- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- N.
I.
adi.
A.
propr. de concr. : prosty, biegnący prosto; rectus, ad regulam porrectus (e. g.
de via, linea, tramite
sim.)
.
N.
α.
meton. de consanguinitate
DŁUG. Op. p. 23 : Boleslaus, Polonorum rex, paterna, avita et proavita successione lineari et d-a regnum adeptus.
Id. LibBen I p. 229 : ius patronatus ... seniori domus de Starykon per lineam d-am descendentis reservatur.
StPPP VII p. 471 (a. 1492) : de nobili stirpe ... ab eorum auis, proauis, atauis, abauis per lineam d-am ex utroque latere descendentibus.
β.
astr.
postępujący; qui progreditur
ALBERT. p. 148 : motus stellarum fixarum, qui aliquando apparet velox, aliquando tardus, aliquando d-us, aliquando retrogradus.
γ.
locut.
directa fronte:
CALLIM. Rhet. p. 82 : tunc enim toto corpore nitendum et, ut sic dixerim, d-a fronte pugnandum est.
δ.
locut.
directus et retractus
jadący i powracający; iens rediensque
CorpJP II I p. 194 (a. 1511) : iter consuetum ... mercatoribus ... non impediat et mercatores eosdem ... d-os et retractos libere ... domum redire ... permittat.
B.
transl.
1.
bezpośredni, dokonany wprost; qui per se, nulla re intercedente, nulla media parte interposita fit
APozn I p. 329 (a. 1461) : unus pro altero fideiubendo presentibus se obligantur in nullo malo nec per se aut per alios, nec verbo nec opere, nec aliqua vindicta, d-a aut subordinata, interemcionem dicti Matie ... meministi aut ulcisci.
GŁOG. Anal. fol. 48a : primus ... modus perseitatis principaliter datur de predicatione d-a.Ita in textibus phil. saepius, v. gr. de actu (opp. reflexus : BYSTRZ. AnalPost fol. a VI Ib) , intentione ( WROCŁ. Epit. fol. c Ib) , significatione (opp. consecutiva: BYSTRZ. ParvLog fol. AA IVa ; ;opp. indirecta ib. fol. AA IIa) , significato ( GŁOG. Hisp. fol. 23a ) , subicibili (syn. immediatum : BYSTRZ. Top. fol. o VIIa) , supposito ( GŁOG. Alex. II fol. b Ib). Huc quoque spectare videtur locut. dominium directum tzw. własność główna, w przeciwstawieniu do własności użytkowej; possessio principalis, propria, quae usui opponebatur (ad rem cf. Dąbkowski, Prawo prywatne II p. 154—155)
Lites II p. 214 (a. 1412) : possessiones ... cum omnibus iuribus ... ac toto dominio utili et civili sive d-o et civili ac laboribus hominum.
Ztschr. II p. 369 (a. 1373) : vendimus omnem porcionem ... nos contingentem in villa ... cum omni iure et dominio supremo et infimo, vtili et d-o, censu pecuniali etc.Ita saepius usque ad saec. XVI.
2.
mus.
t.t.
cantus
śpiew gregoriański nie transponowany; explicat
SZYDL. p. 39 : duplex est cantus alicuius toni, scilicet quidam d-us et quidam transpositus; unde cantus d-us est cantus, qui terminatur in clavibus gravibus ... vel est cantus, qui terminatur in clavibus finalibus. Cf. infra p. 40 et 47 et MONET. fol. B IIb.
3.
równy;
aequus et par
AGZ V p. 215 (a. 1469) : omnium piscium, omnium pecuniarum et omnium utilitatum de eadem piscina provenientium ... quelibet parcium habebit semper d-am medietatem.
*Tom. V p. 410 (a. 1521) : barones ... d-am medietatem seu equalem mediam partem universorum proventuum ... contribuant.
II.
subst.
directum,,
-i
n.
nonnisi in certis quibusdam iuncturis adv.
c.
prp.
A.
propr. et
concr.
1. e (ex) directo
a.
abs. prosto, w prostym kierunku; recte, recta via (cf.
Th. V 1, 1255, 35)
KADŁUB. p. 21 : omnes ex d-o prosiliunt ille transverso rapitur cursu.
PommUrk I p. 346 (a. 1245) : qui limites protenduntur ... de aggere ex d-o in Tolensam ... de ipsis arboribus ex d-o in paludem.Ita saepius.
b.
(sq.
gen. ) prostopadle,na wprost, naprzeciwko; ex adverso, contra
KodKKr II p. 464 (a. 1420) : a ... fossato seu valle ... per transuersum ex d-o eiusdem vallis ad aliam partem per fluuium versus villam ... ascendendo.
AGZ III p. 223 (a. 1461) : unam piscinam ex d-o ecclesie sitam penes piscinam nostram, et aliam ante septa ville.Ita saepius.
2. in directum
a.
abs. prosto, w prostym kierunku, w prostej
linii; recte, recta via.
b.
(sq.
gen. ) naprzeciwko, na wprost; ex adverso, contra
KodUJ II p. 44 (a. 1444) : domum ... in platea Castrensi muratam, circa ecclesiam sanctae Mariae Magdalenae et in d-um sancti Andreae Apostoli.
3.
per directum
prosto, w prostej linii; recte, rectaevia.
4.
in directo
na prostej drodze; in νia recta (m ton.
e Vlg.
Ps. 25, 12 KodUJ II p. 90, a. 1448).
5.
a, in directo alicuius rei
naprzeciw, na wprost czegoś, dokładnie pod czymś; ex adverso, contra, recta sub aliqua re
VITELO Opt. p. 192 : in d-o foraminis, per quod radius domum aliquam ingreditur, ponatur speculum in terra.
FRANCO p. 371 : almuri quidam denticulus egredietur a medio meridiani lateris basilice a d-o linee meridiane super gradus tabule equinoctialis.
Ib. infra hec dyametra Zodiaci fiunt in d-o dyametrorum basilice, ita quod punctus Cancri sit in suprema declinacione et e d-o almuri et punctus Capricorni in inferiori.
B.
transl.
1.
de directo
wprost, bezpośrednio?
nullius mediatoris opera, nullo intercedente?
ZABOR. Tract. p. 66 : si ... ageretur de d-o et principaliter de utilitate ecclesiastica et saeculari.
Ib. p. 73 : quando illa pecunia probaretur vere et de d-o fuisse conversa in rei publicae utilitatem.
2.
per saltum et directum
na wszelki sposób?
omni modo?
ZabDziej II p. 176 (a. 1484) : Dobeslaus ... querulose proposuit contra Stanislaum Vylczek ... quia ... Vylczek per saltum et d-um extraxit processus et ipsum denunciare et excomunicare procuravit.