General
Full Entry
More

DUPLEX

Grammar
  • Formsduplex, dublex, duplecx, dupplex, duplicia
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -icis -ium
  • Gender
Meaning Outline
  • I. propr. duplicatus
    • 1. (de numero) i. q. ambo, uterque, duo
      • a. sg.
        • α. ambo, uterque, bini
      • b. pl.+ arma, manicae, missilia, oracula, palmae, testes, vigiliae).
        • α. bini
        • β. abs.
      • c. bis:
    • 2. (de magnitudine et qualitate) altero tanto maior (v. gr.
    • 3. i. q. e duabus partibus constans, compositus, in duas partes divisus (v. gr.
    • 4. qui duplici specie est.
      • α. duplici ratione
      • β. aequivocus (saec.XVI).
    • 5. (bis) iteratus
    • 6. bifidus (saec. XVI).
  • II. transl. mendax, fallax, simulator (v. gr.

Pełne hasło

DUPLEX, -icis adi. scr. dublex,,duplecx,, dupplex
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • L.
  • H.
  • Ha.
  • A.
[abl. sg. duplice:
KsgMaz III p. 80 (a. 1435) : pro duplice fideiussoria.
abl. pl. duplicis:
AGZ XVII p. 170 (a. 1479) : pro duplicis manicis.
sg. pro pl. StPPP VIII p. 731 (a. 1399) : pro duplici sexaginta marcis. comp. duplicior cf. infra 918, 21.]
I. propr. podwójny; duplicatus
1. (co do liczby) występujący w parze, w liczbie dwóch, (tyle co) dwaj, obaj; (de numero) i. q. ambo, uterque, duo
a. c. subst. sg. (v. gr. campus, fetus, molendinum, nepos, pes, sigillum, sonus, species).
N.
α. de duobus vicis eodem nomine: obaj, jeden i drugi; ambo, uterque, bini
AKapSąd III p. 1 (a. 1448) : salvis decimis kmethonum in villis d-i Laszkowo, triplici Dambrowka.
TArch p. 98 (a. 1489) : Rczyszewo Lasota, Rczyssewo Krczonka, predia nobilium ... alia d-x Rczyszewo eciam nobilium.
Ib. p. 138 (a. 1489) : Wroble d-es, ubi tantum predia nobilium habentur.
AKapSąd III p. 84 (a. 1502) : ecclesia habet ... villas ... Borowo, Sosnowo, Brzesko d-x ... Rogowo minor, Rogowo maior.
Ita saepius.
b. c. subst. pl. (v. gr. arma, manicae, missilia, oracula, palmae, testes, vigiliae). Occ.
α. po dwa; bini
Tom. V p. 122 (a. 1520) : fertones d-es ex laneis kmetonum omnium villarum ... solverentur.
β. abs. loco subst. duplicia,, -ium n. i. q. duplices vestes (saec. XV).
c. (c. numeris) dwakroć; bis: et
AGZ XII p. 4 (a. 1435) : d-es tres marcas (i. 6 ).
2. (co do wielkości, ilości) dwa razy większy, liczniejszy; (de magnitudine et qualitate) altero tanto maior (v. gr. distributio, elemosinae, officium, poena, scotus).
N.
festum święto rytu zdwojonego, w którym dawniej trzeba było odprawiać podwójne oficjum (na dany dzień w tygodniui na święto); duplicati ritus, quo olim duplex officium (feriae atque festi) recitandum erat
KodKKr I p. 184 (a. 1328) : vicarij ... missam pro defunctis ... singulis diebus ... d-bus festis ... exceptis ... dicere teneantur.
KodMp III p. 237 (a. 1369) : kmethones ... honores ... festis in d-bus ... exhibere non obmittant.
ConcPol VIII p. 126 (a. 1415) : summa festa, que d-ia, que semiduplicia et que simplicia novem vel trium leccionum sunt dicenda.
Ita vulgo usque ad saec. XVI.
Inde locut.
festum sub duplici celebrare (tenere)
AGZ VIII p. 34 (a. 1391) : pro festo sancti Francisci sub d-i celebrando.
ArHist VI p. 128 (a. 1506) : festum ... Erasmi ... sub d-i a clero et populo celebretur.
ArPrawn I p. 364 (a. 1512) : festum s. Vitalis sub d-i tenendum ... ratione victoriae super Tartaros in hoc festo habitae.
3. złożony z dwóch części; i. q. e duabus partibus constans, compositus, in duas partes divisus (v. gr. ostium).
N.
crux krzyż podwójnie przekreślony; binis lineis transversis
DŁUG. LibBen I p. 3 : d-em crucem rubeam deferentium ... monasteria.
Cf. DUPLATUS I 2 a.
4. dwojaki, występujący w dwu różnych postaciach; qui duplici specie est.
N.
α. pod dwoma względami; duplici ratione
VAdAnt p. 24, 17 : qui ... sibi carne et spiritu d-x germanus ... adhesit.
β. gramm. dwuznaczny; aequivocus (saec.XVI).
5. dwukrotny, dwa razy zachodzący, powtarzający się; (bis) iteratus
ArHist VIII p. 476 (a. 1397—1407 ): proclamacio vlgari «do raya, do raya», d-i modo.
AGZ XII p. 4 (a. 1435) : pro indebita d-i cittacione.
Ib. p. 56 (a. 1439) : causas … iuxta tenorem d-is cittatorii ipsi ... receperunt inter se.
Ita saepius.
6. rozszczepiony na dwoje, rozdwojony; bifidus (saec. XVI).
II. transl. kłamliwy, nieszczery, dwulicowy; mendax, fallax, simulator (v. gr. cor, homo, promissum).
N. comp.
Inst. p. 121 : uersutos ... ac tortuosos et ... ceparum integumentis d-iores ... uitabat.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)