- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- N.
*KodPol III p. 98 (a. 1271) : sagwinem suum ... effunderant.]
I.
propr.
A.
res liquidas
1.
liquores
a.
(act. et
pass.) wylewać,rozlewać,lać; fundere, profundere,
emittere.
Constr.
α.
quasi
intrans.
NIC. BŁ. Serm. I p. 5 : canalibus, qui simul accipiunt et e-unt (i. aquam).
β.
sq.
de.
γ.
sq.
super
c.
acc.
b.
mediopass. de aquis
α.
rozlewać się płynąć;
i. q. diffundi ,fluere.
Eodem sensu etiam
act.
AGZ XV p. 568 (a. 1487) : piscina debet stare perpetualiter et e-re.
ZabDziej I p. 584 (a. 1488) : tam longe, late et circumferencialiter, prout dicta piscina in se e-dit ad omnes partes.
Ib. p. 471 (a. 1497) : prout dicta piscina ex antiquo e-dit et extenditur.
Item trans.
AGZ XV p. 169 (a. 1474) : ita late, longe, prout dicte piscine in suis effusionibus se extendunt et eorum alvearia e-unt.
β.
wypływać; effluere, defluere
(v.
gr. de colle de monte).
c.
refl.
(de pluvia sim.)
padać;
pluere.
2.
meton.
a.
vas, poculum
sim.:
wylewać,wypróżniać; vacuum facere, siccare.
b.
piscinam
spuszczać; aquam e piscina emittere
AKapSąd I p. 100 (a. 1459) : piscinas ... non e-ant ad vendendum pisces, sed sine effusione earum piscibus utantur.
3.
(umores corporis)
wylewać, rozlewać, przelewać; profundere
a.
sanguinem.
Glossa
Pol.
RFil XXV p. 140 (saec. XV) : sanguis e-sus «vithoczona».Occ. constr. sq. dat.
*CodVit p. 996 (a. 1409) : multum sangvinis effusit Christianitati.
b. lacrimas
α.
subi.
est homo flens.
β.
subi.
est causa efficiens
DŁUG. Hist. I p. 363 : lachrimis, quas magnitudo compassionis et charitas e-erat.
Id. Op. p. 235 : cum lacrymis ... quas illis immensitas laetitiae ... e-erat.
c.
meton.
viscera, ilia.
B.
res corporeas
1.
(corpus hominis)
zrzucać, przewracać, kłaść; sternere, prosternere; mediopass.
padać, rzucać się; i. q. concidere, procumbere
(saec. XV-XVI).
N. constr. sq.
per :
CALLIM. Hist. p. 206, 21: equus... praecipitem per armum dextrum e-dit.
2.
(de femina)
rodzić; parere, gignere (saec. XV ex. ).
3.
rozwalić,zburzyć; evertere, destruere
(v.
gr. fundamentum).
4.
rozsypywać, rozrzucać; dissipare, profundere (saec. XV ex. ).
Praec.
a.
dona, thesaurum
sim.:
rozdawać, hojnie dawać, udzielać; large dare, distribuere.
Constr.
abs. vel sq.
in c.
acc.
rei vel personae.
b.
aurum, patrimonium, pecuniam, substantiam paternam
sim.
:wydać, roztrwonić; consumere, dissipare,
prodigere.
Occ.
bursam
i. aurum in bursa reconditum
JAC. PAR. II p. 273 (a. 1453) : clerici ... nolentes e-re bursam.
5.
a.
act.
(praec.
milit. ) rozproszyć, rozgromić, rozdzielić; dispertire, disicere, dividere (saec. XV med. - XVI).
Additur
in c.
acc. (in fugam, turmas et cuneos sim.).
b.
refl.
wylec, wyjść; exire, magno numero prodire.
N.
constr. sq.
ad
et
ex :
CRIC. p. 109 : Polonis ... ad exstinguendum illud incendium ex urbe e-sis.
II.
transl.
A.
1.
animam, vitam
wyzionąć ducha, oddać życie;
mori.
2.
vocem, verbum, sonum, sermonem
sim. et
abs.
:
wydawać, wypowiadać, mówić; efferre, edere, dicere (saec. XIV-XVI).
Praec.
a. benedictionem, maledictionem, maledicta sim. in aliquem.
b.
gratiarum actiones, gratias alicui :
FormJ p. 46 : magnasque venustati vestre graciarum exinde e-dit acciones.DŁUG. Hist. 1
p. 170: Boleslaus ... de muneribus ... gratiarum condignam actionem caesari e-ns.
Concl. p. 174 (a. 1527) : Virgini Marie graciis devote e-sis.
c.
orationem, precem
modlić się, odmawiać modlitwę, prosić Boga o coś; Deumprecari, orare, preces ad Deum dicere,recitare
KodWp I p. 108 (saec. XIII) : ut ... fratres ... pro ... nostra salute ... orationes ad Deum iugiter e-rent.
MARTIN. OP. Marg. fol. p 4a : amici pro eis mortuis preces e-unt Domino.Ita saepius.
N.
Dominicam orationem et symbolum:
DŁUG. Op. p. 254 : ut ... Dominicam orationem et symbolum, quoties imaginem Crucifixi praeteriret, e-ret.
Item
preces alicui (homini):
PommUrk III p. 98 (a. 1290) : sanctitati vestrae preces e-imus humiles et devotas, quatenus eqs.
Constr.
α.
sq.
dat.
personae,
β.
sq.
ad
et saepius,
γ.
sq.
in
c.
abl.
DŁUG. Op. p. 12 : campum, in quo Dei famulus orationem e-erat.
δ.
sq.
pro
supra xxx et saepius.
ε.
sq.
ut:
KodLit p. 150 (a. 1411) : preces ... Creatori nostro e-imus, ut nos in pace ... conseruare dignaretur.
d.
singulare: napisać; scribere
CRIC. p. 255 (epistulaa. 1523) : post preculas igitur matutinas e-dimtis hasce nugas; ex his, quod optas, cognosces.
3.
impetum, vires
sim.:
dawać z siebie,wydobywać z siebie; edere;
item facultates suas omnes (
CodEp I 2,
p. 157, a. 1454)
, labores in vanum (
RHist XXIX
p. 492, a. 1431)
, omne alicuius posse circa aliquid (
KodMaz(L)
p. 182, a. 1434)
.
B.
1.
aliquid in aliquem
zlewać na kogoś, okazywać komuś; conferre in aliquem, praestare, tribuere, dare alicui.
Dicitur v.
gr. arcana et abditiora caelestia (
ADAM
p. 326
)
, beneficia (
Inst.
p. 129
et saepius), favorem (
CodEp III
p. 77, a. 1455)
, gratiam (
KodMp III
p. 40, a. 1340)
, humanitatem (
DŁUG. Op.
p. 19
)
, iram (saepissime), indolem et virtutum fragrantiam (
id. Hist. I
p. 108
)
,
indignationis spiritum (
RHist XX
p. 127, saec. XV in.)
, obsequia (
KodMp IV
p. 500, a. 1450)
, opus (
DŁUG. LibBen I
p. 430
et saepius), pietatis dulcedinem (
KodWp II
p. 354, a. 1320)
, reprehensionem (
DŁUG. Hist. IV
p. 522
).
Eodem sensu alicui (hilaritatem
ib.
p. 550
)
, contra aliquem (mala:
KodLit
p. 364, a. 1432).
2.
machinamina fraudem
knuć, moliri, machinari
KADŁUB. p. 112 : cumque diu dolosa nequitia e-issent machynamina etc.
Tom. I p. 228 (a. 1511) : ne ipsi Tartari calliditate sua aliquid fraudis in nos e-re machinentur.
3.
mediopass. (et
refl.
)
sq.
in aliquid
okazywać(uczucia), zwracać się ku czemuś;
se dedere, alicui rei studere.
Dicitur v. gr.
in amorem (
NIC. BŁ. Serm. II
p. 30
)
, benedictionem Dei (
*DŁUG. Hist. IV
p. 696, litterae a. 1444)
,
laetitiam
(saepissime),
devotiones, precationes et religionis opera (
id. Op.
p. 202
)
, lacrimas, venerem (
IANIC.
p. 40, v. 121
).
Eodem sensu
sq.
in
c.
abl.
CodVit p. 429 (a. 1418) : ad pacem ... aspiravi, ut in propagacione fidei totum me e-re potuissem.Nescio an huc quoque pertineat
RFil XXIV p. 368 (saec. XV med.med) : non te e-as «roszpusczaj» super omnem escam.
4.
rozlewać, rozsiewać;
i. q. diffundere,
v.
gr.
odorem, calorem sim.
Item meton.
virtutem
(
PEREGR. fol. c IIa).
Glossa
Pol.
RFil XXIV p. 360 (saec. XV med.med) : callor «gorocz» per balneum e-itur «rozydze».
5.
singularia
a.
sensu insolito: podnosić na kogoś, zwracać przeciw komuś;
efferre, levare
*Tom. V p. 377 (a. 1521) : rex invictissime ... exurge in adjutorium populi Christiani, e-e frameam tuam adversus eos, qui nos persequuntur.
b.
pojawić się?
apparere?
Tom. II p. 402 (a. 1525) : quasi vero Christus ... resedisset nunc demum longo postliminio et e-sset sese in excuculatis istis libidineque ac insolentia perditis prevaricatoribus.