Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DEFENDO

Gramatyka
  • Formydefendo, deffendo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -di, -sum
Znaczenia
  • I.
    • 1. odpierać, powstrzymywać, nie dopuszczać
    • 2. + aliquid aliquem nie pozwolić tknąć
  • II.
    • 1. bronić, strzec, chronić, osłaniać, zabezpieczać
    • 2. iur. iur. t. t. bronić (się) przed sądem, występować jako obrońca, oczyszczać (się) z zarzutów

Pełne hasło

DEFENDO s. DEFFENDO, -ere, -di, -sum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • L.
[ 1. sg. ind. perf. act. defendidi: OrtWp p. 56 (saec. XV) : defendidi honorem meum. 3. sg. ind. perf. act. defendidit ib. : adversarius honorem suum defendidit. 3. sg. ind.
perf. act. defensit:
StPPP XII p. 21 (a. 1526) : ipse ... suam ... famam ... defensit.
part. fut. pass. pro part. praes, act.
KsgMaz III p. 48 (a. 1434) : consules ... sua bona ... recipient potenter, ipso Venceslao non recusando neque se defendendo (i. recusante, defendente ).]
I.
1. odpierać, powstrzymywać, nie dopuszczać; arcere, prohibere, repellere.
Additur
vim vi, eodem sensu in vim ( AKapSąd III p. 168, a. 1513) .
Syn.
reprimere et cohibere ( Dogiel I p. 422, a. 1514) , prohibere ( StPPP XII p. 482, a. 1533) .
Constr.
a. sq. acc.
N. meton.
inopiam ( PommUrk I p. 227, a. 1306) , iniurias ( ArPrawn I p. 30, a. 1400).
b. sq. acc. c. inf.
*CodVit p. 992 (a. 1409) : quos ... per terram Drysen transire ... non d-it.
Occ.
a. bellum prowadzić wojnę obronną; i. q. defensionis causa gerere.
b. iur. duellum stoczyć pojedynek celem wykazania niesłuszności czyichś żądań; certamen singulare committere, quo vindiciae alicuius iniustae esse declarentur
ŁASKI ComPriv fol. 226b : si voluerit aliquis castrum coniuncere, per duellum illud inculpando, oportebit dominum castri ... duellum d-re contra suum parem.
2. aliquid vel aliquem nie pozwolić tknąć; capere prohibere
StPPP VIII p. 532 (a. 1398) : idem ... quando habuit iurare, tunc cultellum, quem sub cruce reposuerat, a Lamberto officiali violenter d-dit (ed. defudit) et recepit.
KsgZPozn p. 160 (a. 1402) : meum d-di et depercussi, wlgariter «otbil».
ArPrawn IV p. 436 (a. 1408) : quando aliquis... equos furtive receptos furibus d-at.
Ita saepius ( StPPP VIII p. 112, a. 1384 ; TPaw IV p. 174, a. 1408 ; StPPP I p. 252, a. 1420 ; ib. I p. 294, a. 1426 ; AKapSąd I p. 483, a. 1428 ; AGZ XIV p. 1, a. 1440 ; StPPP II p. 496, a. 1441). Cf. DEFENSIO II DEFENSO II.
Praec. autem iur.
pignus sim.: stawić opór przeciwko braniu przymusowego zastawu, lub też siłą odebrać zabrany zastaw; pignorantem vi arcere,vel pignus captum vi recuperare
StPPP VIII p. 119 (a. 1384) : Nicolaus... penam XIV contra Nicolaum ... quia pignora d-dit.
TPaw IV p. 469 (a. 1391) : Johannes ... tenetur duas penas sex marcarum eo, quod pignus d-dit, «otbil».
Item
impignorationem ( PH XXXVII p. 379, a. 1399) , pignus a praecone violenter ( KsgMaz II p. 221, a. 1426) , pignorare ( AGZ XI p. 165, a. 1440). Cf. Słownik Staropolski s. v. odbić.
II.
1. bronić, strzec, chronić, osłaniać, zabezpieczać; tueri, protegere, defensare.
Syn. et iuxta posita
asserere ( AKapSąd III p. 266, a. 1499) , promovere ( Lites II p. 225, a. 1312) , protegere ( ib. p. 215, a. 1312 et saepius), tueri ( KodWp I p. 26, a. 1175 et saepius).
Constr.
a. sq. dat.
Lites I p. 297 (a. 1339) : tunc exiverunt dictum castrum, quia ipsum non poterant d-re eis Cruciferis.
Item
iniuriae ( AKapSąd II p. 719, a. 1505) , violentiae ( AGZ IV p. 163, a. 1455).
b. sq. abl.
c. sq. ab.
d. sq. contra.
e. sq. in c. abl.
AKapSąd I p. 336 (a. 1517) : subditos nostros d-re in iuribus suis tenemur.
Occ. partes stać po czyjejś stronie; i. q. sequi
DŁUG. Hist. IV p. 663 : Ulricus... primarius fuit, qui licet Alberti partes olim d-erit etc.
2. iur. t. t. bronić (się) przed sądem, występować jako obrońca, oczyszczać (się) z zarzutów; causam alicuius vel suam dicere, agere, patronum esse, crimine (se) purgare. Glossa Pol. Glcerv p. 524 : d-re «bronić».
Additur
iure, item iudicialiter ( AKapSąd III p. 150, a. 1510) .
Constr.
a. aliquem.
b. aliquid, v. gr. causam, item debita ( APozn II p. 40, a. 1473) , honorem ( et saepius), famam ( StPPP VII p. 443, a. 1503 et saepius).
c. sq. ab:
AKapSąd II p. 687 (a. 1498) : commisimus ... capitaneo ut ... Stanislaum ipsum d-surus erit ab impeticione ... partis adverse.
d. sq. contra.
e. sq. de.
f. sq. super (in textu corrupto, ut videtur)
APozn I p. 27 (a. 1472) : super qua solucione ipse Loduicus nulla re neque litteris salvorum conductus quibuscumque d-re (i. se? ) debet.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)