[EXSISTENTIA]
s.
EXISTENCIA
s.
EXISTENTIA,
-ae
f.
- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L. (exist-)
I.
phil.
t. t.
1.
byt, bytowanie, istnienie, życie; exsistendi status
(Gr.
το είναι).
Syn. et iuxta posita
esse (
GŁOG. Porph. fol. b VIIa)
, realis praesentia (
WROCŁ. Epit. fol. d VIb).
Eodem sensu
exsistentiae actus
(
STOB. Parv. fol. B IIa)
, (actuale, aptitudinale) esse (
MatFil IV
p. 59, saec. XV
:
in homine est duplex esse, scilicet esse essentiae et esse e-ae;
BYSTRZ. AnalPost fol. k IIIb
et vulgo). Distinguitur ab
ente (
GŁOG. Anim. fol. B Ib
:
capitur hic ens ... ab essentia nominaliter et non ... ab e-a participaliter),
ab
entitate (
GIEŁCZ. fol. A 5a : ad veritatem ... contingentium non solum requiritur entitas terminorum, sed etiam e-a terminorum),ab essentia ( et GŁOG. Hisp. fol. 25a ) .
Iuncturae potiores
a.
actualis (
MatFil IV
p. 66,
saec. XV
:
esse actualis e-ae dicitur actus essentiae
et
BYSTRZ. Log. fol. l VIIIb
et vulgo), cui
opp.
aptitudinalis (
BYSTRZ. AnalPost fol. k IIa, fol. k IIIb
et
fol. k IVb)
;
;item naturalis (
BYSTRZ. Log. fol. p VIIb
;
; in rerum natura:
WROCŁ. Epit. fol. n IIa)
, realis (
BYSTRZ. AnalPost fol. e VIIa
;
; unius sine altero:
STOB. Intr. fol. b lb
;
id. Sign. fol. A IVa
;
; rerum:
WROCŁ. Epit. fol. h IIa).
b. (completa) perfecta (
GOST. Th. fol. h IVb),
cui
opp. (diminuta) imperfecta (
ib.
).
c. per se (
AEG. Th. fol. A IVa).
Locut.
α.
c.
negatione
non exsistentia :
BYSTRZ. Elench. fol. v IVb : per causam non e-e.
GŁOG. ExLog fol. 78b : causa defectus et non e-e.
β.
exsistentiam habere
i. q. exsistere, vere esse (
GŁOG. Porph. fol. d VIb).
γ.
exsistentiam ab aliquo habere
pochodzić od kogoś;
i. q. ab aliquo procedere (
SACR. Elucid.
fol. XIa
:
Spiritum sanctum nec esse
a Filio, nec habere e-am a Filio, sed a Patre solo procedere).
Occ.
etiam extra textus
phil.
,
praec.
sq.
gen.
APozn I p. 312 (a. 1416) : dominis et amicis dilectis consules civitatis ... amicicie e-am (i. amicitiam re vera exsistentem ) in mutua caritate significamus presencium in tenore.
AKapSąd III p. 74 (a. 1500) : ad quam parochialem villa ... a primaria sui e-a pertinebat.
N. glossam Pol.
RFil XXV p. 153 (a. 1450) : flos pretendit decorem apparencie, modice tamen est e-e, «ale w nym maly yest pozythek».Cf. Th. V 2, 1867, 34—70.
2.
(item extra textus phil. ) wszystko to co jest, co istnieje, rzeczywistość,fakt rzeczywisty; id quod exsistit,res, veritas
FormJ p. 64 : illic luce clarius rerum claret e-a, hic plerumque apparencia pro e-a iudicatur.
CodEp III p. 115 (a. 1461) : ex qualitate personarum veritas agnoscitur, dum secundum rei e-am narratur.
DŁUG. Hist. III p. 166 : Cruciferi causam suam iustificabant pluribus coloribus figmenta potius, quam e-am redolentibus.
Inde
3.
spełnienie,urzeczywistnienie;
actus exsistendi, effecius
NIC. BŁ. Tract. fol. 50b : contraho tecum ... si inuenero te habere centum marcas ... et talis contractus suspendit matrimonium vsque ad e-am condicionis, id est non prius tale matrimonium tenebit, nisi impleatur illa conditio.
II.
sensu latiore
A.
1.
stan, stanowisko; status, condicio
KodWp I p. 437 (a. 1279) : nullus laicus, quantecumque ... sit altitudinis, e-e, condicionis vel status [etc. (cf.] StPPP I p. 374).
2.
bytność, pobyt,obecność; praesentia,commoratio, mansio
KsgGrWp II p. 327 (a. 1400) : ministerialis ... recognovit ... quod citavit ... dominam ... Pechnowan in e-a domini regis scilicet «podwodrzu».
AKap p. 272 (a. 1532) : per omnes dies prosecutionis vie in Pyotrkow et e-e inibi.Item c. negatione: nieobecność; absentia
AGZ XII p. 407 (a. 1472) : propter tamen non e-am nec interrogationem iudicis hanc rem hodie camerarii decernere non potuerunt.
N. locut.
corporali exsistentia constitutus
osobiście, we własnej osobie, stawiwszy się; coram, ipse,praesens
KodWp III p. 140 (a. 1359) : in nostra et consulum praesentia Wenczko scultetus cum amicis e-a corporali constitutus (cf. ib. p. 543, a. 1384).
Item de rebus
AKapSąd III p. 202 (a. 1520) : interrogatus ... de e-a silve deposuit ... quod infra limites parochie ... fuit et est silva iam pro maiori parte extirpata.
B.
meton.
iur. główna suma pieniężna,
tj. sam kapitał bez pobieranych od niego odsetek;
debitum principale vel capitale, quod dicitur, i. nullis cumulatum usuris
AGZ XI p. 353 (a. 1450) : obligatur centum marcas ... dare Fridrico ... si non dederit, extunc die crastina ducentas marcas dare tenebitur, si vero centum dederit, liber erit, quia vere e-e alias «istnosczy» eadem pecunia est.Cf. Słownik Staropolski s. v. istność 2 et Dąbkowski,Prawo prywatne II p. 556 sqq.