- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- N.
- H.
I.
propr.
1.
serce (organ ciała człowieka i zwierzęcia); pars corporis (hominis et animalis).
N. med.
cordis tremor et defectus (
NIC. POL.
p. 140
).
2.
meton.
a.
życie;
vita.
N. locut.
dimissio cordis
utrata życia; mors
*CodVit p. 22 (a. 1390) : usque ad effusionem sanguinis, immo dimisionem c-is et anime agonisando ... desudare.
b.
to, co się znajduje w środku czegoś, wnętrze, centralny punkt; quod in medio alicuius rei est, nucleus, centrum.
II.
transl.
A.
serce jako siedziba uczuć, namiętności; sedes affectuum (e sescentis exemplis potiora afferuntur)
1.
szczerości, życzliwości, serdeczności, miłości; sinceritatis, comitatis, amoris.
N. locut.
(ex) corde
a.
serdecznie, z głębi serca;
ex animo, ex imo pectore.
Opp.
ex malo corde
w złych zamiarach; dolo mało
CorpJP II I p. 431 (a. 1519) : iudices debent talem casum submersionis bene ... rescire, si submersio talis facta est ex ioco, aut ira, aut ex malo c-e studiosae intentionis.
b.
szczerze, otwarcie; sincere, sine fraude
BRUNO Pass. p. 212 : et si c-e veniunt, recta petentibus salutes currunt.
AKapSąd III p. 224 (a. 1424) : confessus est ore et c-e, quod etc.
AAlex p. 34 (a. 1501) : agnoscat ... me ex c-e fuisse locutum.
2.
skruchy, pokory, żalu; poenitentiae, animi contriti, pudoris.
N. locut.
ad cor redire
posłuchać głosu sumienia, skruszyć się,
wzbudzić w sobie akt skruchy; ad bonam frugem reverti, compungi (ex Vlg.
Eccli. 21, 7 et Bar.
2, 30: ad cor converti)
VHedv p. 588 : ut ad c-r rediens in oculis suis fieret postmodum humilis.
KodMp III p. 252 (a. 1371) : rediens ... ad c-r siue conscienciam ... Arnoldus satis cupiens facere ... conuentui pro ... pecunia etc.Ita saepius.
N.
ad cor praevium :
CodVit p. 777 (a. 1427) : requirimus te, quatenus reddiens ad c-r previum agas de commissis et mandata nostra tibi imposita ... exequaris.
Eodem sensu
ad cor reverti (
*KodMaz(K)
p. 477, a. 1240
;
KodPol II
p. 197, a. 1315
et saepius), reduci (
*Theiner 1
p. 353, a. 1333
;
Tom. V
p. 344, a. 1521).
N. tamen sensu opp.
GALL p. 452(=106, 16 M.) : quo audito Bolezlavus, an resistat, an desistat, diu dubitans haesitavit, sed reversus ad cor suum [(nabrawszy odwagi; animo confirmato)] quanto citius suum exercitum aggregavit.
3.
pragnień, życzeń; desiderii, voluntatis.
N. locut.
cordi esse alicui
leżeć komuś na sercu, być przedmiotem troski, pragnienia, upodobania; alicui curae esse, placere, delectare.
Constr.
a.
sq.
acc.
c.
inf.
b.
sq.
adv.
*Tom. I p. 37 (a. 1509) : quod si aliter diis c-i esset etc.
B.
serce jako siedziba myślenia, poznania, pamięci; sedes cogitationis, memoriae,
cognitionis.