Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DEVIO

Gramatyka
  • Formydevio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I. intrans.
    • 1. zejść z właściwej drogi, zboczyć, zbłądzić, oddalić się, odwrócić od czegoś
      • α. iur. iur. popełnić omyłkę w wygłaszaniu formułki przysięgi lub pozwu
      • β. + in promissis nie dotrzymać przyrzeczenia
    • 2. porzucić kogoś, odejść odeń
  • II. trans.
    • 1. prowadzić na manowce
    • 2. omijać, unikać

Pełne hasło

DEVIO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th. (rec.),
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • N.
I. intrans.
1. zejść z właściwej drogi, zboczyć, zbłądzić, oddalić się, odwrócić od czegoś; aberrare ab aliqua re, declinare, desistere, praec. a fide (catholica), veritate sim. (
N.
rerum gestarum: KodWp II p. 195, a. 1301), item a consuetudine ( StCrac p. 70, a. 1540) , foederis constitutione ( Tom. III p. 279, a. 1514) , alicuius moribus ( StSyn I p. 49, a. 1436) , alicuius fraternitate ( *CodVit p. 536, a. 1421), item a tramite honestatis et oboedientiae ( AKapSąd II p. 150, a. 1446).
Syn. et iuxta posita
collabi ( DŁUG. Hist. II p. 93 ) , recedere ( StCrac p. 70, a. 1540) , relabi (infra 35). Praec.
α. iur. popełnić omyłkę w wygłaszaniu formułki przysięgi lub pozwu; in pronuntiandis verbis iuris iurandi vel citationis errare
KsgMaz III p. 166 (a. 1436) : Zemak ... contra Iohannem ... quia non iuravit aut d-vit iurando.
Ib. p. 265 (a. 1437) : testis lapsus est circa crucem; eundem ... Stromilo actor informavit, quod (ed. quem) incepit d-re et frater eius ... ambo bis d-ntem informaverunt.
AGZ XVIII p. 192 (a. 1479) : si Stadnyczsky in citando ... d-et aut errorem in aliquo commiserit etc.
Cf. DEVIATIO II 2.
β. in promissis nie dotrzymać przyrzeczenia; fidem datam non servare
AUnii p. 10 (a. 1386) : si contingeret nos d-re in promissis.
Constr.
a. abs. (de hominibus). Etiam de rebus
FormJ p. 25 : racio exulat, iusticia deperit, consilia d-ant, iudicia subvertuntur.
b. sq. ab. c. sq. in c. acc.
AKapSąd II p. 706 (a. 1502) : in nullos errores ... d-re et relabi nolo.
Cf. Th. V 1, 864, 56 sq. d. sq. in c. abl.
Gramm. p. 206 (saec. XV) : in omnibus agere et in nullis deficere vel d-re pocius est diuinitatis quam humanitatis.
Ita saepius, cf.
2. porzucić kogoś, odejść odeń; desistere, deserere aliquem
ArHist V p. 155 (a. 1471) : Dorotheam male ab ipso Stanislao suo marito errasse et d-asse; qua deviatione ... ad secundas nupcias ... cum Johanne ... conuolauit.
II. trans.
1. prowadzić na manowce; in devia ducere
*KodWp II p. 409 (a. 1327) : cum ... hostes ... invadant ... catholicos ... eosque inficere et a veritatis limine d-re fallatium argumentationum impulsibus moliantur.
Hoc sensu abs.
PEREGR. fol. c VIa : Christus est via, veritas et vita, via non d-ns, veritas non fallens et vita non deficiens.
2. omijać, unikać; vitare
AGZ XIX p. 178 (a. 1477) : talibus inter vos odiis et dissensionibus obviare ... et ea d-re cupientes.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)