Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CURIALIS

Gramatyka
  • Formycurialis, curialis, curialis, curialis
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -e -is -is
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownikrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajmęskiżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. należący do dworu (królewskiego lub książęcego), dworski, nadworny
      • α.
      • β.
    • 2. eccl.dworski, należący do gospodarstwa dworskiego (szlacheckiego lub kościelnego)
      • α. + dies dni, w których chłopi zobowiązani byli do pracy na rzecz dworu
      • β.
    • 3. + homo chłop posiadający gospodarstwo
    • 4.
  • II. iur.+ terminus termin rozprawy w sądzie królewskim, tzw. rok nadworny
  • III. transl.
    • 1.
      • a. uprzejmy, grzeczny, obyty
      • b. dowcipny, żartobliwy
    • 2. + morbus

Pełne hasło

CURIALIS, -e
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I. propr.
1. należący do dworu (królewskiego lub książęcego), dworski, nadworny; qui ad aulam principis vel regis spectat, aulicus
GALL p. 401(=119,4 M.) : Bolezlavi tempore quique milites et quaeque feminae c-es paliis pro lineis vestibus ... utebantur.
Ib. p. 476(= 149,11 M.) : acies ... c-is, curialiter armata circa Bolezlavum astitit (ita saepius ib.).
KodWp I p. 364 (a. 1265) : datum in Kalis ... per manum Andree clerici c-is (diploma Boleslai ducis Poloniae ).
ArPrawn V p. 62 (a. 1454) : de distributione c-ium dignitatum.
Ita saepius saec. XV—XVI.
N.
α.
loco appellationis
porta :
ZabDziej IV 1, p. 111 (a. 1562) : ligna, quae advehuntur in civitatem Drohobycz porta c-i.
β. abs.
loco
subst. curialis,, -is m. urzędnik dworski, dworzanin, dworak; aulae principis vel regis magistratus, aulicus
MARTIN. OP. Marg. fol. d lb : c-is dicitur, qui nexibus curie ligatus principibus adulatur.
KodPol I p. 74 (a. 1254) : easdem villas ... cum nostris baronibus ... castellano ... et aliis nostris c-bus circuivimus Boleslaus dux.
KodMp II p. 100 (a. 1255) : palatini ... castellani et quam plures alij c-es.
Ita vulgo usque ad ]saec. XVI.
Item papae
DŁUG. Hist. III p. 443 : Urbanus papa cum cardinalibus et c-bus Ianuam pervenit.
Cf. CURIA I A 1 CURIENSIS I 1, CURIATOR I.
2. dworski, należący do gospodarstwa dworskiego (szlacheckiego lub kościelnego); qui ad praedium nobilis vel beneficiarii eccl. spectat
AGZ XV p. 196 (a. 1477) : recepisti sibi nobilis Katherine equam ipsius c-em alias «dworna» ... violenter.
DŁUG. LibBen I p. 7 : decanus Cracoviensis solus ... decimam manipularem ex agris c-bus ... percipit.
Ib. p. 510 : est in eadem villa pratum c-e sive praediale ... lacus c-is ... praedium c-e.
Ita saepius saec. XV.
Opp.
kmethonalis ( ZabDziej III p. 309, a. 1494).
N.
α. dies dni, w których chłopi zobowiązani byli do pracy na rzecz dworu; quibus coloni ad certos quosdam labores in agro domini perficiendos obligabantur
DŁUG. LibBen I p. 7 : c-es dies ad laborandum pro curia decani Cracoviensis sunt etc.
β. abs.
loco
subst. curialis,, -is f. gospodyni dworska, szafarka; vilica
AGZ XVII p. 146 (a. 1478) : honesta Dorothea c-is alias «dwornyczka».
Cf. CURIENSIS II 2 CURIATOR II a.
3. homo chłop posiadający gospodarstwo; colonus, cui certa quaedam agri culti area erat
AGZ XIV p. 349 (a. 1542) : nobilis Clemens recepit sibi violenter duos homines c-es alias «podworzysczna» ... cum bonis eorum.
Ib. p. 498 (a. 1456) : iste homo non est subses alias «podsadek», sed est homo c-is alias «podworzyczny» habens agrum ibidem.
Cf. CURIA II A 2 CURIATOR III..
4. abs.
loco
subst. curialis,, -is f. dwór (w mieście), parcela miejska wraz z zabudowaniami; oppidi area una cum aedificiis ad eam pertinentibus
KodWp III p. 371 (a. 1372) : c-em sive curiam, quam dominus abbas nec non conventus monasterii de Paradiso ... in nostro oppido ... tenuerunt.
Cf. CURIA III 1 CURIOLA III.
II. iur. terminus termin rozprawy w sądzie królewskim, tzw. rok nadworny; iudicii regalis
AGZ XII p. 57 (a. 1437) : Petrus institor de Przeworsko citavit Symkonem ... termino c-i.
Ib. XII p. 191 (a. 1449) : Iohannes ... dedit terminum c-em alias «nadworny» domine Margarethe.
CorpJP II I p. 388 (a. 1519) : terminus, ut vocant, c-is alias «nadworny rok» multis hominibus difficultates afferre solet (cf. Tom. V p. 11; StPPP III p. 12).
Ita saepius saec. XV—XVI.
Item
citatio ( StPPP VII p. 441, a. 1496 et saepius saec. XV—XVI.
N. glossam Pol.
AGZ XV p. 394, a. 1500 : nobilis Iohannes ... cittavit nobilem Iaczko ... cittacione c-i alias «poswem nadwornym»
), exceptio (
ArPrawn IV p. 354, saec. XIV : agenti pro capite hominis cuiuscunque obicitur excepcio c-is
), ius (
ŁASKI ComPriv fol. 256a : feudum ... ministeriali sine homagio confertur in iure c-i, inde tenebitur domino in obsequio iure c-i et non iure feudali).
Cf. CURIA I B 4 CURI ENSIS I 3..
III. transl.
1. in bonam partem
a. uprzejmy, grzeczny, obyty; urbanus, blandus, comis
MARTIN. OP. Serm. p. 121 : sunt etiam aliqui peregrini c-es, qui familie hospitis aliquid dant, vt melius hospitium habeant.
b. dowcipny, żartobliwy; ad iocandum promptus, festivus, facetus
KOMOR. p. 68 : frater Masscus facundissimus et c-is.
AKap p. 161 (a. 1558) : ut canonicus gestus c-es ... postponeret ... gravitatemque status sui ... servet.
2. in malam partem morbus i. q. Gallicus
MIECH. p. 357 : morbus Gallicus in Granata morbus c-is, quia curiose ac crapulose uiuentes insequitur, appellatur.

Więcej

Słowniki

Korpusy

Lista haseł
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)