General
Full Entry
More

ANGULUS-1

Grammar
  • Formsangulus
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -i
  • Part of Speechnoun
  • Gendermasculine
Meaning Outline
  • I. propr.
    • 1. geom.+ rectus acutus figura, quae ex duabus lineis in unum punctum desinentibus constat. qui ex lineis recte in se cadentibus fit. recto minor.
      • γ. + contingentiae qui radiis contingentibus continetur
      • δ. + sectionis qui inter radios a puncto circuli medio ad circumferentiam ductos continetur
      • ε. + a-i coalterni altrinsecus lineae, quae super duas rectas cadit, positi
      • ζ. + a-i contrapositi altrinsecus puncti, quo secantur duae lineae concurrentes, positi
      • α. + incidentiae inter radium et superficiem, in quam cadit, contentus
      • β. + multiplicationis qui inter radios a medio oculo ad extrema obiecti visi puncta ductos continetur
      • γ. + reflexionis inter radium et superficiem, a qua reflectitur, contentus quo radius ex uno corpore diaphano in aliud transiens declinat
    • 2. locus, ubi duo latera conveniunt atque in acutum desinunt.
      • α. + crucis i. q. inter duo crucis brachia
      • β. + fluviorum locus ubi duo flumina confluunt
    • 3. locus ubi duae parietes coeunt.
      • α. + muri pars muri prominens.
      • β. + caput a-i 22 i. q. lapis angularis
      • α. + a-us aedes contrahit i. q. fundamenta ponere
      • γ. + domum cum a-is et pertinentiis vendere omnino
    • 4. agri sors in acutum desinens
      • a. inter domos
      • b. hereditatis pars (praec. ubi duo termini conveniunt)
    • 5. locus remotus, recessus.
    • 6. collis?
  • II.
    • α. + ex illo a-o ex illa parte
    • β. + per quattuor a-os i. q. per omnes partes
    • γ. + in a-o (a-is) per a-os clam, latenter
    • δ. + in a-o res haeret i. q. occulta, arcana est
    • ε. + in a-um se conferre in secretum abire
    • ξ. + in a-um (necessitatis) redigi (impelli) in rebus adversis versari
    • η. + ad a-um oblivionis proicere i. q. oblivioni dare
    • θ. + a-um habere dolum atque insidias moliri

Pełne hasło

ANGULUS, -i m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • A.
I. propr.
1. geom. t. t. kąt; figura, quae ex duabus lineis in unum punctum desinentibus constat. α. rectus kąt prosty; qui ex lineis recte in se cadentibus fit. β. acutus kąt ostry; recto minor.
Opp.
obtusus kąt rozwarty; recto maior.
γ. contingentiae kąt równy zeru; qui radiis contingentibus continetur
VITELO Persp. p. 158 : si homo erectus conspexerit terram, quae est ante pedes eius, tunc longitudo linearum radialium erit quantitas lineae erectioni^ et superducta superiori palpebra uisui erit quasi indiuisibilis sicut a-us contingentiae. id. Opt.
p. 119 : sub a-o contigentiae, qui est indiuidihilis ... non erit possibile aliquam rem uideri.
δ. sectionis kąt środkowy; qui inter radios a puncto circuli medio ad circumferentiam ductos continetur
COPERN. Rv. p. 57 : qualis est circumferentia sic intercepta ad totam circumcurrentem talis est a-us sectionis ad quattuor rectos.
ε. a-i coalterni kąty naprzemianległe; altrinsecus lineae, quae super duas rectas cadit, positi
VITELO Opt. p. 8 : si linea recta super duas rectas ceciderit, feceritque a-os coalternos inaequales ... illas duas lineas ... concurrere est necesse.
ALBERT. p. 104 : a-us »cev«est aequalis a-o.»lge« quia sint a-i coalterni ([cf. figuram ib.)]
ζ. a-i contrapositi kąty wierzchołkowe; altrinsecus puncti, quo secantur duae lineae concurrentes, positi
VITELO Opt. p. 428 : duo a-i contrapositi ... sunt aequales.
ALBERT. p. 104 : a-us »lge«est aequalis a-o»sgt« ... quia sunt a-i. contrapositi (cf. figuram ib.).]
N.
a-us solidus kąt dwuścięnny; qui duabus planitiebus concurrentibus continetur
VITELO Opt. p. 119 : maximus a-us, secundum quem fit uisio, esset quasi a-us rectus solidus ita quod pyramidis uisualis maxima foret rectangula.
Opp.
superficialis kąt płaski; in planitie positus:
ib. p. 33 : a-us circa punctum »d« est solidus tribus a-is superficialibus contentus.
N. de opticis
α. incidentiae kąt padania; inter radium et superficiem, in quam cadit, contentus
VITELO Opt. p. 190 : a-us incidentiae dicitur a-us, quem in superficie reflexionis continet linea incidentiae cum linea, quę est communis sectio superficiei reflexionis et superficiei ipsius speculi.
Aliter definitur
ib. p. 404 : a-us incidentiae dicitur minor a-us, quem continet linea incidentiae cum linea perpendiculari ducta a puncto retractionis super superficiem corporis, a qua fit illa refractio.
β. multiplicationis kąt widzenia; qui inter radios a medio oculo ad extrema obiecti visi puncta ductos continetur
VITELO Opt. p. 121 : a-us ... multiplicationis formarum ad uisum tam diu potest diminui donec formae punctorum extremitatis rei uniantur.
γ. reflexionis kąt odbicia; inter radium et superficiem, a qua reflectitur, contentus
VITELO Opt. p. 190 : a-us reflexionis dicitur a-us quem in superficie reflexionis continet linea reflexionis cum ista communi sectione. retractionis
kąt załamania; quo radius ex uno corpore diaphano in aliud transiens declinat
VITELO Opt. p. 404 : a-us retractionis dicitur a-us, quem continet linea refractionis cum linea incidentiae trans corpus diaphanum a cuius superficie fit refractio in continuum protracta.
Item
refractus
ib. : a-us refractus dicitur a-us minor, quem continet linea refracta cum dicta perpendiculari [(sc. ducta a puncto refractionis super superficiem corporis, a qua fit refractio).]
2. narożnik, róg; locus, ubi duo latera conveniunt atque in acutum desinunt.
Dicitur de
a-o castri ( DŁUG. Hist. IV p. 304 ) ; cunei ad capiendos bisontes exstructi ( HUSSOW. p. 38 v. 795) ; ; hortulaniae( KodKrak I p. 766, a. 1542) ; piscinae ( AGZ XVIII p. 73, a. 1474) ; scuti ( Lites II p. 82, a. 1413).
N.
α. crucis między dwoma ramionami krzyża; i. q. inter duo crucis brachia
DŁUG. Hist. IV p. 40 : vexillum sub quarto crucis a-o triplicem habens ... tracturam.
β. fluviorum miejsce spływu rzek; locus ubi duo flumina confluunt
GALL p. 483 : castellum illud (Wysegrad sc. ) in a-o situm fluviorum.
3. róg domu, węgieł; locus ubi duae parietes coeunt.
N.
α. muri występ muru; pars muri prominens.
β. caput a-i (ex Vlg. Ps. 117, 22 et saepius) kamień węgielny; i. q. lapis angularis cf. s. v.
N. locut.
α. a-us aedes contrahit :
ROYZ. I p. 58 v. 43: lectus erat, latas ubi contrahit a-us aedes … stubam inter a-os ponere
założyć fundamenty; i. q. fundamenta ponere
KsgCzer p. 317 (a. 1425) : Albertus ... tenetur stubam ponere octo cubitorum inter a-os infra sex hebdomadas.
γ. domum cum a-is et pertinentiis vendere całkowicie; omnino
KodKKr II p. 154 (a. 1391) : vendiderunt ... domum ... cum omnibus eiusdem domus a-is et pertinencijs prout est in latitudine et longitudine a fundamento quadrianguliter a predictis domibus limitata.
4. klin gruntu; agri sors in acutum desinens
a. w mieście między domami; inter domos
KsgŁawKr p. 311 (a. 1397) : edificia ... in contrata Sancti Johannis in a-o.
StPPP II p. 133 (a. 1402) : aream ... in contrata Castrensi in a-o prope domum dni Nicolai ... jacentem.
b. część (zwł. narożna) własności ziemskiej; hereditatis pars (praec. ubi duo termini conveniunt)
KodMaz(K) p. 416 (a. 1237) : querela ... uertebatur ... de quodam a-o. terre, qui jacet inter grangiam dictorum fratrum et dictos heredes.
KodTyn p. 62 (saec. XV) : non hincinde declinando itur ad a-um ministerialis nostri Polvsie qui vocatur Lopuse.
N. glossas Pol.
KodMp III p, 284 (a. 1375) : advocacie ... damus ... a-os alias «konthi».
Ib. IV p. 190 (a. 1421) : vnum a-um wlgariter «kanth» (cf. AGZ XVIII p. 573, a. 1504).
ZabDziej I p. 309 (a. 1557) : invadiavit ... a-um alias «klyn roley».
AGZ XVI p. 60 (a. 1468) : signa ... inter villas ... ab a-o alias «ad vogelnycze» domini Leonardi.
AGZ VII p. 76 (a. 1430) : eundem a-um alias «obschar» ... aput Lucz emptum.
Dicitur etiam de
a-o silvae (borrae, gai) ( KodMp III p. 211, a. 1367 et saepius), mellificiorum ( DŁUG. LibBen III p. 122 id. Hist. III p. 504 ) ; ; humulariae ( KodMp II p. 83, a. 1250) .
5. zakątek, odległa okolica; locus remotus, recessus.
N. syn.
AKapSąd III p. 370 (a. 1479) : in a-o Puczensi seu districtu.
6. pagórek? collis?
ZabDziej I p. 241 (a. 1538) : Johannes ... emit pro media marca a-um alias «pagorek» (nisi leg. argulum).
II.
Eodem sensu transl. N. locut.
α. ex illo a-o z tamtej strony; ex illa parte
Tom. VI p. 161 (a. 1522) : ut sub hac expeditione bellica ex illo saltem a-o tuti et quieti esse possimus.
Ib. XII p. 21 (a. 1530) : cui regno fere ex omnibus a-is imminet periculum.
β. per quattuor a-os na wszystkie strony; i. q. per omnes partes
KsgHenr p. 4 : ad instar ... margarite per quatuor a-os lucidissime fulgentis.
γ. in a-o (a-is) po kątach, ukradkiem; clam, latenter
DŁUG. Op. p. 70 : nemo mutire ausus est, praeterquam in a-is et tenebris in timore.
Tom. VI p. 105 (a. 1522) : quid in illo a-o cudet, nescio.
Eodem fere sensu per a-os :
RHist X p. 266 (a. 1432): sectam ... fidei orthodoxe contrariam ... per a-os opidi ... dogmatizantes.
AKapSąd III p. 41 (a. 1473) : incedentes per a-os irrident eum.
Opp.
in publicis:
Tom. XIV p. 531 (a. 1532) : non in a-is sed in ... publicis ... versatum esse.
δ. in a-o res haeret sprawa jest niejasna; i. q. occulta, arcana est
Tom. VII p. 242 (a. 1525) : in a-o tota adhuc res heret.
ε. in a-um se conferre usunąć się na bok; in secretum abire
Tom. VII ; p. 56 (a. 1524) ;: constitui in a-um me conferre cum primum licuerit, ne ... peccem ad extremum ridendus.
ξ. in a-um (necessitatis) redigi (impelli) znaleźć się w trudnym położeniu; in rebus adversis versari
*CodEp I 2 p. 144 (a. 1453) : in a-um redacta Christianitas est.
Dogiel IV p. 291 (a. 1532) : in eum necessitatis a-um sumus impulsi, ut etc.
η. ad a-um oblivionis proicere puścić w niepamięć; i. q. oblivioni dare
RFil LIV p. 322 (a. fere 1400): que vobis composita seu collecta diriguntur, non proicitis ad a-um oblivionis ociose putrescenda.
θ. a-um habere taić podstępy; dolum atque insidias moliri
ListMił p. 167 : verus amor non habet a-um et de bono corde promissio non caret euentu.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)