Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COMMENDO

Gramatyka
  • Formycommendo, comendo, conmendo,
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I.
    • 1. polecać, powierzać, oddawać
      • α. + aliquid memoriae przekazać pamięci
      • β. + scriptis, litteris utrwalić w piśmie
      • γ. + aliquid effectui doprowadzić do skutku
      • δ. + rem locorum opportunitati umieścić w odpowiednim miejscu
      • ε. + terram limitationi wyznaczyć granice
      • ζ. + se itineri udać się w drogę
      • η. + aliquem terrae (sepulturae) pogrzebać
    • 2. zapisać (zwł. w testamencie), pozostawić
    • 3. + alicui reiwłączyć
  • II.
    • A.
      • 1. polecać, popierać
      • 2. pochwalać, zalecać
    • B. de rebus: czynić miłym, nadawać wartość, zjednywać względy, szacunek
  • III. zabezpieczyć, zapewnić
  • IV. wynagrodzić

Pełne hasło

COM-MENDO s. COMENDO s. CONMENDO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • A.
  • N.
[1. sg. ind. fut. act. commendam?
Tom. VII p. 398 (a. 1525) : commendavi etiam negotium domini Broderici, commendam et alios.]
I.
1. polecać, powierzać, oddawać; committere, mandare, tradere.
Syn.
committere ( AKapSąd II p. 755, a. 1511) . a. concr. v. gr. terram alicui ( DŁUG. Hist. II p. 283 ) , litteras in fidem alicuius ( ib. IV p. 333 et saepius), item in imagine coronam alicui (i. e. regnum CALLIM. Hist. p.59 ) .
N.
ecclesiam zlecić tymczasowy zarząd kościoła; ad tempus administrandam committere
Lites I p. 359 (a. 1339) : ipse presbyter ... regebat curam ecclesie ... quia sibi dicta ecclesia fuerat c-ta.
CIOŁ. Lib. II p. 79 : s. v. ... ecclesiam Premischliensem ... archiepiscopo Leopoliensi ad certum tempus c-uit, ut durante dicta comenda de pastore ... posset liberius prouidere.
Item
decanatum ( ArPrawn I p. 183, saec. XV). Cf. COMMENDA. b. abstr. , v. gr. animam Deo ( AKapSąd III p. 123, a. 1508 ; ib. II p. 755, a. 1511 ; cf. Th. III 1842,19 sqq.). Simili sensu in Dei manus ( AKapSąd III p. 102, a. 1504), item omnium sanctorum patrocinio ( ib. p. 184, a. 1515).
N. iur.
causam powierzyć sprawę; i. q. committere
StPPP VIII p. 347 (a. 1389) : idem terminum ... disposuit et causam suam noluit c-re.
AGZ XIX p. 250 (a. 1486) : Iohannes ... c-vit alias «wzdal» suam causam nobili Allexandro.
N. constr. sq.
cum:
KsgGrWp I p. 348 (a. 1399) : repulsus sum de... campo et non potui tecum ministeriali meam causam c-re (cf. RotPozn p. 155).
Item
potestatem :
StPPP IX p. 33 (a. 1425) : Anna c-at ... viro suo ... potestatem super ... advocacia.
N. locut.
α. aliquid memoriae przekazać pamięci; mandare ( KodWp I p. 46, saec. XIII et saepissime, cf. Th. III 1842,41 et 1843,22 sqq.).
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 81 (a. 1418) : memorie c-a «wszczepy».
Simili sensu
mentis recordio ( Lites III p. 224, a. 1414) , aeternitati ( Tom. III p. 328, a. 1515) , notitiae ( DokKujMaz p. 141, a. 1284) , item abs. ( ib. p. 343, a. 1386 ; DŁUG. Hist. V p. 309 ).
Opp.
oblivioni ( CodVit p. 1034, a. 1416) .
β. scriptis, litteris sim.: utrwalić w piśmie; scripto tradere.
Simili sensu
litterali (scripturarum) memoriae ( Lites II p. 252, a. 1295 ; PommUrk IV p. 425, a. 1310) , paginis ( KodMp I p. 9, a. 1206 ; ChrPol p. 605 ) , stilo (scripturae) ( MPH II p. 754, a. 1384 et saepius), litterarum apicibus ( KodPol I p. 46, a. 1242 et saepius), (scripturarum et) testium fundamentis ( CodVit p. 454, a. 1419 ; PP II p. 147, a. 1452) vel testimonio ( KodMp II p. 155, a. 1284).
γ. aliquid effectui doprowadzić do skutku; efficere( Dogiel I p. 575, a. 1466 ; KodUJ III p. 179, a. 1491).
Opp.
vento lekceważyć; negligere
*Tom. X p. 8 (a. 1527) : nolit ea ... vento c-re.
δ. rem locorum opportunitati umieścić w odpowiednim miejscu; loco idoneo collocare
Tom. VIII p. 122 (a. 1526) : si ... res illorum insulanorum tota locorum opportunitatibus non c-etur, nequa quam illic propter aquarum ... exuberantiam subsistere ... possent.
ε. terram limitationi wyznaczyć granice; limites constituere
AGZ VII p. 39 (a. 1398) : Premisliensem dioecesim limitacioni debite c-re.
ζ. se itineri udać się w drogę; proficisci
WiadPol p. 179 (a. 1582) : tertia Septembris me c-bo itineri.
η. aliquem terrae (sepulturae) pogrzebać; sepelire.
2. zapisać (zwł. w testamencie), pozostawić; legare, relinquere (praec. testamento)
TPaw IV p. 283 (a. 1405) : c-auit sue uxori vulgariter «oprawil» ... XXXX marcas.
ZabDziej I p. 80 (a. 1467) : mediam secundam marcam ... super ecclesiam sancte Katherine c-o et resigno.
AKapSąd III p. 167 (a. 1513) : equum ... c-o vendendum et pro anima pecunias convertendum.
3. alicui rei włączyć; adiungere
PommUrk II p. 584 (a. 1286) : fundus piscine ... exsiccabitur et ciuitatis pascuis c-bitur (cf. ib. VI p. 368)
.
II.
A. de hominibus
1. polecać, popierać; deprecari, intercedere pro aliquo
GLb p. 22 : c-re «prziczinycz syą».
N. formulam
se alicui
*CodEp III p. 247 (a. 1476) : quantum possum c-o et offero me ... vestre ... dominacioni.
Tom. XIV p. 399 (a. 1532) : me in gratiam dnis ... c-o.
Item
officium suum alicui :
Tom. XIII p. 86 (a. 1531) : paternitas vestra ... reipublicae nunc in summo discrimine positae officium suum c-bit.
2. pochwalać, zalecać; gratum facere, laudibus efferre, laudare.
Opp.
corripere ( KomKadł p. 237 ) , redarguere ( *Dogiel IV p. 68, a. 1342).
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 374 (saec. XV) : c-re «vyfalicz».
Ib. XXV p. 73 (a. 1399) : c-atur «chualona gest».
N.
se ipsum chwalić się; gloriari
GŁOG. Phys. fol. D lb : nasus rotundus ... signat hominem, qui ... se ipsum c-at.
B. de rebus: czynić miłym, nadawać wartość, zjednywać względy, szacunek; gratum reddere, gratiam conciliare. Saepius pass. sensu refl. : odznaczyć się, być miłym, przyjemnym, zasłużonym; gratum, acceptum esse
PP II p. 118 (a. 1450) : liberalitatis affectus tanto largiori gracia c-atur, quanto profusius in plures magnificat dextram sue largitatis.
WAPOW. Chr. p. 176 : quo praelio Praeslai ... virtus est c-ta.
Cf. Th. III 1846,4 sqq.
N. constr. ad
A—B: a. abs. b. sq. abl.
ArHist VIII p. 308 (a. 1490) : quibus servitiis ... fungendo nobis c-tus est.
c. sq. ab :
PEREGR. fol. V 3a : primo c-atur miles ab induitione armorum, secundo ab expugnatione hostium.
RFil XXV p. 73 (a. 1399) : sponsa c-atur a decenti ornatu.
Ita saepissime saec. XIV—XVI . Cf. Th. III 1850,22 sq. d. sq. de :
PP II p. 56 (a. 1448) : Bernardus ... de arte pixidaria nobis existit c-tus.
NIC. BŁ. Serm. I p. 48 : Christus c-vit Ioannem de constantia perseuerantiae fidei.
Ita saepius. Cf. Th. III 1850,33 sqq. e. sq. ex. f. sq. pro:
DŁUG. Hist. II p. 78 : pro parricidio ... a Bolesta ... c-tus.
g. sq. quod.
III. zabezpieczyć, zapewnić; securum reddere
*Dogiel V p. 134 (a. 1435) : ecclesias et ecclesiasticas personas ... benigne suscipias, in suis juribus et libertatibus ab omni turbatione c-tas.
PP II p. 147 (a. 1452) : bonorum nostrorum ... vtilitatem et comodum c-re et ad condiciones ... reducere meliores.
KodUJ III p. 45 (a. 1476) : actus humani nullatenus in aeternitate subsistant, nisi literis et testimonio probatissimorum sigillorumque robore et munimento c-entur.
IV. wynagrodzić; remunerare
KodMp II p. 73 (a. 1244) : propter que merita ex singulari nostra munificencia digne esset c-ndus.
Dogiel V p. 82 (a. 1385) : pro mutilatione et homicidio ... ipsi mutilato et interfecti consanguineis debent c-ndo satisfacere occisores.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)