- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
- K.
I.
A.
uwolnienie, zwolnienie od czegoś; liberatio, absolutio.
N.
litterae expeditionis :
Dogiel I p. 63 (a. 1472) : dominus orator debebit eidem procurare litteras e-is seu quitantiae a iuramento, ab obligatione, si quae fuissent inter eos.
B.
załatwienie, przeprowadzenie, zakończenie, rozstrzygnięcie czegoś; peractio, exsecutio, decisio. Meton. i. q. res expedienda
StPPP III p. 43 : unus sit semper secretarius sciens secretas e-es publicas.
N.
α.
iur.
causae
sim.
Lites I p. 35 (a. 1320) : e-i presentis cause dicebat se ... velle personaliter interesse.
ConcPol VI p. 208 (a. 1398) : quia in e-e sive diffinicione causarum, presertim magnarum et criminalium, sciencia et experiencia iuris sit necessaria.Ita saepius v. gr. litium, proelii sim. ( CodVit p. 248, a. 1412 ; PP VI p. 97, a. 1433 et saepius).
Item
querentium
i. q. satisfactio querentibus
CorpJP III p. 25 (a. 1507) : pro celeriori administratione iustitiae et e-e querentium statuimus, quod etc.
β.
votorum
głosowanie; suffragiorum latio
ConcPol VI p. 274 (a. 1586) : post quorum quidem articulorum conclusionem et votorum super iis e-em ... scandala ... cleri ... recitata sunt.
Locut. potiores
expeditionem dare, facere (rebus publicis:
DŁUG. Hist. V
p. 500
;
StPPP III
p. 44
)
;, praestare (plenam
ib. II
p. 96
)
,
item habere, suscipere (sufficientem:
AGZ VI
p. 86, a. 1464
;
DŁUG. Hist. IV
p. 126
et saepius),
in celeriorem expeditionem venire (
ib. III
p. 451
).
C.
1.
opłata, zapłata, wypłata; solutio, pretium
KrMU p. 89 (saec. XV in.in) : credite pro ipsius excusacione, hoc ipsum non animo per ipsum stetisse, sed ex eius infirmitate corporali et pecuniali, eo quod nollet progredi, nisi magistros suos iuxta posse eius expediret, que e-o effectu caruit ex quodam fratre suo.
CodVit p. 893 (a. 1430) : ipsum tandem sollerter induximus, ut debitam e-em vobis vellet impendere.Ita saepius. Occ. α. rozliczanie się z czegoś; actus racionem faciendi de aliqua re DANT. in
Tom. VII p. 139 (a. 1524) : me pro e-e de pecuniis mihi pro expensis datis XL ducatos exposuisse.β. uregulowanie w kurii rzymskiej należności związanych z nominacją nowego biskupa; solutio debitorum curiae Romanae occasione episcopi novi creandi
Tom. III p. 33 (a. 1514) : tutius tamen esset, antequam fieret commissio e-is ecclesie, quod obtineretur ad partem retentio beneficiorum etc.
Ib. p. 35 (a. 1514) : ego sciens ... vos mihi quondam servivisse, simul et Romanarum e-um bonam peritiam habere, tanto majori fiducia committere vobis volui negotium e-is eiusdem Premisliensis ecclesiae cum aliis rebus ad hoc necessariis.
Ib. VI p. 143 (a. 1522) : illum dominum Boner rogamus, ut e-em hanc episcopatus committat dominis Fucariis, qui alios quoque majores episcopatus expedire solent.
2.
świadczenie powinności; actus
munera praestandi
StPPP VIII p. 205 (a. 1387) : veniens Gerzas heres de Brostecz ... quatuor kmethones et tria prata in XXV marcis ... obligauit cum omni iure et e-em Gerzas ... habet intercedere.
Ib. p. 212 (a. 1387) : pratum ... in septem marcis ... obligauit et pro fratre suo ... promisit, quod eciam super terminos habet ipsi (ed. -is) resignare ac consentire et pro e-e habent ipsum liberare et ab omnibus terrestribus iniuriis tueri.
KodUJ III p. 65 (a. 1478) : libertantes preafatos census ... ab omnibus e-bus datiarum, tributorum, suffragiorum et contributionum.
AGZ XV p. 285 (a. 1491) : e-em servilium.Ita saepius.
2.
zaopatrzenie, wyposażenie w coś, przekazanie czegoś; actus suppeditandi, praestandi alicui aliquid, ornandi aliquem aliqua re.
Praec.
a.
wyposażenie kobiety wychodzącej za mąż, (stąd meton.) wyprawa, posag; actus mulieri nubenti parapherna vel dotem praestandi, (inde meton.) parapherna, dos
DokSZKr p. 201 (a. 1437) : Predborius ... ducentas ... marcas ... ratione dotis et e-is post ... uxorem suam percepit.
AGZ XII p. 145 (a. 1446) : Iohannes recognovit se a nobili Anna consorte sua post ipsam ducentas sexagenas videlicet centum in paratis et residuum e-is racione dotis sive dotalicii recepisse.Ita saepius.
N.
non expeditio
(e Pol. ) i. expeditio non facta
StPPP VI p. 33 (a. 1508) : quam non exdotationem et non e-em pensat sibi sicut quadringentos florenos ([cf. etiam ib. infra)].Glossae Pol.
PrPol p. 71 (a. 1411) : terminum pro C marcis e-is «wiprawi» (cf. RHist XIV p. 331, a. 1460; AGZ XII p. 356, a. 1474).
KsgMaz III p. 70 (a. 1434) : Andreas ... Petrum et Stephanum dimittit liberos de e-e Stachnae vulgariter «o wiprawyenye» ... ad quam desponsacionem seu e-em prefati Petrus et Stephanus minime teneantur.
APozn II p. 437 (a. 1501) : tutor ... Katherine ... reposuit viginti marcas ... racione e-is alias «possak» ... provido Johanni.
AGZ XVIII p. 558 (a. 1503) : Nicolaus ... post ... consortem suam ... recepit racione dotis decem marcas et racione e-is alias devolucionis videlicet «spadku» quinque marcas.
Constr.
α.
sq.
gen. personae
supra 36
et saepius.
Item sq. gen. rei
KsgRWar I p. 43 (a. 1471) : Ulrich ... condescendit ipso ... et ipsius uxori ... pro e-e matrimonii allodium.
β.
sq.
pro:
RHist XIV p. 331 (a. 1460) : filie ... C. florenos ... pro e-e alias «dia wyprawy»... pro eodem matrimonio.
b.
przygotowanie, przysposobienie do czegoś; praeparatio
NIC. BŁ. Tract. fol. b Ia : ista autem inunctio olei significat hominis e-em, quam suscipit adversus diabolum in pugna.
D.
1.
przedstawienie, okazanie; demonstratio,
actus ostendendi
DokMp II p. 356 (a. 1441) : tempus e-is dicte littere regie debet fieri per tres menses.
AKapSąd III p. 361 (a. 1472) : pro e-e litere in Kalisch.
Ib. p. 315 (a. 1521) : pensiones annue ... per ... Nicolaum ad solam signaturam sine e-e litterarum apostolicarum ... Felici ... solvi obligate.Ita saepius.
2.
a.
wyjaśnienie, wytłumaczenie, wykład; explicatio, explanatio, enarratio. Meton. wiadomość; nuntius
SSrSil VII p. 215 (a. 1469) : domini enim consules habebant certissimam e-em, quod hostes dispersi fuerant ... dixerunt sibi domini consules, quod de reversione hostium aliam e-em haberent, quod in Pragam ... essent digressi.
b.
rhet. inter sententiarum colores, qui dicebantur, enumeratur (
StPPP X
p. 47, saec. XV in.)
.
II.
A.
hominum
1.
wyprawa, podróż, droga; iter.
Meton. zaopatrzenie na drogę; viaticum
DŁUG. Hist. IV p. 626 : Wladislaus rex ... cum Kazimiro fratre ... in Lithuaniam ... capitaneum ... cum pluribus aliis adulescentibus deputat, data illis de thesauris regalibus larga e-e.
AAlex p. 208 (a. 1502) : ut illi domini palatini expedirent illud negotium et de exactione terrestri Posnaniensi assignarent illi legato e-em necessariam.
Tom. III p. 25 (a. 1514) : ad ... thesaurarium scribimus, , ut te expediat et tu e-e habita sine ulla mora iter aggrediaris.Ita saepius.
Praec.
2.
wyprawa wojenna, wojna;
i. q. expeditio bellica, bellum.
Occurrit etiam
non expeditio
i.
expeditio non facta
(e
Pol.
StPPP II
p. 923, a. 1498
;
AKapSąd III
p. 72, a. 1499
et saepius).
N.
iur. obowiązek wzięcia udziału w wyprawie lub wystawienia zastępcy; munus militandi vel alterum loco sui ad bellum mittendi
KodMp I p. 9 (a. 1206) : a castrensibus eciam et publicis e-bus exempti ... sempiterna immunitate gaudeant.
DokMp IV p. 9 (a. 1235) : de e-bus ... et ... exactionibus et solutionibus eos ... reddimus liberos.
DokWp p. 331 (a. 1253) : absolventes homines ... ab omnibus ... gravaminibus et ab e-e, cum in aliam terram imus pugnaturi.
KodMp I p. 54 (a. 1257) : quos ... absoluimus ... ab omni e-e vel exercitu.Ita saepius. Simili sensu currus expeditionis ( KodWp II p. 9, a. 1288 ; hic etiam pertinet
ArHist XI p. 400 a. 1410 : ad e-em seu «podwodi» duo equi).Meton. wyprawa, tj. zespół ludzi biorących udział w wyprawie, wojsko; qui expeditioni bellicae intersunt: exercitus expeditus
RachJag p. 545 (a. 1420): quando equitavit e-o ... regis in Nowam Civitatem.Cf. Th. V 2, 1628, 32 sq. Fortasse huc pertinet
RachKról p. 35 (a. 1472) : e-o Sborowsky super quinquaginta equites.Glossae Pol.
KodMp II p. 70 (a. 1243) : dicta domus ... ab omnibus exactionibus erit libera ... a vacca ... ab e-e id est a «woyna» (cf. DyplMog p. 47, a. 1334).
ZapSądWp I p. 112 (a. 1402) : hoc est factum ante e-em vulgariter «walki» generalem.
AGZ II p. 131 (a. 1447) : e-o vulgariter «vyrzand» (cf. ib. XI p. 350, a. 1460; ib. XII p. 319, a. 1468).
AGZ XVII p. 65 (a. 1471) : in ... e-e regali alias «na poszadcze» in terra Beczensi.
Syn. et iuxta posita
apparatus (
Dogiel I
p. 97,
a. 1498)
, bellum (
AGZ XI
p. 412, a. 1456
et saepius), conventio (
DokMp I
p. 164, a. 1394)
, exercitium (
ib.
p. 316, a. 1404)
, guerra (
ib.
p. 73,
a. 1349
et saepius), passagium (
CodZagr
p. 179,
a. 1512)
.
Locut. po
tiores a. nominales barbarica (
DŁUG. Hist. III
p. 372
)
, bellica (
CodEp I 2,
p. 202,
a. 1460
et saepius; simili sensu belli:
AGZ XVII
p. 199, a. 1483
et saepius), campestralis, ruralis, terrestris (
KodWp III
p. 280, a. 1366
;
CodEp I 2,
p. 202, a. 1460
ei numeraria cmethonalis:
AAlex
p. 337, a. 1503
et saepius), communis, generalis, grandis, magna (maior, maxima), regia, universalis (
KodPol I
p. 13, a. 1176
;
DokMp IV
p. 112,
a. 1359
;
ib. I
p. 125, a. 1360
;
OSTR.
p. 133
;
AAlex
p. 506, a. 1505
;et vulgo),
opp. domestica, particularia, provincialis, simplex, specialis (
KodMp IV
p. 90, a. 1404
;
ib.
p. 506, a. 1450
;;
KodTyn
p. 232, a. 1420
;
DokMp II
p. 35, a. 1424
;
AGZ XI
p. 412, a. 1456
et saepius). b. verbales
v.
gr.
α.
expeditionem agere (supra aliquem
*MPH I
p. 349,
saec. XI ex.
; in aliquem :
DŁUG. Hist. I
p. 119
et saepius), aggredi (
CodEp III
p. 444, a. 1497)
,
celebrare (
KodMp IV
p. 483, a. 1448)
, (com-, pro-)movere (
DŁUG. Hist. II
p. 49
;
ib. III
p. 582
;et saepius), constituere de aliquo (
AAlex
p. 331,
a. 1503)
, dirigere
(syn.
movere :
ArHist V
p. 259,
a. 1508)
, expedire (
DokMp II
p. 35, a. 1424
et saepius), facere (ultra fines regni :
PrzywKr p. 5, a. 1355 et saepius), genere (contra aliquem:
KodMp IV p. 433, a. 1444) , indicere (alicui:DŁUG. Hist. V p. 290 ) , instaurare ( ib. III p. 209 ) , instruere ( AAlex p. 506, a. 1505) , intercedere (in suis expensis: KodWp V p. 629, a. 1440) , obire ( DŁUG. Hist. III p. 372 et saepius), praestare (de bonis; Tom. XIV p. 190, a. 1532) , proclamare ( DokMp I p. 46, a. 1334 et saepius), prosequi ( AKapSąd III p. 92, a. 1502) , (de)servire ( VL p. 227, a. 1475 et saepius; item ad (circa) expeditionem: DokMp I p. 35, a. 1326 ; KodMp IV p. 90, a. 1404 ; pro expeditione: VL p. 227, a. 1475 et saepius), suadere in aliquem ( Tom. I p. 54, a. 1510) , tenere et exercere ( ŁASKI ComPriv fol. 63b).
β. expeditioni interesse (
KodMp I
p. 17, a. 1228)
, satisfacere (
CorpJP II I
p. 271,
a. 1513).
γ. ad expeditionem equitare, ire, procedere (extra terram:
KodWp I
p. 27, a. 1175
;
cum aliquo in suo equo et propriis expensis:
DokMp I
p. 31, a. 1322
; contra aliquem:
RachJag
p. 38, a. 1390
et saepius), dare aliquid (
KodWp III
p. 280, a. 1366
et saepius), famulari, obligari (cum sagittario:
DokMp I
p. 264, a. 1394
;
KodMp IV
p. 154, a. 1416).
δ.
in pede expeditionis sedere
(
SSrSil VII
p. 213, a. 1469)
. e. ab (de) expeditione aliquem absolvere, eximere, liberare, liberum reddere (
DokWp
p. 331, a. 1253
;
DokMp I
p. 125,
a. 1360
;
KodMp IV
p. 506, a. 1450),
item
liberum esse (
KodMp II
p. 70, a. 1243
et saepius).
Constr.
a. sq.
gen.
subi.
vel
obi. b. indicatur quo (contra quem)?
sq. contra, sq. in c.
acc.
sq. extra vel infra:
CodSil(M) III p. 112 (a. 1225) : immunes ... coloni de e-bus ... extra terram, infra vero ... tenentur fore obligati.
DokMp I p. 35 (a. 1326) : advocatus noster ... nobis ad e-em intra terras ... tenebitur ... deservire.sq. super vel supra:
*MPH I p. 346 (a. 1076) : patrata mox super Polonos e-e.
*Ib. p. 349 (a. 1076) : e-em supra Flandrenses acturus, versus:
CracArt I p. 16 (a. 1391) : vectoribus super e-e versus Prussiam.c. indicatur unde? sq. gen.
MHer IX p. 95 (a. 1509) : minorennes heredes ... absoluti sunt a profectione bellica ex causa, quia etate carent, e-e tamen bonorum semper salva.sq. ab:
Tom. VI p. 87 (a. 1522) : adhibui omnem diligentiam in exemendis aliis quatuor famulis ... ab e-e bellica ... dominum etiam Sbąski, ut emitteretur ... obtinui, nam ab e-e a bonis nequaquam potui.sq. de
ib. XIV p. 190 (a. 1532) : nobiles bellicam e-em de dictis bonis suis non praestitisse seu non obivisse.
B.
rerum: wysłanie, przewiezienie, transport; portatio, vectura
RachJag p. 289 (a. 1403) : pro e-e salis de Bochna ... ad Novam Civitatem XVIII scoti.
AGZ XIV p. 429 (a. 1454) : de e-e hac metalli contra Walachos.Ita saepius.