Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXARO

Gramatyka
  • Formyexaro, exarro
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I. propr. propr. zaorać, zorać
    • α. + violenter przez woranie się przywłaszczyć sobie czyjeś pole
    • β. + scopulos rozkopać, zniszczyć (kopce graniczne), zaorać granice
    • γ. + silvam zamienić na pole uprawne
  • II. transl.
    • 1. napisać,spisać
    • 2. wymienić na piśmie, opisać
    • 3. + ludum taxillorum grać w kości

Pełne hasło

EXARO s. EXARRO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • A.
[ind. praes, pass. exaritur cf. infra 1297,8.]
I. propr. zaorać, zorać; terram (aratro) vertere, arare. Glossa Pol.
AGZ XVIII p. 562 (a. 1503) : in villario e-to alias «horannym».
N. locut.
α. violenter przez woranie się przywłaszczyć sobie czyjeś pole; i. q. agrum vi occupare
StPPP II p. 345 (a. 1430) : pro agro e-to per ipsum Johannem ... violenter.
AGZ XIV p. 134 (a. 1444) : violenter ... fecerunt sibi agrum e-re alias «pooracz».
Ita saepius. Cf.
β. scopulos sim.: rozkopać, zniszczyć (kopce graniczne), zaorać granice; tumulos vel confinia,quibus termini agrorum designantur, disicere, arando delere
KsgMaz I p. 94 (a. 1409) : mihi granicias e-asti et destrucxisti.
ArPrawn VII p. 175 (a. 1564) : si nobilis vicinus terminum mouerit, vi deiecerit, e-uerit ... vel quocunque alio modo aboleuerit ... violentiae multam ... luet.
Ita saepius. Cf. Th. V 2, 1184, 46 sqq., 1185,41 EXARATIO I β et sqq.
γ. silvam zamienić na pole uprawne; in arationem convertere
MatGórn p. 296 (a. 1595) : officiales ... specialiter ... deputati assignabunt ... ut annuatim silvae in partes dividantur, ut dum una pars e-itur, alia succrescere possit.
II. transl.
1. napisać,spisać; scribere, conscribere (scriptum, litteras vel sine obi. ).
N.
lineam, signum narysować, wykreślić; delineare, describere
StPPP VII p. 553 (a. 1498) : signum, quo uti debebo ... depinxi et e-ui.
COPERN. Rv . p. 273 : a centro iuncturae suae e-etur recta linea per totam eius longitudinem.
2. wymienić na piśmie, opisać; litteris mandare, describere.
Dicitur
scripto ( CodVit p. 400, a. 1418).
Additur adv. vel locut. adv., v. gr.
efficaciter ( KodKKr I p. 47, a. 1253) , luculenter ( KodWp II p. 52, a. 1291) , plene ( KodWp I p. 165, a. 1236) , fideli charactere ( KodMp I p. 186, a. 1318) , crassiori Minerva ( OSTR. p. 139 ) , humilitatis sensu ( DŁUG. Op. p. 4 ).
N. formulam
superius exaratus wyżej wymieniony; iam dictus
MPH VI p. 332 (saec. XIV) : propter ... impedimenta superius e-ta.
KH III p. 209 (a. 1351) : rex ... fedus superius e-tum iuramento Lithwanico isto modo confirmavit.
Ita saepe usque ad saec. XVI med.
N. constr. ad
1-2: indicatur obi.
a. sq. acc.
b. sq. enunt. interrog.
CodVit p. 400 (a. 1418) : quod quantum me exagitet ... nequit scripto e-ri.
Indicatur cui: sq. ad. Indicatur chartae, in qua scribitur, materia sq. in c. abl. , v. gr. in papyro ( Dogiel I p. 542, a. 1417) , in pergameno ( DŁUG. Hist. I p. 447 ). Occ. in lamina wyryć; insculpere (saec. XV).
N. locut. proverbialem
in cute bovina
DŁUG. Hist. V p. 238 : eorum hominum scelera ... nemo librariorum posset in cute bovina e-re.
3. (singulare) ludum taxillorum grać w kości; aleis ludere
KH III p. 31 (a. 1444) : ludum taxillorum ibidem e-bant (nisi leg. exercebant).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)