- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- A.
- H.
- N.
               I. 
               propr. 
                
               
            
                  A. 
                  abstr. 
                   
                  
               
                     1. 
                     obchodzenie dokoła;  actus
                           ambiendi.
                     
                     
                  
                            N.
                            iur. 
                                                    
                  
                        
                         terminos per a-um facere  
                        wyznaczać
                           granice przez obejście;  ambiendo fines
                              hereditatis designare 
                        
                                                KodPol I p. 74 (a. 1254) : personaliter easdem villas ... circuivimus et terminos ... per a-um fieri praecepimus.
                     2. 
                     fluvii, lacus  
                     okrężny bieg, opływanie czegoś (przez rzekę
                           lub jezioro),actus
                           circumfluendi.
                     
                  
               
                  B. 
                  concr. 
                   
                  
            
                     1. 
                     obwód; 
                         circuitus.
                     
                     
                  
                            N.
                            astr. 
                                                    
                        
                        
                                                
                     COPERN. Rv. p. 152 : stellae in boreo a-u Crateris.
                            N.
                            locut. 
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                     
                           α. 
                            circularis :
                        KodWp III p. 763 (a. 1329) : quantum dicta villa ... se extendit in latitudine, longitudine seu a-u circulari.
                           β. 
                            longitudinis et latitudinis: 
                            
                           
                     BreslUB p. 74 (a. 1305) : aream ... cum omni a-u longitudinis et latitudinis.
                           Inde  
                         
                                                    
                        
                     
                                                
                  
                     2. 
                     obszar zawarty w pewnych granicach, terytorium; 
                        regio, quae limitibus certis
                        continetur, territorium 
                     
                  CodSil IV p. 247 (a. 1252) : a-ui prefati coenobii, qui circuitus dicitur ... debeat adunari villa.
KodMp II p. 124 (a. 1264) : si falco reperiatur in a-u loci pretaxati etc.
Dicitur praec.  De  
                                                    
                     
                        a-u
                        ecclesiae (intelligitur area circa aedem 
                        
                           
                              KodMaz(K) 
                              p. 507, 
                               a. 1242  
                        
                        et saepius); coenobii, monasterii ( 
                           
                              CodSil IV 
                              p. 247, a.
                                 1252
                            
                        
                        et saepius); civitatis ( 
                           
                              KodWp II 
                              p. 144, a.
                                 1298
                            
                        
                        et saepius); regni ( 
                           
                              KodWp III 
                              p. 390, a.
                                 1372
                            
                        
                        et saepius); mundi, orbis ( 
                           
                              NIC. BŁ. Serm. I 
                              p. 13
                              
                            
                         ; 
                           
                               Tom. VII 
                              p. 367, 
                               a. 1525) 
                         ;; rerum terrestrium (( 
                           
                              KodMaz(L) 
                              p. 308, 
                              a. 1496) 
                         ; 
                            
                         ; coeli ( 
                           
                              ListMił 
                              p. 178
                              ).  
                        
                     
                                                
                           N.  in
                           imagine 
                                                    
                        
                        
                        
                        
                        
                                                
                     
                           α. 
                            officii :
                        ArHist X p. 311 (a. 1449) : dum per universum officii nostri a-um mentis gressibus circuimus.
                           β. 
                            Christianorum :
                     Tom. V p. 192 (a. 1520) : in toto ... Christianorum a-u ... concordia arridet.
                           N.
                            locut. 
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           α. 
                            per a-um :
                        KodWp III p. 390 (a. 1372) : mercatores ... ab omni solutione ... per totum a-um regni ... Poloniae fiant liberi.
Tom. VII p. 367 (a. 1525) : id quum per totius orbis a-um sparsum esset.
                           β. 
                            sub a-u: 
                            
                           
                        CodVit p. 565 (a. 1422) : que terrae sub a-u dominii eius complectuntur inimicos.
ListMił p. 178 : que sub celi a-u continentur.
                           γ. 
                            intra a-um: 
                            
                           
                     ZabDziej III p. 507 (a. 1498) : donacionem ... tantummodo se intra iurisdicionem sive a-um civitatis extendere.Usurpatur etiam pl.
Tom. X p. 446 (a. 1520) : cum ... integris bonorum ipsorum a-bus et circuitibus.
                     3. 
                     obwód, powiat;  regio,
                        conventus 
                     (in
                      opp. 
                      ad 
                     districtum  
                     vel eodem sensu) 
                     
                  AGZ V p. 1 (a. 1330) : hereditatem ... Tharnow ... prout in districtu seu a-u suo continetur.
ArPrawn X p. 226 (a. 1407) : pro molendino in a-u Scalensi.
AGZ XIX p. 496 (a. 1456) : bona Lekczyn in districtu Leop. a-u Zudacz.
                     4. 
                     
               
                        a. 
                         muri  
                        et
                         abs. 
                         
                        ogrodzenie, mur; 
                           saepes, murus 
                        
                     ArHist V p. 24 (a. 1408) : sponsas Christi a-bus murorum a seculo seclusas.
KodKrak I p. 172 (a. 1422) : a-um civitatis Cracoviensis ... amplioribus munitionibus fortificare.
ArHist V p. 408 (a. 1532) : proventus ... in ... ortulaniis a-u sive munitione civitatis minoratos esse.
                        b. 
                        krużganek; 
                           porticus, opus arcuatum 
                        
                     SSrSil I p. 238 (a. 1482) : factus est a-us pro ampliatione ecclesie.
Ztschr. II p. 222 (a. 1487) : muratoribus in a-u laborantibus ... 12 gr. pro dealbatione a-us.
*SSrSil XVII p. 60 (a. 1506) : a-us appellant porticus quadratas et quasi xystos, nam fere viridaria in medio complectuntur.Ita saepius.
                        c. 
                        ganek, balkon; 
                              peristylium praec.  quod in superiore parte domus situm est
                        
                     VKyng p. 722 : ipsa tenella existente casu de a-u ceciderat.
MIECH. p. 333 : turris ... cum a-u circa summitatem.
                              N.
                                  glossas
                                 Pol. 
                            
                                                        
                           
                            
                           
                                                    
                     APozn III p. 40 (a. 1503) : in parte ... superiori a-um wlgariter «podschenbicze» pro defenssione civitatis ... construere debent.
GLb p. 6 : a-us «ganek».
                        d. 
                         chori  
                        et
                         abs. 
                         
                        ambit, przejście dokoła ołtarza w
                           prezbiterium;  transitus, quo altare
                           maius circumitur
                        
                     KodKKr II p. 28 (a. 1367) : altare sancti Wladislaj in a-u chori ecclesiae Cracouiensis.
KodWp V p. 175 ; (a. 1410) ;: altare ... concessimus erigendum ... in capella a-us penes locum capitularem in dextra I parte chori.Ita saepius.
                        e. 
                        przejście; 
                           meatus
                        j 
                         
                        
                  APozn III p. 79 (a. 1504) : Snopegk debet habere a-um seu meatum ex domo sua per domum dicti Greger in terra factum.
               II. 
               transl. 
                
               
         
                  A. 
                  de hominibus 
                  
               
                     1. 
                     starania,zabiegi o coś;  studium
                        alicuius rei,
                     cf. 
                      
                      AMBITIO I. 
                     
                     
                  
                           Dicitur de 
                         
                                                    
                  
                        
                         a-u connubii  ( 
                           
                              Tom. VI 
                              p. 94, a.
                                 1522) 
                         ;
                           dominandi, regni  (
                           
                           
                              Tom. II 
                              p. 1, a.
                                 1512) 
                         ; sapientiae  ( 
                           
                              NIC. BŁ. Tract. 
                              fol. 102
                              ).  
                        
                        Abs. 
                        ubieganie się o urzędy;  de magistratu, honore petendo.
                           
                        
                     
                                                
                     2. 
                     Chciwość, zachłanność; 
                        avaritia,cupiditas 
                     
                  DŁUG. Hist. I p. 335 : hominis miseri a-um (v. l. cupiditatem) etiam post fata puniens, quatenus ... metallum, cuius occasione mortem sibi clericus consciverat ... perpetuo interiret.Cf. AMBITIO II 2.
                     3. 
                     intrygi, podstępy; 
                        fallaciae, doli 
                     
                     
               DŁUG. Hist. V p. 274 : in suspicionem tam diuturna obsessio impugnandique prohibitio apud militum animos verti coepit, pluresque barones a-us rei insimulati sunt.
Tom. I p. 17 (a. 1507) : Gliński volens suspicionem a-us sui apud ipsum Sigismundum contegere.
                  B. 
                  de rebus 
                  
                  
            
                     1. 
                     rhet. 
                      
                     verborum  
                     okres krasomówczy; 
                        verborum circuitus, periodus.
                     
                  
                  
                     2. 
                     
                         phil. 
                        zakres, zasięg;  ea quae alicuius rei notione continentur
                     
               VITELO Persp. p. 47 : uirtus inferior minoris est potentiae et minoris simplicitatis ... et ideo minoris a-us; quanto enim aliquid simplicius est, pluribus rebus indigetur et in pluribus rebus inuenitur.
JAC. PAR. II p. 274 (a. 1453) : vita contemplativa in toto a-u est pocior vita activa.
ADAM p. 328 : quae normae ... non sunt hominum privatorum sed totius generis a-um humani comprehendunt.