Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ARBITER

Gramatyka
  • Formyarbiter
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -i
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. + p. iuris arbitrator (KodWp I amicabilis compositor amicus communis mediator N. inter iudex litem reconciliationis modo dirimens (definitur distinguuntur tamen distinguuntur tamen
    • α.
    • β.
    • 2. qui alicui rei interfuit,testis.
  • I. transl. qui alicuius rei arbitrium fert.
    • 2. dominus,rector. Praec. de Deo

Pełne hasło

ARBITER, -i m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • B.
  • A.
[gen. pl. arbitruum:
AGZ XVIII p. 423 (a. 1501) : iuxta inventionem arbitruum. Praeterea passim formae decl. III: acc. sg. arbitrem (
KsgGrWp II p. 356, a. 1400 ; ^SSrSil VII p. 148, a. 1467). nom. pl. arbitres ( ZabDziej I p. 149, a. 1506). gen. pl. arbitrum ( KsgMaz II p. 220, a. 1426 ; AGŻ XVII p. 249, a. 1488) vel arbitrium ( ARect I p. 600, a. 1522), dat. -abl. pl. arbitribus ( ArPrawnX p. 254, a. 1408 ; AGZ XIII p. 248, a. 1447 ; ib. XIX p. 99, a. 1493 ; ib. XVI p. 318, a. 1501) . Cf. Th. II 404, 20 sqq.]
I. propr. iur. t. t.
I. sędzia polubowny; iudex litem reconciliationis modo dirimens (definitur
MARTIN. OP. Marg. fol. 8b : a-i sunt, qui consensu litigantium in iudices eliguntur). Pol. 'jednacz’,cf. glossas Pol.
KsgGrWp I p. 201 (a. 1394) : a-i «gednacze».
Cf. ib.II p. 277 (a. 1398) ; ib. p. 356 (a. 1400) ; AGZ XI p. 226 (a. 1443) ; RFil XXIII p. 306 (a. 1444) ; GLb p. I. Additur iuris ( KodMp IV p. 441, a. 1445 ; DŁUG. LibBen I p. 227 ). Sensu simili arbitrator (KodWp I p. 306, a. 1313 et saepius; distinguuntur tamen Lites III p. 63, a. 1414 et Tom. V p. 207, a. 1520) , amicabilis compositor ( KodPol II p. 481, a. 1434 et saepius; distinguuntur tamen Tom. IX p. 2, a. 1527) ; amicus communis ( AKapSąd II p. 631, a. 1480) , mediator ( KodKKr I p. 121, a. 1286) . N. constr. sq. inter :
APozn I p. 33 (a. 1436) : veri et legittimi a-i inter ... Paulum ... et ... Petrum.
N. locut.
α. arbitrum assumere ( ArPrawn I p. 251, saec. XV) , (col)locare ( AGZ XIII p. 183, a. 1445 ; PP II p. 29, a. 1448 ; item arbitrorum locatio: StPPP VI p. 275, a. 1525, cf. ARect I p. 600, a. 1522) , ponere ( StPPP VIII p. 445, a. 1398).
β. concordiam arbitris referre ( KodMp I p. 151, a. 1296). Cf. ARBITRATOR.
2. świadek; qui alicui rei interfuit,testis.
I. transl. I. ten,kto o czymś wyrokuje,coś rozstrzyga; qui alicuius rei arbitrium fert.
N.
conscientiae spowiednik; animi moderator et rector,qui alicui a sacris confessionibus est
CALLIM. Greg. p. 187 : Vladislaus Gregorium dignissimum iudicavit quem ... conscientiae suae a-um diligeret.
2. pany wladca; dominus,rector. Praec. de Deo terrarum atque poli ( IANIC. p. 252, v. 2), supernus ( *KodWp I p. 6, a. 1073) ; districtus (CodSil^) p. 44, a. 1147).
Item de papa
vasti orbis ( ROYZ. I p. 207, v. 335).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)