- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
I.
propr.
A.
zrzucać,strącać; deorsum iacere,
praecipitare.
1.
res
.
N. glossam Pol.
AGZ XV p. 181 (a. 1475) : demissionem alias «vpvsth» piscine violenter d-cerunt alias «ssrvczyly».
Pass. padać (o gradzie),spływać (o wodzie); cadere (de grandine),defluere (de aqua). 2. animantes (praec. homines , item aves sagittis).
N. locut.
in turrim
wtrącać do więzienia; in carcerem detrudere
DŁUG. Op. p. 421 : rex ... ipsum corripuit et in turrim d-ecit.
ArPrawn V p. 117 (a. 1493) : magister comitive non ... se continens a talibus dampnis in turrim d-atur (cf. ŁASKI ComPriv fol. 109a).Refl. rzucić się (w dół); se praecipitare.
Constr. ad
1—2: a. abs.
b. sq. ab. c. sq. de. d. sq. ex. e. sq. in c.
acc.
B.
przewracać, powalać, obalać; sternere,evertere
1.
res, praec.
a.
aedificia;
additur
in terram
(
UrkBBr
p. 235, a. 1287)
, a (suis) fundamentis
(
DŁUG. Hist. IV
p. 192
; ; ruinando:
ib. V
p. 289
)
.
Syn. et iuxta posita
confringere (
ib. IV
p. 446
)
, demoliri (
URSIN.
p. 104, 24)
, destruere, disrumpere (
UrkBBr
p. 235, a. 1287).
b.
ligna
ścinać (drzewo); caedere (arbores).
2.
homines
; additur in terram (
ARect I
p. 95, a. 1475
et saepius; ad terram:
KH III
p. 211, a. 1352
et saepius), ad lapides (
ZabDziej III
p. 336,
a. 1494),
item per fornacem tergo (
ZabDziej III
p. 243, a. 1493).
C.
spuszczać (oczy, głowę);
demittere (oculos, vultum,
praec.
addito humi, in terram). Saec. XV—XVI.
Occ. pennas (de pavone
JAC. PAR. Serm.
fol. 126a
)
.
II.
transl.
A.
1.
usunąć, wyrzucić, wygnać;
tollere, eicere, expellere.
2.
usunąć ze stanowiska, pozbawić godności; loco movere, honore privare.
Opp.
promovere (
MARTIN. OP. Marg. fol. r 3a
;
ARect I
p. 584, a. 1518).
Dicitur in imagine de abstr.
MARTIN. OP. Marg. fol. l 4b : non omnia, que ordinandum impediunt, ordinatum d-unt.
3.
iur. usunąć z posiadłości,wywłaszczyć;
possessione movere, pellere.
N. glossam Pol.
AGZ XII p. 333 (a. 1470) : dando Jacobo ministerialem ad d-ndum alias «na vimoth» ipsum hominem.
Constr. ad 1
—3: a.
abs.
b.
sq.
abl.
,
v.
gr.
gradu muneris sui (
ArPrawn VII
p. 78, a. 1566)
.
c.
sq.
ab :
MARTIN. OP. Chr. p. 165 : statuit, vt nullus a suo officio d-retur, nisi primum esset accusatus.
CodEp III p. 531 (a. 1434) : quomodo rex … ipsum ... ab eadem praepositura d-isset minus iuste.
DŁUG. Hist. V p. 16 : ne ... Lithuani per futurum ducem a ducis Kazimiri... d-rentur donationibus.Ita saepius. d. sq. de. e. sq. ex.
B.
1.
odtrącić,odrzucić,oddalić; repellere, amovere, repudiare.
a.
aliquid, v.
gr.
forum
(i. rem emptam
CorpJP III
p. 444, a. 1519)
,
periculum (
*Tom. III
p. 348, a. 1515).
Occ.
locut.
causam absentiae in aliquem :
DŁUG. Hist. V p. 585 : baronibus ... Bohemiae ... causam absentiae in regem proprium d-ntibus.
b. aliquem.
N. glossam Pol.
RFil XXV p. 143 (saec. XV) : quidam erit d-tus «odrzuczony».
Syn.
despicere (
MATTH. Rat.
p. 134
).
Occ.
in imagine a spe et hilaritate (
DŁUG. Hist. II
p. 483
).
Praec. pass.
(a) spe
tracić nadzieję;
privari (saec. XV—XVI).
2.
in (ad) aliquid
wtrącać,doprowadzać (do grzechu, upadku, nędzy);
detrudere,adducere
ad vitia (
ZABOR. Tract.
p. 28,
cf.
id.Coel. fol. B IVa
; simili sensu
ad malum :
JAC. PAR. Serm.
fol. 31b
)
, in defectum
(
PommUrk II
p. 204, a. 1268
; cf.
PommUB
p. 191
)
, ad pauperiem et desolationem
(syn.
deducere :
CodEp III
p. 22, a. 1447)
, in necem
(syn.
occidere :
CodVit
p. 1005, a. 1416).
Pass. popadać w coś; labi,incidere
DŁUG. Hist. I p. 357 : in eam ... perniciem ex voluptatibus ... ebrietatibus et libidinibus tam ... rex quam milites ... d-ti sunt.Occ. abs. doprowadzić do ruiny; pessum dare*
SSrSil II p. 188 (a. 1324) : abbas per devia morum ... incedens ... ipsum monasterium sic d-ecit, quod ex ejus detestanda lascivia ... canonici infames effecti ... et ... paupertate depressi sunt.
C.
1.
powalić,pokonać,zwyciężyć; superare, affligere,vincere.
Syn.
prosternere (
CodVit
p. 332,
a. 1415).
Simili sensu
cervicem alicuius (e
Vlg.
Ier. 48, 39
SSrSil VII
p. 12, a. 1456).
N. constr. sq.
in
c.
abl. , v.
gr.
in gladio
(e
Vlg.
Ezech. 32,12
CIOŁ. Lib. I
p. 38
;
ŁASKI ComPriv
fol. 75b
)
;,
item
in funda (
MARTIN. OP. Serm.
p. 309,
alluditur ad
Vlg.
Eccli. 47, 5).
Refl. poddać się, upokorzyć się; se submittere
DŁUG. Hist. V p. 35 : dux Michael Lithuaniae ... procumbens obtulit se atque submisse d-ecit verbis in mollius suppliciter inflexis.
2.
załamać,zgnębić, poniżyć; infringere,deprimere, humilem reddere.
Syn.
affligere, contundere (
DŁUG. Op.
p. 228
)
, frangere (
CALLIM. Hist.
p. 14
)
, prosternere (
DŁUG. Hist. IV
p. 106
).
Praec. abstr.
,
v.
gr.
famam alicuius
(
id. Op. p. 71 ), animum (alicui:Tom. XIII p. 277, a. 1531).
Opp.
confortare
(
ib. VI
p. 57, a. 1522)
, erigere (
NIC. BŁ. Serm.
I
p. 40
et saepius).
N. locut. (act. et pass. )
animum (mentem)
upadać na duchu; animo concidere.
Syn.
tristitia affici (
BRUNO Pass.
p. 214
)
, confici (
DŁUG. Hist. III
p. 539
)
, desperare (
Tom. X
p. 204, a. 1528)
, tristari (
MATTH. Rat.
p. 60
)
.
Item
animo
(
ib. IX
p. 211, a. 1527
;
ib. X
p. 204,
a. 1528)
;, maerore (
DŁUG. Hist. III
p. 539
)
,
in corde (
ArHist XII
p. 311, a. 1389—1393
),
per desperationem (
NIC. BŁ. Serm. I
p. 40
)
,
tristi pusillanimitate (
PrzMog
p. 32
).
Indicatur causa
a.
sq.
ad :
CALLIM. Hist. p. 14 : Christianorum ad Turci nomen fractos d-tosque ... animos erexit.b. sq. de :
ArHist XII p. 311 (a. 1389—1393 ): de quo fuimus ... d-ti nostris in cordibus.
D.
singulare: zarzucać; (fungitur vice verbi) obicere
StPPP XI p. 13 (a. 1504) : si aliquis homo d-gecerit contra ... Andream, quod esset inter nos non valens etc.