Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONSENSUS

Gramatyka
  • Formyconsensus, concensus, conssensus,
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. hominum: zgoda, przyzwolenie, zatwierdzenie
    • α.
    • β.
    • a. + regius (regis) littera (-ae) consensus dokument (zwł. królewski) wyrażający zgodę na coś
    • b. wzajemna zgoda dwóch osób zawierających związek małżeński
    • c. zgoda woli na jakiś czyn
    • 2. rerum: jednozgodność
  • II. układ, porozumienie

Pełne hasło

CONSENSUS s. CONCENSUS s. CONSSENSUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • N.
  • A.
  • H.
I. hominum: zgoda, przyzwolenie, zatwierdzenie; assensus, concessio, approbatio.
N. grammaticorum m. ae. doctrinam
Gramm. p. 222, saec. XIV (= GŁOG. Alex. I fol. 108b ) : assensum verbis, c-um dic fore factis.
Saepissime in locut. (ex) consensu; item cum (de, sub) consensu:
KodMp I p. 1 (a. 1178) : de voluntate et c-u fratris mei ... sortem Damiani eisdem contuli
(ita saepissime).
KodPol I p. 19 (a. 1207) : cum c-u ducis Conradi ... conveni cum Gernoldo
(ita saepissime).
KodUJ I p. 129 (a. 1420) : duos ex magistris ... sub uno ... omnium c-u eligat (cf. AUnii p. 89, a. 1433 : sub ratihabitione, voluntate et c-u).
Syn. et iuxta posita
assensus ( PommUrk III p. 111, a. 1290 et saepius), auxilium ( StSyn VI p. 33, a. 1408) , beneplacitum ( PrzywKr p. 1, a. 1299) , commissum ( ArPrawn X p. 461, a. 1415) , consilium ( PommUrk III p. 420, a. 1300 ; AKap Sąd III p. 374, a. 1490) , decretum ( AUnii p. 157, a. 1563) , licentia ( *PommUrk III p. 278, a. 1296 ; StSyn IV p. 97, a. 1420) , nutus ( CRIC. p. 67, v. 148 ), ratihabitio ( AUnii p. 89, a. 1433) , scitus ( StPPP VIII p. 136, a. 1385) , voluntas ( PommUrk III p. 265, a. 1296 ; bona ib. p. 420, a. 1300 ; concors : AUnii p. 159, a. 1563 ; expressa : Lites I p. 208, a. 1339 ; grata : *PommUrk II p. 599, a. 1286 ; mera : Lites I p. 417, a. 1269 ; spontanea: AUnii p. 199, a. 1569 ; unanimis : PP VI p. 27, a. 1429 ; item
PommUrk VI p. 190, a. 1323 : de c-u nostre omnimode voluntatis).
Additur adi.
communis ( KodKKr I p. 2, a. 1166) , concors ( MPH V p. 1008, a. 1477) , facilis ( *KodMp II p. 20, a. 1208 ; DokSul p. 326, a. 1234), DŁUG. Hist. IV p. 369 ) , gratus ( DyplMog p. 49, a. 1336) , liber ( KodKWil p. 682, a. 1503) , mutuus ( MARTIN. OP. Marg. fol. o 3a et saepius), par ( PP VI p. 27, a. 1429) , parilis ( PAUL. CR. p. 89, v. 43 ) , plenarius ( PommUrk III p. 111, a. 1290) , plenus ( ib. VI p. 73 , a. 1321 ; Lites II p. 72, a. 1412) , sanus ( KodMp IV p. 258, a. 1430) , specialis ( KodWp III p. 92, a. 1357 et infra 1029, 18), spontaneus ( KodMp II p. 170, a. 1288 ; AUnii p. 199, a. 1569) , unanimis ( PommUrk VI p. 411, a. 1304 et saepius), unus omnium ( KodUJ I p. 129, a. 1420) .
Iuncturae selectae
α. consensus accedit ( KodMp II p. 71, a. 1244 ; ArHist IV p. 298, a. 1279 et saepius), advenit ( KodUJ III p. 189, a. 1492) , concurrit ( AKapSąd II p. 6, a. 1409) , devenit ( CorpJP III p. 168, a. 1511) , intervenit (cf. infra 1029, 23).
β. consensum acquirere ( KodMp IV p. 258, a. 1430) , addere ( MARTIN. OP. Marg. fol. o 3a) , adhibere ( KodMaz(K) p. 370, a. 1232 ; ad aliquid: KodTyn p. 186, a. 1401 et saepius), adicere ( PommUrk III p. 265, a. 1296) , admittere ( ib. p. 278, a. 1296 et saepius), apponere ( KsgMaz III p. 23, a. 1434 et saepius), attribuere ( KsgŁawKr p. 81, a. 1372) , concedere ( KodUJ IV p. 148, a. 1535) , conferre ( KodMp IV p. 438, a. 1444) , dare ( PP II p. 27, a. 1447 et saepius), edere ( DŁUG. Hist. IV p. 161 et 380 ), exprimere ( StSyn III p. 15, a. 1320 ; ad contribuendum: ArHist X p. 236, a. 1557) , facere ( *CodVit p. 995, a. 1409) , habere ( ArHist V p. 129, a. 1455) , impendere (in aliquo i. e. in aliqua re StSyn VI p. 33, a. 1408) , inscribere (in librum camerae apostolicae: Tom. XV p. 695, a. 1533) , praebere ( *KodMp II p. 20, a. 1208 et saepius), praestare ( StPPP IV p. 162, a. 1356 ; DŁUG. Hist. IV p. 169 ) , roborare ( KodMp IV p. 60, a. 1398) , tenere ( CRIC. p. 67, v. 148 ) , tribuere ( KodMaz(K) p. 146, a. 1202) , vendere ( Tom. XV p. 793, a. 1533 ; inde venditio consensuum ib. p. 612, a. 1533 et ib. saepius).
Opp.
claudere ( AGZ V p. 135, a. 1444) , denegare ( Tom. XV p. 816, a. 1533) .
Praec.
a. regius (regis) vel littera (-ae) consensus dokument (zwł. królewski) wyrażający zgodę na coś; litterae, quibus assensus (praec. regis) continebatur
AGZ XIV p. 162 (a. 1445) : cum c-u domini regis, quem c-um produxit coram dominis cum aliis munimentis et litteris regalibus.
Ib. XVII p. 223 (a. 1485) : literas ... c-us regie maiestatis super dictum molendinum ... debet expedire.
Ita saepius.
CorpJP III p. 152 (a. 1511) : in cancellaria nostra ... a litteris c-us super bona nostra regia duo floreni ... solvantur.
Eodem sensu
consensus litterarius :
OrdUst p. 14 (a. 1542) : invadiare bona conventus ... sine speciali c-u litterario ... haeredum.
Item abs. cf. infra 47.
b. wzajemna zgoda dwóch osób zawierających związek małżeński; mutua consensio viri mulierisque matrimonium contrahentium
StSyn IV p. 84 (a. 1420) : si inter virum et mulierem legitimus c-us intervenerit de presenti, ita quod unus alterum mutuo c-u verbis consuetis expresse recipiat utroque dicente ‘ego accipio te in meam’ et ‘ego te in meum’ vel alia verba c-um exprimentia de presenti.
Item
implicitus :
WROCŁ. EpitConcl fol. G IIb : c-us tamen implicitus (in carnali copula ) est necessarius.
c. zgoda woli na jakiś czyn; liberi arbitri assensus
MARTIN. OP. Serm. p. 79 : Luciferum Deus ... pro c-u superbie deiecit.
WROCŁ. EpitConcl fol. p VIb : c-us seu acquiescentia liberi arbitrij.
2. rerum: jednozgodność; consensio
CALLIM. Hist. p. 25 : vir us ... iam tum magno famae c-u celebris erat.
Constr.
a. abs. b. sq. gen. subi. vel. obi.
N. sq. gen. explicativo
JAC. PAR. II p. 126 (a. 1482) : quod si narretur, vix forte credulitatis c-us adhiberetur.
c. sq. ad. d. sq. in c. acc. (vel abl.
PommUrk III p. 2, a. 1287 : in hoc facto c-um, quem ... abbati ... prebuimus etc.).
e. sq. inter. f. sq. super c. acc. vel abl.
KodMp IV p. 60 (a. 1398) : super determinatione predicta nostrum adhiberemus c-um ... et assensum (cf. ib. p. 258, a. 1430).
AGZ XII p. 438 (a. 1458) : cui ... promittimus apud regem c-um expedire ... super tutoriam (cf. supra 12 ).
g . sq. enuntiato obi.
PommUrk III p. 111 (a. 1290) : nos ... c-um adhibuisse plenarium et assensum, quod ecclesia ... partem molendinorum ... possideat (cf. ib. VI p. 411, a. 1304; KsgCzer p. 269, a. 1422).
II. układ, porozumienie; pactum, consensio
Dogiel I p. 104 (a. 1499) : Vladislaus ... Hungariae ... rex ... inierit tale faedus et c-um, ut sibi ... cum ... Poloniae rege mutuo adiutorio esse debeant.
Cf. Th. IV 393, 29 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)