- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- N. (-um)
I.
adi.
A.
act.
qui dubitat
1.
propr.
de hominibus
a.
(pertinet ad affectum) nie mający pewności w stosunku do czegoś, lękający się, niedowierzający;
incertus, anxius, timidus (saec. XV).
b.
(pertinet ad voluntatem) wahający się, niezdecydowany,niepewny; qui dubitat (faciat aliquid necne), haesitat, nondum decrevit (saec. XV—XVI).
c.
pertinet ad cogitationem
α.
wątpiący, powątpiewający, nie mający wiary w coś; qui de aliqua re dubitat, diffidit.
Occ. abs. loco
subst.
dubius,,
-ii
m.
człowiek podający coś w wątpliwość; qui aliquid in dubium vocat
DŁUG. Hist. I p. 492 : quae clades ... Bohemorum annalibus apud incredulos et d-os potest defendi.
β.
taki, który nie wie,nie wiedzący (o czymś na pewno), nieświadomy czegoś;
i. q. nescius, ignarus
CodVit p. 91 (a. 1403) : si Martinus in terris nostris ... manet, de quo penitus d-ii sumus, fit hoc ... sine ... scitu nostro.
AKapSąd III p. 69 (a. 1499) : non d-us nec ignarus de condicione sua.
2.
transl.
de rebus
a.
zmienny, chwiejny, ze zmiennym szczęściem prowadzony (o wojnie); ambiguus, anceps,varians (de proelio).
b.
bogaty, obfity;
i. q. opulentus (de cena).
B.
pass. (is vel id, de quo dubitatur) wątpliwy, budzący wątpliwości, niejasny, niepewny, bliżej nieokreślony, niewiadomy, nieznany; ambiguus, incertus,nondum certus (
v.
gr. eventus belli, mortis, via).
Praec.
1.
a.
phil.
(v.
gr. conclusio, notitia, propositio, quaestio, sententia).
N. transl. et in imagine
fores
i. q. wykrętne,zawiłe wywody;
ambages, arduae, periculosae argumentationes
IANIC. p. 107, v. 40 : tu Labyrinteos ... scrutare ... anfractus d-as circum easque fores.
b.
gram. dwuznaczny, niejasny; qui duplicem significationem habere potest, ambiguus (oratio, sententia, sermo).
Syn.
amphibologicus (
StPPP X
p. 58, saec. XV in.in
;
GŁOG. Alex. II fol. g Ia
;
;
id. ExLog
fol. 84a
).
;
2.
(de rebus adversis, quorum pericula num effugere possimus, dubitandum est) niebezpieczny, niepomyślny; adversus, periculosus (
v.
gr. flumen, res).
3.
(de luce) źle widoczny, ciemny,niewyraźny; incertus, obscurus.
4.
occurrit
praec.
in
locut.
impers. (nec, non, nemini) dubium (magnum) est (restat), item per ellipsim
non (nec) dubium.
Constr. ad A—B
: a.
abs.
b.
sq.
dat.
c.
sq.
circa
addito
enunt.
interrog.
BYSTRZ. AnalPr fol. g Va : circa predicta restat adhuc d-um, vtrum etc.d. sq. de. e. sq. acc. c. inf. vel solo inf. f. sq. enunt. interrog.
N. c.
si :
DANT. in Tom. VIII p. 299 (a. 1526) : pax ... fiet ... sed si diu durabit, magnum est d-um.g. sq. enunt. obi. c. quod (post negationem c. quin).
II.
abs. loco
subst.
dubium,,
-ii
n.
(sg.
et
pl.
eodem sensu)
1.
wątpliwość,powątpiewanie,niepewność, niejasność; ambiguum, incertum, ambiguitas, dubitatio.
Glossa
Pol.
GLcerv p. 538 : dubium «wątpliwość».
Per abundantiam dubii quaestio (CodPom p. 519, a. 1236), item ambiguitatis dubium ( KodLit p. 299, a. 1423). Hoc sensu occurrit praec. in certis formulis
a. in dubium deducere, ponere, redigere sim., item in dubium incidere, venire sim.
b. in (sub) dubio esse, haberi, pendere, poni sim.
c.
absque (procul, sine) dubio
bez wątpienia,na pewno; nulla dubitatione, certe.
d.
sub dubio
w niepewności, niepewnie, wątpliwie; dubitanter, dubitative
VITELO Opt. p. 181 : sub d-o fit error.
KodLit p. 300 (a. 1423) : terminum aduentus ... sub d-o prestolari.
NIC. BŁ. Tract. fol. b IIIb : illud ... dicit sub d-o.Ita saepius.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
gen.
c.
sq.
de. d.
sq.
super
c.
abl.
KodWp I p. 425 (a. 1279) : ne ... alicui d-um super limitibus oriatur.
Ib. II p. 9 (a. 1288) : ne d-um ... super his mansis possit oriri.e. sq. acc. c. inf. f. sq. enunt. interrog.
N. c.
si :
MATTH. Rat. p. 4 : in d-um vertimus ... si Deus dicatur omnia bene fecisse.
CodEp I 2 p. 29 (a. 1447) : executio ... de qua ego d-um habeo, si fiet.g. sq. ne non:
Tom. XII p. 309 (a. 1530) : quibus rebus ... vocor in d-um, ne non frustra ... iste ... conventus habeatur.
2.
meton.
phil. kwestia, trudny problem, określany w filozofii scholastycznej mianem wątpliwości, w szczególności sofizmaty przydzielane do dysput publicznych na uniwersytecie tym, którzy mieli się promować na bakałarzy lub doktorów;
quaestio difficilis, quae in philosophia scholastica dubitatio dicebatur, praec. sophismata, quae in publicis disputationibus in universitate resolvenda promovendis ad gradum baccalaureatus vel doctoratus assignabantur
BYSTRZ. Log. fol. a Va: ad quod d-um respondetur per tres distinctiones et tria dicta.
GŁOG. ExLog fol. 69b : d-oruminquisicio est sciencie invencio.
Concl. p. 172 (a. 1527) : ordinata ... aula ... fuit questio ... sive d-um medicinale, in tres articulos distinctum ... facta decisione d-ii per eosdem promotor ... rationibus ... contra posicionem uniuscuiusque speculativis et practicis argumentatus est.Ita saepius saec. XVI. Cf. DUBITO I 1 a.