General
Full Entry
More

EXCELLENS

Grammar
  • Formsexcellens
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ntis
Meaning Outline
  • I. praestans,eximius, insignis, nobilis,magnificus
    • α. + sigillum maius
    • β. + ius excellentius i. q. superius
    • a. phil.
      • α. perfectus,perfectione excedens
      • β. finalis
    • b. mus. (sonus) acutissimus.
  • II. eminens,magnificus, excelsus.

Pełne hasło

EXCELLENS, -ntis adi.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B. (superl.),
  • A.
I. (de rebus) znakomity,świetny, , wspaniały, dostojny; praestans,eximius, insignis, nobilis,magnificus. Glossae Pol.
RFil XXV p. 153 (a. 1450) : e-ns nobilitas «vyszoka slachethnoscz».
Ib. infra cecidit ab e-i «sz wyszokyey» potestate ad ignobilitatem.
N.
α. sigillum pieczęć majestatyczna; maius
KodMp III p. 304 (a. 1377) : in cuius rei testimonium e-ns sigillum illustrissimi domini regis ... quo vtimur specialiter ... presentibus est appensum (cf. etiam ArPrawn X p. 91, a. 1400).
β. ius (i. iudicium) excellentius sąd wyższej instancji; i. q. superius
KodKKr II p. 199 (a. 1396) : quam quidem causam ... nobis discernere ignorantibus Sandomiriam ius tanquam ad e-ius ... remisimus.
Inde
a. phil.
α. wybitny,doskonały; perfectus,perfectione excedens
STOB. Aret. fol. e III13 : omne ... bonum e-ns dignum honore putatur.
GŁOG. Anal. fol. GG VIb : sufficit tamen, quod aliquod e-ius reperiatur in corporibus celestibus quam calor, vt luminositas, dyaphaneitas.
β. krańcowy; finalis
MatFil III p. 12 (saec. XV med.med) : sensus non sentit sensibile e-ns, ergo nec intellectus intelligibile e-ns.
Inde sensu subst.
ib. p. 13 : duplex est e-ns vel clarum vel communissimum, modo sensus non sentit sensibile clarum.
b. mus. najwyższy (dźwięk); (sonus) acutissimus.
Dicitur etiam
clavis :
SZYDL. p. 14 : claves ... superacute ... possunt dici e-ntes, quia excellunt alias claves tam in loco quam in situ.
Cf. etiam ib. infra et
MONET. fol. B Ib: clauium ... seriem ... in capitales, graues, finales, confinales, acutas et superacutas e-es diuiserunt.
II. (de hominibus) znakomity,dostojny,wybitny; eminens,magnificus, excelsus.
Praec. loco appellationis honorificae, quae tribuebatur principibus, item Deo
( KodMp IV p. 506, a. 1450 ; PAUL. CR. p. 24, v. 271 ).
Constr.
a. sq. ex:
NIC. BŁ. Serm. I p. 102 : mater ex maxima dilectione e-ns.
b. sq. in c. abl.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)