Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CELER

Gramatyka
  • Formyceler
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -is, -e
  • Część mowyprzymiotnik
Znaczenia
  • I. propr. propr. szybki, prędki, rychły, prędko się odbywający
    • 1.
    • 2.
  • II. transl.
    • 1. de hominibus: bystry, prędko myślący
    • 2. + a. medicina, remedium b. aedificium szybko działający, radykalny, skutecznyna prędce zbudowany

Pełne hasło

CELER, -is, -e
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • N.
I. propr. szybki, prędki, rychły, prędko się odbywający; velox, citus, qui brevi tempore fit.
1. de animantibus.
N.
nuntius pospieszny, umyślny; volucer, expeditus ( CodEp I 1, p. 32, a. 1409 ; Tom. IV p. 20, a. 1516).
2. de rebus.
Dicitur v. gr. de
administratione iustitiae ( StPPP III p. 44, a. 1507) , cursu, decreto ( ZabDziej II p. 114, a. 1483) , effectu ( KodWp I p. 21, a. 1147) , fuga, incolatu ( KodMp IV p. 239, a. 1427) , intentione ( CodEp III p.525, a. 1433) , morte, provisione ( KodWp II p. 583, a. 1347 et saepius), ratione, rebus empiricis ( NIC. POL. p. 56, v. 175 ).
N. glossam Pol.
RFil XVI p. 350 (a. 1428) : c-er «richla».
N. sensu praegnanti: zbyt prędki, pospieszny; praeproperus, inconsiderate factus
ZabDziej II p. 114 (a. 1483) : dominus ne partem gravaret per c-em decretum ipsam causam ... ad dnum ... archiepiscopum ... remisit.
Constr. ad
1—2: a. abs. b. sq. abl. , v. gr. cursu ( IO. VISL. p. 192, v. 192 ), effectu ( NIC. POL. p. 56, v. 175 ). c. sq. ad :
APozn I p. 364 (a. 1464) : ne ipse Iohannes ... ad convicia c-er existat.
II. transl.
1. de hominibus: bystry, prędko myślący; celeritate mentis praeditus.
2. de rebus a. medicina, remedium szybko działający, radykalny, skuteczny; praesentaneus, efficax
*Lites I p. 423 (a. 1310) : nisi c-i occurratur remedio, nomen ibi deperit Christianum.
NIC. BŁ. Serm. I p. 290 : medicina est summe opportuna … si sit c-rima.
b. aedificium na prędce zbudowany; brevi tempore erectum
DŁUG. Hist. I p. 460 : Boleslaus ... exustionem castri Koszle c-i superposito aedificio in integrum restituit.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)