Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONFICIO

Gramatyka
  • Formyconficio, confio, conficiens
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -feci, -ctum -eri, -fectus sum -ntis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzaj
Znaczenia
  • I. trans.
    • A. wykonać, sporządzić, zrobić coś, ukończyć, doprowadzić do skutku
      • 1. concr.
        • a. + litteras publicas, librum napisać, ułożyć, wydać
        • b. + cibum, potum przyprawić, przyrządzić, przygotować
        • c. krochmalić
        • d.
        • e. subi.
          • α. tworzyć, kształtować
          • β. mierzyć, zawierać, wynosić (o miarach)
      • 2. abstr.
        • a.
          • α. + pacem zawierać, doprowadzać do zawarcia
          • β. + proelium stoczyć, doprowadzić do końca
          • γ. + matrimonium zawrzeć, doprowadzić do skutku
          • δ. + negotium, mandatum, servitium załatwić, wypełnić, wykonać
          • ε. + damnum wyrządzić
          • ζ. + ius cum aliquo wymierzyć sprawiedliwość
        • b. sprawiać, wywoływać, powodować coś
      • 3. eccl.
        • a. + Corpus Christi, Sacramentum konsekrować, dokonywać przeistoczenia (we mszy św.)
        • b. poświęcać
    • B.
      • 1.
        • a. osłabiać, wyczerpywać, niepokoić, dręczyć
        • b. przejmować, napawać, ogarniać
        • c. zabijać, zgładzać
        • d. + hostem pokonać
      • 2.
        • a. niszczyć, zużywać
        • b. trwonić
  • II. singulare: intrans. działać, czynić, postępować

Pełne hasło

CON-FICIO, -ere, -feci, -ctum et pass. CON-FIO, -eri, -fectus sum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[inf. praes, pass. confeci:
AAlex p. 379 (a. 1503) : res tanta ... vix ... confeci potest, conficeri:
Biecz p. 124 (a. 1585) : tempore statuto, quo coreos conficeri solent.
part. perf. confactus:
KOMOR. p. 216 : katena aurea ... miro modo artificio confacta.]
I. trans.
A. wykonać, sporządzić, zrobić coś, ukończyć, doprowadzić do skutku; aliquid facere, fabricari, perficere
1. concr. , praec.
a. litteras publicas, librum sim.: napisać, ułożyć, wydać; i. q. conscribere, componere, divulgari.
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 309 (a. 1444) : c-is «skladasch» carmen.
Syn.
conscribere ( StPPP II p. 186, a. 1411) , ordinare ( AKapSąd II p. 671, a. 1494).
Constr.
α. sq. ad:
ArPrawn V p. 92 (a. 1433) : litteris ad hoc c-tis.
β. sq. (de) super (persaepe omisso obiecto)
KodWp I p. 212 (a. 1246) : scriptum super ea donatione c-tum.
KsgŁawKr p. 156 (a. 1391) : in litteris scabinalibus desuper c-tis.
Ita saepissime.
γ. sq. contra:
AKapSąd III p. 136 (a. 1509) : publicationem et intimacionem certi famosi libelli contra suam ptem ... c-ti.
δ. sq. in c. acc.
StPPP VIII p. 965 (a. 1400) : litteram ... in personam ipsius Wenceslai... c-tam.
ε. sq. ex:
ArHist X p. 206 (a. 1550) : libros ... ex pravis dogmatibus c-tos.
b. cibum, potum sim.: przyprawić, przyrządzić, przygotować; comparare, praeparare, condire.
N. constr.
α. sq. cum:
ArHist XI p. 123 (a. 1568) : pasteta cum variis rebus c-ta.
Ita saepius.
β. sq. in c. acc.
CorpJP IV p. 254 (a. 1526) : per ... Caereris (i. e. frumenti ) arte c-tae in potum venditionem.
Simili sensu
caementum :
RachWaw p. 374 (a. 1547) : adiuvanti ... cementum c-nti alias «stossowal na think».
Ib. p. 375 (a. 1547) : adiuvantibus ... cementum c-ntibus alias «sadzili».
c. krochmalić; solidare
NIC. BŁ. Tract. fol. 58a : corporale c-i cum farina ad hoc, quod stet rigidum super calicem.
d. sensu non satis certo
AGZ II p. 161 (a. 1459) : de quolibet grano molere in molendino absque metreta et serulum c-re in nullum.
e. res pro subi.
α. tworzyć, kształtować; efficere, formare
DŁUG. Hist. V p. 417 : quem lacum fluvius Wisla ingressurus mare c-it.
Id. LibBen I p. 403 : quam insulam fluvius Nyda ... c-it.
β. mierzyć, zawierać, wynosić (o miarach); (de mensuris) efficere, explere, continere
DŁUG. Hist. I p. 33 : lacus ... medium milliare in longum c-ns.
Ita passim ib.
2. abstr. praec.
a.
α. pacem sim. zawierać, doprowadzać do zawarcia; inire, componere.
Syn.
disponere ( CodEp III p. 175, a. 1473).
N. constr. sq.
inter :
CodEp III p. 33 (a. 1448) : quod pacem inter eos c-re ... possemus.
β. proelium sim.: stoczyć, doprowadzić do końca; peragere, finire.
γ. matrimonium zawrzeć, doprowadzić do skutku; contrahere
Tom. II p. 14 (a. 1512) : hisce diebus matrimonium ... c-emus.
Ib. IV p. 178 (a. 1517) : ratione bellice occupationis nostre non poterit hac estate matrimonium ipsum c-i.
δ. negotium, mandatum, servitium sim.: załatwić, wypełnić, wykonać; exsequi, transigere.
N. constr. sq.
ex:
Tom. VI p. 297 (a. 1523) : negotium confirmationis Plocensis et Premisliensis episcopatuum jam tandem ex Urbe c-tum.
ε. damnum wyrządzić; facere, inferre
Tom. IV p. 128 (a. 1517) : cum utrinque ... damna sint c-ta, non putat sua mtas aliter equius ... in hac re fieri posse, quam, ut per missos utrinque nuncios ad loca, in quibus eadem damna sunt facta, revideantur omnes differentie.
ζ. ius cum aliquo wymierzyć sprawiedliwość; iustitiam exercere
TPaw IV p. 112 (a. 1405) : c-ecit ius cum famulo meo.
b. sprawiać, wywoływać, powodować coś; aliquid efficere, afferre.
3. eccl. t. t.
a. Corpus Christi, Sacramentum sim. et abs. : konsekrować, dokonywać przeistoczenia (we mszy św.); species Eucharisticas consecrare
AConst p. 159 (a. 1279) : debent credere laici, quod non c-it nisi sacerdos (cf. StPPP I p. 426).
MARTIN. OP. Serm. fol. 223b : nostri sacerdotes iam non cum capris circuunt vel hyrcis, sed cum Filio Dei, quem c-unt.
Ita saepe.
N. constr.
α. sq. de:
ConcPol V p. 263 (a. 1407) : vinum corruptum ... ad sacrificium non portetur, quia de vino corrupto et acetoso non c-itur (cf. StSyn VI p. 27; ConcPol III p. 94, a. 1519).
β. sq. in c. abl.
NIC. BŁ. Tract. fol. 22a : in musto tamen c-itur bene, quia habet plenam rationem vini.
N. part. praes. loco
subst. conficiens,, -ntis m. kapłan konsekrujący; sacerdos, qui species Eucharisticas consecrat
StSyn IV p. 9 : decretum fuit, ut a c-ntibus sub utraque specie et a laicis tantummodo sub specie panis Sacramentum suscipiatur.
SSrSil VIII p. 82 (a. 1462) : articulus de communione sub utraque specie quoad laicos et non c-ntes fuit ... in ... sinodo ... discussus.
b. poświęcać; consecrare
NIC. BŁ. Tract. fol. 55a : episcopus habet plura officia quam sacerdos, scilicet ... synodum celebrare, chrisma c-re, vestes ... consecrare et confirmare.
In imagine
PEREGR. fol. d IIb : ipse Christus ... descendit, portans secum oleum misericordie et c-ns illud suo precioso sanguine.
B.
1. homines
a. osłabiać, wyczerpywać, niepokoić, dręczyć; affligere, debilitare, cruciare, consumere. Pass. sensu mediali: zadręczyć się czymś, niepokoić; angi, laborare.
Item refl.
*KodMp IV p. 490 (a. 1449) : quam se ipsum aliqua discordia aut bello c-at aut consumat regnum.
*Tom. XIV p. 34 (a. 1532) : quid ego me inanibus querelis c-o?
Syn. et iuxta posita
consumere ( ), debilitare ( Tom. VII p. 206, a. 1525) , deprimere ( CodEp II p. 198, a. 1526) , fatigare ( AKap p. 34, a. 1537).
Iuncturae potiores (c. abl. instr. )
aegritudine ( CodEp II p. 471, a. 1431) , cruciatu ( DŁUG. Hist. I p. 226 ) , crudelitate ( ib. p. 184 ) , debilitate ( AKap p. 34, a. 1537) , dolore ( JANIC. p. 45, v. 55 et saepius), languore ( DŁUG. Op. p. 208, item languor pro subi. id. Hist. I p. 91 ) , malignitate itineris ( Tom. VII p. 397, a. 1525) , senio, aetate sim. ( KodWp I p. 76, a. 1281 et saepissime), tabe ( DŁUG. Op. p. 43 ).
N. constr. sq.
in c. abl.
Tom. XII p. 76 (a. 1530) : nulla me res magis in animo c-it, quam etc.
b. przejmować, napawać, ogarniać; afficere, percellere
DŁUG. Op. p. 289 : patientia Cunegundis cunctos stupore c-bat.
Id. Hist. V p. 255 : ultima desperatione c-tus.
c. zabijać, zgładzać; occidere, interficere. Pass. ginąć; perire.
d. hostem sim.: pokonać; vincere, debellare.
2. res
a. niszczyć, zużywać; consumere, delere, extinguere.
Syn.
exedi ( CorpJP II I p. 82, a. 1508).
N. imaginem
DŁUG. Hist. III p. 226 : nomen, quod nullus successor eripiet, nulla vetustas c-et, nulla obliterabit aetas.
Dicitur etiam de
sanguine in proelio profuso
*Tom. VI p. 256 (a. 1523) : quo sanguis Christianus mutuis conflictationibus c-atur vel effundatur.
b. trwonić; profundere, dissipare ( v. gr. patrimonium).
Syn.
dissipare ( ArPrawn VII p. 253, a. 1566) .
II. singulare: intrans. działać, czynić, postępować; agere, facere, procedere
Tom. I p. 99 (a. 1510) : assentitur, ut eadem terra, sicut c-ecimus, utamur, eandem habitatoribus et cultoribus ex arbitrio nostro instauremus.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)