Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AFFECTUS-1

Gramatyka
  • Formyaffectus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • a. + effectus affectus
  • b.
  • I. animi habitus vel impetus, perturbatio, studium.
    • 1.
    • 2.
      • a. gen.
      • b.
        • α. + paenitens
        • β. + saporosus cibi cupiditas
        • γ. + terrenus erga res terrenas
      • c.
        • α.
        • β.
        • γ. + aliquid alicui in a-um serpit cordi est
        • δ.
      • d.
  • II. propensa voluntas, amor.
  • III. consilium, voluntas, studium, desiderium.
  • IV. rhet.loci, quibus audientium animi vehementer moventur.

Pełne hasło

AFFECTUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
[saepe confunditur cum voce effectus
a. effectus pro affectus legitur
CodSil IV p. 5 (a. 1306) : justis subditorum nostrorum effectibus nos convenit annuere (at
APozn I p. 312, a. 1460 : cuius congruis affectibus annuentes).
ArHist V p. 184 (saec. XV) : vxorem suam legittimam ... effectu tractet maritali (at
AKapSąd III p. 67 a. 1497 : affectu maritiali tractare recusat)
; ita saepius.
b. affectus pro effectus cf. s. v. ]
I. uczucie, namiętność, gorliwość; animi habitus vel impetus, perturbatio, studium.
1.
N. locut. adverbiales
ex a-u (saepissime), cum a-u, pro (mentis) a-u, toto mentis a-u, totis a-bus, studiosis a-bus gorliwie; studiose; usurpatur praec. post verba petendi, requirendi, rogandi, supplicandi, aspirandi sim.
UrkBBr p. 173 (a. 1285) : rogamus itaque sinceritatem vestram et requirimus pro a-u, quatenus etc.
KodWp V p. 94 (a. 1406) : petimus ex a-u, quatenus etc.
2.
N. iuncturas
a. c. gen. explicat, v. gr. amicitiae ( Dogiel I p. 413, a. 1474) ; amoris ( CodEp III p. 540, a. 1435) ; compassionis ( Lites II p. 458, a. 1411) ; devotionis ( *KodKKr I p. 36, a. 1247 ; *DyplMog p. 157, a. 1555) ; ; dilectionis ( KodPol II p. 110, a. 1285) ; fidei ( DŁUG. Hist. IV p. 392 ) ; fidelitatis ( KodWp II p. 32, a. 1290) ; petitionis ( CIOŁ. Lib. II p. 159 ) ; postulationis ( *Dogiel I p. 598, a. 1390).
b. c. adi.
α. paenitens i. q. paenitentia
JAC. PAR. II p. 274 : cognitio Dei ... melius acquiritur per penitentem a-um, quam per investigantem intellectum.
β. saporosus dobry apetyt; cibi cupiditas
KOMOR. p. 309 : saturati laudaverunt, quod cum tanto saporoso a-u in curiis non comedissent, uti hic.
γ. terrenus uczucie ziemskie, świeckie; erga res terrenas
DŁUG. O p. 18 : cor suum … ab a-bus relegans terrenis et supernis illud ... coaptans.
c. c. verbis
α. a-us cadit in aliquem.
β. a-um attendere ( KodWp II p. 32, a. 1290) ; dirigere in aliquem ( DŁUG. Hist. IV p. 392 ) vel ad amorem alicuius (( id. Op. p. 18 ) ; ; gerere ad aliquem ( *CodVit p. 396, a. 1417) ; erga aliquem vel aliquid ( Tom. XIV p. 158, a. 1532 ; *DyplMog p. 157, a. 1555) ; habere (( *KodMaz(K) p. 549, a. 1245) ; ; a-u agi de aliqua re ( CodEp III p. 593, a. 1492) ; fervere (( ib. II p. 118, a. 1420) ; ; ab a-bus relegare ( DŁUG. Op. p. 18 ) ; temperare ( AKap p. 142, a. 1556) ; animam alicuius in a-um trahere ( Tom. XIII p. 153, a. 1531).
γ. aliquid alicui in a-um serpit jest po sercu; cordi est
PrzMog p. 43 : sic lubrico luxus potius quam continencia, rixoso pro pace iurgium ... magis in a-um serpit.
δ. res in a-um vergit ( ib. p. 41 ).
d. c. subst. sensu similibus conamen ( KodWp II p. 2, a. 1288) ; passio ( DŁUG. Hist. V p. 49 ) ; studium ( *CodEp III p. 425, a. 1495) .
II. przychylność, skłonność, miłość; propensa voluntas, amor.
N. constr.
a. c. gen.
α. cordis, mentis.
β. carnalitatis et favoris ( ArPrawn V p. 533, saec. XV).
γ. coniugalis debiti ( ZabDziej III p. 248, a. 1493).
b. c. adi.
α. intimus, naturalis, paternus, pius (saepe).
β. bonus ( CodEp III p. 477, a. 1550) ; carus ( DŁUG. Hist I p. 386 ) ; cordialis ( CodEp III p. 477, a. 1550) ; fervidus ( DŁUG. Hist. I p. 482 ) ; gratuitus ( PrzywKr p. 10, a. 1375) ; operosus ( KodMp IV p. 16, a. 1387 ; KodUJ I p. 192, a. 1439) ; placidus ( CodEp III p. 531, a. 1434) ; praecipuus (( *ib. p. 483, a. 1500) ; ; promptus ( KodWp III p. 649, a. 1392) ; purus ( CodEp I 1 p. 63, a. 1424) ; sacratus ( CALLIM. Hist. p. 33 ) ; saluber ( StPPP IX p. 177, a. 1502) ; sincerus ( Lites II p. 368, a. 1343) ; turpis ( RFil XXV p. 129, a. 1475).
N.
a-us carnalis ( AKapSąd II p. 939, a. 1506) ; maritalis ( ArHist V p. 184, a. fere 1430 ; AKapSąd III p. 67, a. 1497) ;; matrimonialis (matrimonii : AKap Sąd II p. 600, a. 1471 ; ArHist V p. 151, a. 1470) ; uxorialis ( ArHist V p. 184, saec. XV) wzajemna miłość małżonków; coniugum amor mutuus. Cf. AFFECTIO II 4.
c. c. verbis
α. a-um sequi.
β. a-um gerere ad aliquem vel aliquid ( UrkBBr p. 273, a. 1291) ; circa aliquid ( *KodMp II p. 120, a. 1262) ; habere ad aliquem vel aliquid ( ArHist I p. 158, a. 1475 ; Tom. II p. 219, a. 1513) ; a-u aliquem (aliquid) amplecti ( AKapSąd II p. 60, a. 1425) ; complecti (( ib. p. 939, a. 1506 ; ; iungi alicui ( ArHist V p. 184, saec. XV) ; tractare ( ArHist V p. 184, saec. XV ; AKapSąd III p. 67, a. 1497) ; pertractare ( DŁUG. Hist. I p. 99 ) ; a-u ferri (( ib. p. 482 ) ; ; in a-u poni ( Tom. III p. 429, a. 1515) ; alicuius a-um sibi conciere ( *MPH II p. 129, a. 1159).
d. c. subst. sensu similibus desiderium ( KodUJ I p. 192, a. 1439) ; favor ( PrzywKr p. 10, a. 1375) .
III. zamiar, ochota, pragnienie, życzenie; consilium, voluntas, studium, desiderium.
N. constr.
a. c. gen.
α. gerundii vel gerundivi.
β. omnis boni życzenia wszystkiego dobrego; actus aliquem votis optimis prosequendi
SSrSil VI p. 10 (a. 1421) : servitiis cum a-u omnis boni predirectis.
StPPP II p. 314 (a. 1427) : amicis nostris ... salutem cum a-u omnis boni.
b. c. verbis
α. a-um induere.
β. a-bus annuere ( CodSil IV p. 5, a. 1306 ; APozn I p. 312, a. 1460 : [cf. supra 333,8; a-us expletur (
CodEp III p. 59, a. 1452 : quo ... vestre paternitatis expleretur a-us).
c. c. subst. sensu simili bus intentio ( *Lites II p. 228, a. 1410) ; voluntas ( KodUJ I p. 45, a. 1402 ; StPPP VII p. 469, a. 1468).
d. opponitur effectus (saepe)
CodEp III p. 32 (a. 1448) : utinam sic effectu ipsum ... eripiendi michi adesset potestas, quemadmodum parato opto a-u.
ArHist X p. 312 (a. 1449) : ut … nostre intentionis a-us perducatur ... ad effectum.
NIC. BŁ. Serm. II p. 137 : fuit in a-u et non in effectu.
e. adv. ex a-u według życzenia; ex sententia
Tom. III p. 272 (a. 1514) : velit nobis ptas vra … hac in re ex a-u respondere.
IV. rhet. i. q. Gr. πάθος ustępy mowy, oddziałujące szczególnie na uczucia słuchacza; loci, quibus audientium animi vehementer moventur.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)