) : Hedvigis ... facta protestacione per suum procuratorem ultime d-is ... contra nobilem Stanislaum ... petens se absolvi ab instancia cum condemnacione expensarum contra reum.
Cf. DILATIO I.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)