Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CARCER

Gramatyka
  • Formycarcer
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -is
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • 1. więzienie, loch, ciemnica
      • α.
      • β.
      • γ.
      • δ.
      • ε.
      • ξ.
      • η.
      • θ.
      • ι.
    • 2. kłoda, dyby
  • II. zapory, szranki

Pełne hasło

CARCER, -is m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • N.
[abl. sg. carceri:
AGZ XVII p. 457 (a. 1501) : in carcerique positus et marterisatus.]
I.
1. więzienie, loch, ciemnica; locus custodiae, captivorum cella tenebrosa. Adhibetur hoc sensu promiscue sg. et pl. (ap. bonos auctores sg. ).
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 352 (a. 1434) : de hoc c-e «sz czemnycze».
KsgMaz III p. 236 (a. 1437) : de c-bus alias «s czempnice».
AGZ XIX p. 161 (a. 1505) : portaverunt eum hominem ... in c-em ... alias «w kaszny».
GŁOG. Alex. I fol. 24a : c-er «ein Kercker» (Germ. ) «ciemnicza» i. ergastulum et dicitur quasi 'coarcer', quia in eo coarcentur captiui propter delicta commissa.
MonStp I p. 74 (a. 1577) : in c-bus civitatis Leopoliensis dictis «praznik» ... cives ... incarceratos viderunt.
Syn.
APozn I p. 216 (a. 1454) : prout se summisit sub fide et honore et c-e seu vinculacione.
N. iuncturas verbales
α. carceri (-bus) conicere ( DŁUG. Hist. I p. 425 ) , deputare ( ib. III p. 395 et saepius), imponere ( ARect I p. 516, a. 1514) , includere ( ArHist V p. 131, a. 1456) , mancipare ( Dogiel V p. 31, a. 1308 et saepius), mittere ( Lites II p. 200, a. 1313) , tradere ( ib. p. 172, a. 1413 et saepius).
β. carcerem (-es) dare alicui ( KodMp I p. 158, a. 1299) , intrare.
γ. carcere involvi ( KsgPozn p. 140, a. 1424).
δ. a carceribus eliberare ( ZabDziej II p. 84, a. 1483) , relaxare ( ArHist V p. 167, a. 1476).
ε. ex carcere (-bus) in libertatem vindicare ( DŁUG. Hist. I p. 191 et saepius).
ξ. de carcere (-bus) dimittere ( ArPrawn VIII p. 94, a. 1405) , educere ( AKapSąd III p. 115, a. 1507) , emittere, relaxare ( StPPP III p. 58, saec. XV et saepius).
η. ad carcerem (-es) conicere ( ZabDziej III p. 171, a. 1491) , deputare ( AKapSąd III p. 349, a. 1530) , detrudere ( ZabDziej II p. 584, a. 1489 et saepius), ducere ( AKapSąd III p. 115, a. 1507) , includere ( ib. II p. 555, a. 1446) , ponere ( CorpJP III p. 178, a. 1511).
θ. in carcerem (-es) agere, condere, conicere, convincere ( StPPP VII p. 232, a. 1544) , damnare ( DŁUG. Hist. I p. 491 ) , detrudere, ducere, intrudere ( StSyn VI p. 27, a. 1415) , mittere ( AKapSąd II p. 550, a. 1445 et saepius), ponere, recludere, reponere ( ZabDziej II p. 132, a. 1484) , traicere ( KOMOR. p. 375 ).
ι. in carcere (-bus) claudere, detinere, incarcerare ( KodWp I p. 129, a. 1233 et saepius), includere ( AKapSąd II p. 461, a. 1406) , poenitentiam agere ( ArHist X p. 183, a. 1538) , ponere ( Theiner I p. 300, a. 1327 et saepius), recludere ( ArPrawn VI p. 120, a. 1554) , relaxare ( DŁUG. Hist. III p. 443 ) , sedere ( ArPrawn VI p. 157, a. 1554) , stare ( StKapWł p. 3, a. 1402).
2. kłoda, dyby; compedes ligneae quibus pedes iniecti clauduntur
StPPP XI p. 251 (a. 1470) : scultetus imposuit Martinum tamquam furem in c-bus alias «w kloda»; postquam Martinus fuit impositus in c-bus alias «w kloda» etc.
Visit. p. 719
( a. 1555) : in medio curiae est c-er alias «kloda».
II. zapory, szranki; claustra, repagula, (saec. XVI).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)