- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- N.
Tom. I p. 178 (a. 1511) : practicas apperierunt ... exploratores.Usurpatur pro appareo (cf. infra] II 1)
StPPP X p. 2 (a. 1425) : unde in maiestatis nostre conspectu tanto delectabilior existas, quanto commendacior aperieris tuorum operum per effectum, cf. infra 618,46 sqq.
I.
propr.
1.
otworzyć (drzwi, bramę, list,
itp.);
recludere (fores, ostium,
litteras sim.)
N.
constr. sq.
ad :
ZabDziej III p. 553 (a. 1498) : elavem ad a-ndum ad acta.
ARect II p. 37 (a. 1538) : a-bat sibi ad cameram.
In imagine sigillum confessionis (AKapSąd III p. 269, a. 1499) , portas virginitatis ( ArHist V p. 122, a. 1454).
N.
α.
caudam
podnosić;
tollere
NIC. BŁ. Serm. II p. 166 : vulpes ... se mergit in aquam a-ta cauda.
β.
cingulum
rozpinać;
solvere
PEREGR. fol. 105b : cingulus, quo erat praecinctus, cecidit ante pedes eius non a-tus.
γ.
vexillum
rozwinąć;
explicare
MPH II p. 899 (a. 1410) : vexilla sua rex magnifice et potenter extendit et a-re fecit.
δ.
vinum in
horto
przerzedzać krzewy winne; supervacuos vitis frondes resecare
RachWaw p. 339 (a. 1545) : rusticis purgantibus hortulos et vinum in horto a-ntibus.
N.
locut.
α.
ingluviem ambitionis
pożądać
czegoś bardzo; magnopere
cupere
StSyn III p. 42 (a. 1320) : permissis non contenta ad vetita ambicionis sue ingluviem a-it et extendit.
Item
appetitum (
FormJ
p. 9
).
β.
manus munificentiae
okazać życzliwość;
favorem praestare
KodMp IV p. 31 (a. 1390) : illis ... munificencie manum merito liberalius a-imus, quos fideles nobis ... sentimus.
Simili sensu
gremium pietatis (
*CodEp III
p. 153, a.
1471)
; sinum pietatis (
AKapSąd III
p. 196, a.
1519)
; oculos pietatis (
CodEp III
p. 64, a.
1453
;
Tom I App.
p. 22, a.
1506)
;
; voluntatem (
ib. VII
p. 111
,
a. 1524).
γ.
oculos alicui
przywrócić komuś wzrok; visum
oculorum reddere
MARTIN. OP. Chr. p. 291 : caecis a-uit oculos.
δ.
os
przemówić (zwłaszcza o modlitwie); alloqui
aliquem (praec. prece)
*MPH I p. 139 (saec. IX) : patrocinio incliti martiris Viti, cui a-uit os suum.Simili sensu
DŁUG. Op. p. 193 : haec ... in laudem Virginis Benedictae primam a-it vocem.Cf. Vlg. Ps. 38, 1 et passim.
Item
labia detractionis
ubliżać;
laedere, offendere.
Cf.
Vlg.
Job 32, 20.
ε.
sensus mentis
zwrócić uwagę;
animadvertere
CodVit p. 194 (a. 1409) : principes ... a-ite sensus mentis vestre et opprobria nostra ... auribus percipite.
ζ.
suspicionem
narażać się na podejrzenie; suspicionis
periculum incurrere
*Ib. p. 451 (a. 1419) : a-ntes de se suspicionem expressam.
2.
uprzystępnić, dać dostęp;
patefacere
v.
g. castra (
Tom. III
p. 105, a.
1514)
, loca et munitiones (
Dogiel I
p. 70, a.
1474)
, viam sim.
N. in
imagine
viam (occasionem) alicui (rei)
dać sposobność, możliwość; occasionem
dare.
Simili sensu
licentiam (
DŁUG. Hist. IV
p. 659
)
, possibilitatem (
CALLIM. Rhet.
p. 141
).
Pass. stać otworem;
patere.
N. de
dignitatibus i. q. vacare
ArPrawn VII p. 268 (a. 1457) : dignitates, tenute et officia ... si quae vacauerint et a-entur.Cf. KodPol I p. 350 (a. 1492).
3.
odsłonić, odkryć; detegere, nudare
v.
g. caput (eodem sensu cappam:
PEREGR.
fol. 59b
).
N. in re
metallica
mineram
(
Tom. III
p. 38, a.
1514)
;
simili sensu montes (
CodSil XX
p. 78, a.
1450
;
DŁUG. LibBen I
p. 256
)
, terram (
IusMet
p. 261,
a. 1548)
; item thesauros salis (
KodKKr I
p. 113,
a. 1279)
, rivulum (
APozn I
p. 369, a.
1464)
, fontem.
N.
glossam
Pol.
RFil XXII p. 16 (a. 1466) : a-it «roẞgrzebla».In imagine animum ( DŁUG. Hist. IV p. 222 ) , cor ( VKyng p. 723 et saepius), mentem (super aliquid: CodEp II p. 285, a. 1431 et saepius).
II.
transl.
1.
stwierdzić, wyjaśnić;
detegere, explicare.
Pass. stawać się jasnym, zrozumiałym;patere, intelligi
KodMaz(K) p. 466 (a. fere 1240): lex proditur et a-itur.
*RH XXXIX p. 51(a. 1444): somnium omne iam a-itur.
Item impers.
a-itur
jest rzeczą jasną;
i. q. patet
KAD ŁUB. p. 46 : a-itur illi omnia aliena preter duo.
2.
wyznać, zdradzić, przedstawić; confiteri, prodere, proferre.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
enuntiato interrogativo.
c.
sq.
acc.
c.
inf.
d.
sq.
quod:
KodMp II p. 105 (a. 1256) : vniuersitati vestre dignum duximus a-re, quod etc.
3.
examen
otworzyć, rozpocząć przewód egzaminacyjny;
ad alicuius scientiam experiendam
accedere
LibProm p. VII (a. 1404) : decanus facultatis ... a-ndi examen pro bacalariis habeat potestatem.
Concl. p. 89 (a. 1495) : conclusum est ... quod examina a-antur pro dictis festivitatibus propter causam in cedula ... expressam.Cf. APERTIO II 1.
III.
iur.
t. t.
1.
podawać do publicznej wiadomości, ogłaszać;
evulgare, publicare
Lites I p. 32 (a. 1320) : iudices ad a-ndum dicta testium ... diem ... statuerunt.
Ib. p. 122 (a. 1339) : antequam dicta ... testium ... a-entur seu publicarentur.
2.
librum
otworzyć księgę sądową celem dokonania wpisu;
sc. ad
commentarios iudiciales conficiendos
APozn I p. 181 (a. 1452) : peciit sibi ... Iohannes ... super ipsum Petrum librum pro eisdem C … marcis a-ri, ipse autem Petrus ... ad a-andum librum consensit.
ArPrawn I p. 263 (a. 1553) : pars actorea debet a-re librum.Cf. APERTIO II 2 b.