General
Full Entry
More

DEPELLO

Grammar
  • Formsdepello
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ere, -puli, -pulsum
Meaning Outline
  • I. deicere de loco superiore.
  • II.
    • 1. propr.
      • a. expellere,eicere.
      • b. abstr. repellere, propulsare, amovere, tollere (hoc sensu etiam de abstr., v. gr. dolorem, morbum, periculum etc.)
      • c. cernere, dividere
    • 2. transl.
      • a. deducere aliquem (v. gr. de sententia).
      • b. reicere, abnuere
  • III.
    • A. propr.
      • 1. pellere, agere
      • 2. movere, agere
    • B. transl.
      • 1. recipere, auferre
      • 2. privare
  • IV. ; fundere?

Pełne hasło

DEPELLO, -ere, -puli, -pulsum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
[ 3. pl. ind. perf. act. depullerunt : Lites II p. 219 (a. 1312) : spolia ad ... castrum deportarunt et depullerunt.]
I. strącić, zrzucić; deicere de loco superiore.
Constr. sq.
ex.
II.
1. propr.
a. wypędzić,wygnać; expellere,eicere.
b. odpędzić,odegnać, odeprzeć, oddalić, usunąć; repellere, propulsare, amovere, tollere (hoc sensu etiam de abstr. , v. gr. dolorem, morbum, periculum etc.).
N. glossam Pol.
KsgGrWp II p. 247 (a. 1396) : pro sculteto suo, quem sibi d-ulit wlgariter «otbyl».
c. oddzielać; cernere, dividere
MatGórn p. 295 (a. 1595) : cum argentum ab eo cupro, quod ex praedictis montibus effodietur, d-ent, pro qualibet marca nobis solvent florenos 5 et grossos 15.
Ib. p. 296 (a. 1595) : liberum erit nobis factores nostros adhibere, quando aurum vel argentum ab aere cupri ex praedictis montibus effosso d-etur.
2. transl.
a. odwieść od czegoś (np. od zdania); deducere aliquem (v. gr. de sententia).
b. odrzucić, nie przyjąć; reicere, abnuere
Tom. XII p. 307 (a. 1530) : quo pacto deceat ... cardinalis ... petitionem ... d-re.
Constr.
ad 1—2: a. sq. abl. b. sq. ab. c. sq. de. d. sq. ex. e. sq. adv. loci.
III.
A. propr.
1. pędzić,wypędzać, przepędzać; pellere, agere
KodWp II p. 590 (a. 1261) : statuimus ... quod quicunque scrophas proprias ad glandes silve alterius d-erit, hic, cuius silva fuerit, pro prima vice porcum unum ... mactare poterit.
JANKO p. 695 : villas ... devastavit, praedam infinitam ... ad civitatem Wratislaviensem d-ndo.
PP V p. 92 (a. 1428) : viam ... wlgariter «stegna» dare tenetur, per quam ipse et homines ipsius sua peccora d-unt.
DŁUG. Hist. V p. 677 : magna multitudo captivorum a Turcis in perpetuam servitutem tunc fuit ... d-sa.
Ita saepe.
N. przypędzić; adigere, cf. supra 14 et
ArPrawn V p. 160 (saec. XVI) : si quis alicuius pecora in frumentis abegerit ... die crastina ad curiam castellanie sue ... d-ndi habeat facultatem.
Inde i. q. przyprowadzić, przywieść; deducere, adducere
DŁUG. Hist. I p. 43 : equus ... ducens secum gregem equarum a se ex Pannonia d-sarum ... advenit.
Constr.
a. sq. ad, cf. b. sq. in c. acc. , cf. supra 317,47. c. sq. ex, cf. d. sq. per, cf.
2. poruszać,napędzać; movere, agere
*PreussUB I 2 , p. 352 (a. 1290) : in alveo ipsum molendinum d-nte ... nullum ... molendinum aliud construemus.
B. transl.
1. zabrać, zagarnąć; recipere, auferre
Lites II p. 272 (a. 1413) : Cruciferi ... omnia armenta et iumenta ... abigerunt et d-erunt.
KodTyn p. 237 (a. 1422) : Nicolaus et sui successores tollent et levabunt ac d-ent omnia frumenta et semina ... et omnia animalia tam pecudes quam pecora ... levabunt et d-ent et pro suo beneplacito convertent.
AGZ XIV p. 103 (a. 1443) : Johannes de Zmigrod ... statuebat tres equos ad orthoforale regale ... quos equos Iurscha frater iunior Iohannis d-ulit alias «zayal» in pratis suis.
2. pozbawić; privare
OrtWp p. 59 (saec. XV—XVI) : hic vir me defamavit verbis oblocutoriis et ... me voluit de mea legittimacione d-re et detrudere.
HUSSOW. p. 50, v. 39 : non tentata acies, facili d-te victu hostes, ut sine vulneribus pugnet in hoste fames.
IV. singulare: rozlać? ; fundere?
OrtWp p. 60 (saec. XV) : vinum suum non fuit d-sum nec defastatum (i. devastatum).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)