General
Full Entry
More

BENEFICIUM

Grammar
  • Formsbeneficium
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ii
  • Part of Speechnoun
  • Genderneutre
Meaning Outline
  • I.
    • 1. bonum opus, meritum.
    • 2. bonum alicuius proprium
      • a. concr. opes
      • b. abstr. virtus
    • 3. bonum alicui tributum, donum, commodum.
    • 4.
      • a. auxilium
      • b. munus, servitus
      • c. reditus
      • d. + iuris commodum, quod alicui ex legis praescripto fit
  • II. iur.
    • 1. + ecclesiasticum officium ecclesiasticum eique competentium bonorum redituumque usus
      • a.
        • α. + curatum cui cura animarum annexa est
        • β. + incompatibile quod simul cum altero beneficio haberi non poterat
        • γ. + perpetuum quod alicui viventi adimi non poterat
        • δ. + personale regulare saeculare non nisi ad vitam certae cuiusdam personae institutum quod clericis regularibus aut saecularibus tribuebatur
        • ζ.
      • b.
    • 2. + saeculare munus saeculare bonis reditibusque saecularibus instructum

Pełne hasło

BENEFICIUM, -ii n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • N.
I.
1. dobry czyn, zasługa; bonum opus, meritum.
2. dobro posiadane; bonum alicuius proprium
a. concr. majątek; opes
AKapSąd III p. 152 (a. 1511) : ipse licet iam nudus temporalibus b-iis ... condignam mercedem rependere non valeo, tamen spiritualibus officiis ... conabor adimplere.
N. transl.
KodMp II p. 50 (a. 1232) : non dubitans ... per ... merita fratrum ordinis S. Sepulcri quotidie mihi apud Dominum crescere b-um.
b. abstr. cnota, zaleta; virtus
CodEp I 1, p. 51 (a. 1418) : tot imbutam b-iis.
AH IX p. 117 (a. 1438) : Christo semper fuit grata s. Barbara cunctis b-iis.
3. dobrodziejstwo, dar, przysługa; bonum alicui tributum, donum, commodum. Saepius c. gen. explicativo, v. gr. compassionis ( PommUrk I p. 362, a. 1248) , caritatis ( KodMp II p. 124, a. 1264) , gratiae ( ib. p. 210, a. 1307 ; KodLit p. 116, a. 1410) , largitatis ( Lites II p. 342, a. 1372), liberalitatis ( DŁUG. Op. p. 620 ) , visus, videndi ( ib. p. 160 et 328).
N.
absolutionis (( KodKKr I p. 181, a. 1326 ; AKapSąd III p. 17, a. 1464 et p. 182, a. 1514 ; ZabDziej II p. 568, a. 1489). ;
N. locut.
in beneficium alicuius rei w jakimś celu; propter aliquid
PommUrk V p. 208 (a. 1315) : in refectionis b-um ... unam lagenam bone cervisse ... habeant diebus ... nostri anniversarii.
Dogiel IV p. 327 (a. 1549) : ut ... hanc provinciam in b-um pacis ... subire consenserit.
Iuncturae verbales
capere ( CodVit p. 200, a. 1409) , conferre, congerere ( PAUL. CR. p. 5 ) , exhibere ( MARTIN. OP. Serm. fol. 23a ; PommUrk II p. 493, a. 1283), ; experiri ( CodEp III p. 247, a. 1476) , facere ( KodMp IV p. 232, a. 1426) , ferre ( DŁUG. Hist. I p. 280 ) , impendere (( KodWp I p. 34, a. 1191 ; LeubUrk p. 87, a. 1224 ; PommUrk II p. 365, a. 1278), ; percipere ( DŁUG. Hist. I p. 280 , etiam suscipere: KodMp IV p. 354, a. 1440 ; DŁUG. Hist. I p. 289 ), ; porrigere ( CodVit p. 565, a. 1422) ; praestare ( DŁUG. LibBen I p. 557 ; MPH V p. 608, a. fere 1491) ; ; beneficio exornare ( DŁUG. Hist. V p. 521 ) , prosequi, respicere ( CodVit p. 11, a. 1387).
4. singularia
a. pomoc; auxilium
DŁUG. Op. p. 160 : nec sperabat sibi alicuius remedii b-um profuturum.
N.
beneficio alicuius rei z pomocą czegoś; i. q. auxilio, opera (pl.
ChrMP p. 519 : linguae b-iis ... implorant).
b. świadczenie, usługa; munus, servitus
KodPol II p. 21 (a. 1239) : in huiusmodi castri refectione, nullum b-um, quod vulgariter «suppa» vocatur, ab ipsis hominibus exigetur (cf. KodMaz(K) p. 507, a. 1242).
c. dochód; reditus
KodMaz(K) p. 122 (a. 1191) : ad ecclesiam pertinent b-a fori de Lukosin et decimae harum villarum.
d. iuris dobrodziejstwo prawa, tj. korzyść wynikająca dla kogoś z przepisu prawa; commodum, quod alicui ex legis praescripto fit
Lites I p. 12 (a. 1320) : an huiusmodi terminum acceptaret, vel ad iuris b-um convolaret.
ZabDziej III p. 398 (a. 1495) : reus prestitit iuramentum iuri parere, iuris b-iis salvis.
II. iur. t. t.
1. ecclesiasticum et abs. urząd kościelny wraz z jego uposażeniem; officium ecclesiasticum eique competentium bonorum redituumque usus
StPPP III p. 20 (a. 1359-1361): per ... procuratorem ... quem quilibet a suo b-o absens ... constituere debet.
AKapSąd II p. 61 (a. 1425) : a prelatis ... possessiones, b-a, redditus et proventus ecclesiasticos in regno ... obtinentibus.
CodEp III p. 24 (a. 1447) : taxavi b-a dicte ecclesie ...: prepositura ad tres marcas, decanatus ad duas, ... custodia ad ½ marcam, prebenda ... ad ½ marcam.
DŁUG. LibBen I p. 207 : altarista ... nullum aliud b-um habens.
ArSang II p. 251 (a. 1494) : praebendarius ... obligatus idoneum in loco b-ii praesbitrum ... tenere.
ArPrawn I p. 403 (a. 1542) : b-a, quibus iudicandi et officialatus officium ... annexum est.
Iuncturae potiores
a. nominales
α. curatum związane z obowiązkami duszpasterskimi; cui cura animarum annexa est (( KodUJ I p. 39, a. 1401 ; NIC. BŁ. Serm. II p. 41 ; StKapWł p. 71, a. 1516) ; ;item cum cura ( ArPrawn I p. 14, saec. XV ; CodEp III p. 423, a. 1494) , quod vocatur cura ( Ztschr. XXVII p. 347, a. 1354).
Opp.
non curatum ( KodUJ I p. 39, a. 1401 ; StKapWł p. 71, a. 1516) , sine (absque) cura ( KodKKr I p. 13, a. 1213 ; ArPrawn I p. 14, saec. XV) .
β. incompatibile którego nie można było posiadać równocześnie z drugim beneficjum; quod simul cum altero beneficio haberi non poterat ( KodMp IV p. 465, a. 1447 ; KodUJ III p. 147, a. 1490 ; ArPrawn I p. 418, a. 1554). ;
γ. perpetuum dożywotnie; quod alicui viventi adimi non poterat ( KodMp IV p. 304, a. 1435 ; AKapSąd III p. 132, a. 1509).
δ. personale utworzone specjalnie dla pewnej osoby; non nisi ad vitam certae cuiusdam personae institutum ( PommUrk II p. 461, a. 1281) . s. regulare et saeculare przysługujące zakonnikom lub duchownym świeckim; quod clericis regularibus aut saecularibus tribuebatur ( ArPrawn I p. 372, a. 1527).
ζ. simplex i. q. non curatum cf. ( StPPP V p. IV, a. 1500).
b. verbales beneficium conferre ( Lites I p. 278, a. 1339 ; AKapSąd II p. 626, a. 1477 et saepius; cf. collatio beneficii: PP VI p. 91, a. 1433 et saepius), designare ( PAUL. CR. p. 5 ) , erigere ( StPPP III p. 24, a. 1359 ; ArSang II p. 262, a. 1497) , porrigere ( *KodWp II p. 220, a. 1303) , praesentare ( APozn II p. 417, a. 1501 et ib. III p. 45, a. 1503 ; cf. praesentatio beneficii: StKapWł p. 40, a. 1500) , a beneficio suspendere ( *PreussUB I 1, p. 46, a. 1227 ; StSyn VI p. 26 ) ; ;de beneficio cedere ( AKap Sąd III p. 73, a. 1499) , alicui providere (( ZabDziej III p. 42, a. 1490 ; KodWp V p. 287, a. 1419), ; aliquid in beneficium obtinere ( AKapSąd III p. 132, a. 1509) , in beneficio recipere ( PommUB p. 284, a. 1281).
2. multo rarius saeculare et abs. urząd świecki i jego uposażenie; munus saeculare bonis reditibusque saecularibus instructum
KodWp I p. 327 (a. 1258) : volumus, ut nemo nostrorum iudicum aut castellanorum vel cuiuscunque ratione b-ii ad ipsas villas aliquem respectum vel potestatem iudicandi habeat.
Dogiel I p. 426 (a. 1535) : reginae dantur possessiones cum ... collationibus officiorum ...et b-orum tam saecularium quam spiritualium atque ecclesiasticorum.
Cf. BENEFICIALIS BENEFICIARIUS I 1 BENEFICIATUS II 1 BENEFICUS II.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)