- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- BJ.
- A.
- H.
- N.
KodTyn p. 469 (a. 1464) : ubi advenerunt et se attinxerunt parietes Zawadka, Gorzuchowice et Sziedliska.3. pl. con. plp. attinxissent:
Lites I p. 155 (a. 1339): si attinxissent eum, forsitan ipsum occidissent.Part. perf. attinctus:
Lites I p. 244 (a. 1339) : ascensis navibus ... et circa Wladislaviam attinctis.]
               I. 
               propr. 
                
               
            
                  A. 
                  
               
                     1. 
                     de hominibus 
                     
                  
                        a. 
                        dotykać; 
                            tangere.
                        
                        
                     
                               N.  locut.  
                                                        
                           
                           
                                                    
                     
                              α. 
                               oculata fide  
                              doświadczyć naocznie; 
                                 oculis suis videre 
                              
                           IO. VISL. p. 168 : triumphos ... oculata fide ... a-tigimus.
                              β. 
                              
                              se consanguinitate  
                              być spokrewnionym;  consanguinitate coniunctum esse 
                              
                           ConcPol VI p. 251 (a. 1398) : aliqui ipsorum ... se consangwineitate vel affinitate seu cognacione spirituali a-unt (cf. PrPrz p.75, a. 1423).
AKapSąd II p. 856 (a. 1526) : an sibi a-tigissent tanto gradu consanguineitatis.Cf. Th. II 1146,29 sqq.
                              γ. 
                              in imagine
                              
                        CRIC. p. 58, v. 23 : ausa est perfida mors tam clarum a-re corpus.
MatPis I p. 56 (a. 1536) : quin potius nomen ipsum profers? ut se ipsemet tandem a-tus prodat.
                        b. 
                        iur. 
                         
                        
                  
                           α. 
                           wejść w posiadanie;  possidendum
                              accipere
                           
                        PommQu p. 91 (a. 1407) : consules... debent hec bona a-re in nomine Virginis Marie.
AGZ XVI p. 58 (a. 1468) : fideiussores ... habebunt facultatem ... in bona sua quovis modo a-re.
StPPP II p. 886 (a. 1493) : quorum bonorum domina Nawoyka successionem non a-it, quia ipse dominus Jacobus ante mortem suam vendidit.
                           β. 
                           
                           aliquid duobus digitis  
                           złożyć przysięgę w jakiejś sprawie;  iure iurando aliquid confirmare 
                           
                        ZabDziej I p. 86 (a. 1470) : Dorothea propinquior est duobus digitis a-re patrimonium suum.Cf. supra
p. 85: Dorothea est propinquior iuramentum praestare alias duos digitos ponere [(cf. etiam contextum).]
                           γ. 
                           
                           damnum  
                           uzyskać odszkodowanie; 
                              recuperare 
                           
                     ZabDziej III p. 534 (a. 1498) : non valet ... a-re et adipisci dampnum, in quod incurrit.
                     2. 
                     de rebus: przylegać, graniczyć; 
                        adiacere,contingere.
                     
                  
                            N. 
                         
                                                    
                        
                        
                                                
                     
                           α. 
                           decoloribus 
                           
                        SSrSil XII p. 42 (a. 1486) : cometa ... colore nigredini a-ns.
                           β. 
                           de linguis 
                           
                     *MPH II p. 93 (Herbord): Slavica lingua in plerisque vocibus Latinitatem a-it.
                           N. 
                         
                                                    
                        
                        
                           
                        
                        
                                                
                  
                           a. 
                           
                              refl. 
                              schodzić się;  convenire 
                           
                              
                                 KodTyn 
                                 p. 469
                                 
                                 
                               
                           
                           cf. 
                           
                               
                           
                        
                        
                           b. 
                           
                              sq. 
                               dat. 
                               
                           
                           
                     KodWp III p. 266 (a. 1365) : in area a-nti scultecie.SSrSil XII p. 42 cf. Cf. Th. II 1146,66 sq.
                     3.  (
                        sq. 
                        
                           
                        
                        ad )  
                        sięgać (do czegoś lub dokądś);  manum tendere,
                           porrigere, item: se extendere, porrigere 
                     
                     
               AKapSąd III p. 377 (a. 1499): a-re ad cultellos.
                           N.
                               locut. 
                                                    
                  
                         a fine usque ad finem (ex
                         Vlg. 
                         Sap. 8,1, 
                        
                        
                           
                              FormJ 
                              p. 7, 
                            
                        
                        cf.  Th.
                           II 1146,61 sqq.).
                        
                     
                                                
                  B. 
                  dochodzić, docierać; 
                      pervenire.
                  
                  
            
                         N.
                            glossam
                           Pol. 
                      
                                                
                     
                     
                                            
                  RFil XXIV p. 349 (a. 1440) : ne a-as terminos «ne przeszągay miedz».
                        Additur 
                      
                                                
                  
                     
                      itinere  
                     
                                            *MPH I p. 274 (Thietmar): Augustanam urbem itinere a-ns.
                        N. 
                      
                                                
                     
                      
                     
                                            
                  
                        α. 
                        de
                         inundatione :
                     AGZ XIX p. 551 (a. 1477) : piscinam ... augmentare ... prout inundatio aque a-ret nunc et in posterum.
                        β. 
                        de
                         abstr. 
                        
                  KADŁUB. p. 126 : quamvis nomen Boleslay a-isset.
*KodKKr I p. 68 (a. 1256) : tue liberalitatis exordium terminum perfectionis non a-it.
CodVit p. 377 (a. 1416) : ubicunque possibilitas nostra a-ret.
RHist XXIX p. 503 (a. 1435) : quod conclusio Posonii ... facta ... ad vestram fraternitatem nullatenus perveniret vel ... tam tarde a-ret.
                        Constr.
                         
                      
                                                
                  
                     
                     a. 
                     sq. 
                      acc. 
                      
                  
                                            
                        N. 
                      
                                                
                  
                     
                     
                         aliquem  
                     dogonić; currendo
                        assequi
                     
                                            NIC. BŁ. Serm. II p. 139 : illa deuiationem celeritate compensans celeriter eum a-tigit.
                        N.
                         locut. 
                                                
                  
                     
                      terram, portum, continentem  
                     przybić do brzegu; 
                         i. q.
                        navem litori appellere
                     
                                            DŁUG. Hist. I p. 270 : classe dissipata ... vix semivivi continentem a-unt.
DECIUS p. 77 : naues ... Gdanensem portum non sine incommodo a-gerint.
Tom. XIII p. 21 (a. 1531) : exercitum ad Italiam navibus transmittet, qui in Apulia terram a-et.
                        Simili sensu 
                         
                      
                                                
               
                     
                     navem : 
                        
                            Lites I 
                           p. 244 (a.
                              1339)  
                     
                     cf. 
                     
                        sq.
                         
                     
                     b. 
                     sq. 
                      ad :
                                            KodPol I p. 106 (a. 1278) : in venationibus ipsorum usque ad metas Ungarie a-ncium.
PommUrk V p. 251 (a. 1316) : descendendo a-itur ad fossatum.
MATTH. p. 23 : homines ... ad choros illorum angelorum non possent a-re.c. sq. in c. acc.
DŁUG. Hist. IV p. 128 : dum in oppidum Proszovicze a-gisset.d. sq. locut. adv.
PommUrk II p. 19 (a. 1255) : piscacionem ... in fluuio ... in quantum a-re possunt.AGZ XIX p. 551 cf.
               II. 
               transl. 
                
               
            
                  A. 
                  
               
                     1. 
                     dosięgnąć, osiągnąć,uzyskać; 
                        assequi,adipisci. 
                     
                  
                           Praec.
                               abstr. v.  gr.  
                                                    
                     
                        verba Beata
                           Virgine Maria digna ( 
                           
                              HUSSOW. 
                              p. 46, v. 1033
                              ), 
                        
                        iudicium rerum ( 
                           
                              KlQu 
                              p. 73, a.
                                 1495) 
                         , propriam virtutem (
                           
                           
                              WŁODK. 
                              p. 81
                              ) 
                         , finem ( 
                           
                              PrzMog 
                              
                              p. 20 
                              
                            
                        
                        et saepius), umbrellarn gloriae ( 
                           
                              CodVit 
                              
                              p. 1057,
                                 a. 1417) 
                         , participationem bonorum ( 
                           
                              WiadPol 
                              p. 49, a.
                                 1403) 
                         , saturitatem ( 
                           
                              Inst. 
                              
                              p. 113
                              ) 
                         , scientias ( 
                           
                              KodUJ I 
                              p. 124, a.
                                 1419) 
                         , plenitudinem
                        pontificalis officii ( 
                           
                              Tom. XIII 
                              
                              p. 318, a.
                                 1531).  
                        
                     
                                                
                           Item in imagine 
                         
                                                    
                     
                         apicem imperatorium
                        ( 
                           
                              VAdAnt 
                              p. 176
                              )  
                        
                        vel magistralem ( 
                           
                              DŁUG. Op. 
                              p. 175
                              ),  
                         cacumen dignitatis regiae ( 
                           
                              *CodVit 
                              p. 391, a.
                                 1417) 
                         , (ad) culmen scientiarum ( 
                           
                              ModlWW 
                              p. 19
                              )  
                        
                        vel martyrii ( 
                           
                              *MPH I 
                              p. 331, 
                              a. 1040)  
                        
                        vel perfectionis suae ( 
                           
                              JAC. PAR. I
                                    
                              
                              p. 222
                              ).  
                        
                     
                                                
                           N.  
                         
                                                    
                  
                        
                        
                           iur. 
                           uzyskać coś drogą sądową; 
                           iure assequi 
                        
                                                StPPP II p. 660 (a. 1461) : quesiuit intromissionem ad a-ndum illud, quod non a-it super Chodinicze.
                     2. 
                     dotrzeć myślą,  pojąć, zrozumieć, poznać;  intellectu assequi, comprehendere 
                     
                  PEREGR. fol. 8a : Virgo Mater, quod ratio a-re non potuit.
Ib. fol. 148b : gloria maior et profundior est, quam nullus intelligere et a-re potest.
MARTIN. OP. Serm. fol. 22b : sanctorum facta ... in quae nondum a-imus.
Id. Marg. fol. 36b : vbi humana ratio non potest a-re, fides comprehendit.
*Dogiel I p. 43 (a. 1411) : prout intellectus rationis nostrae a-re et comprehendere poterit.Cf. Th. II 1145,55 sq.
                     3. 
                     osiągać, dochodzić do (pewnego wieku, wartości,
                           wagi); assequi,
                     
                        praec. 
                      
                     annos aetatis,  
                     item
                      valorem 
                      
                     
               ( Visit. p. 120, a. 1511 : frumentorum collectorum valor a-it XXX marcas)
, pondus (
*Tom. VI p. 84, a. 1522 : nova moneta ... medietatem justi ponderis non a-it).
                           N.  
                         
                                                    
                  
                        
                        uzyskać dochód sięgający pewnej sumy; 
                           alicuius valoris proventum adipisci 
                        
                        
                                                AGZ XVI p. 425 (a. 1498) : si Stanislajis in advocacia non a-ret ex toto duodecim mare.
                  B. 
                  
               
                     1. 
                     poruszyć, wzruszyć; 
                        movere, afficere, inspirare 
                     
                  CodPom p. 145 (a. 1187) : Divino amore a-tus.
Ib. p. 489 (a. 1235) : Sancti Spiritus a-tus afflatu.
PommUrk III p. 56 (a. 1288) : hac ... consideracione a-ti cordetenus.
                     2. 
                     poruszyć (wmówię lub piśmie), wspomnieć, wymienić; 
                           commemorare, paucis
                           tractare.
                     
                     
                  
                           
                              Constr. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           a. 
                           
                              sq. 
                               acc. 
                               
                           
                        
                        
                           b. 
                           
                              sq. 
                              de: 
                           
                           
                     Tom. VII p. 288 (a. 1525) : de quibus supra a-tigi.
Ib. XIV p. 772 (a. 1532) : de his, quae apud nos dicuntur ... pauca a-am.
                                 N. 
                               
                                                                
                        
                              
                               ad aliquem: 
                               
                              
                                                            Tom. XIII p. 55 (a. 1531) : a-tigi vero ad cardinalem obiter ex re de difficultate quam etc.
                     3. 
                     dotknąć, naruszyć, obrazić;  damnum inferre, laedere
                     
               StPPP II p. 540 (a. 1444) : quia a-tigisti honorem meum dicendo, quod es ita bonus sicut ego.
DŁUG. Hist. IV p. 691 : sed non potuit invidus livor claritatem triumphorum regis quoquomodo a-re.
                           N.  
                         
                                                    
                  
                        
                        violenter :
                                                StPPP II p. 690 (a. 1464) : consipauit quadraginta scopulos, qua sipatione a-tigit ... Andreae hereditatem violenter.Pass. być dotkniętym, doznawać; affici, affligi
CodEp I 1, p. 90 (a. 1438) : ludam ... consimili ... casu a-tum legimus.
Ib. p. 117 (a. 1439) : taedio ... a-ti.
DŁUG. Hist. I p. 430 : urbs nondum sua tyrannide a-ta.
Ib. II p. 448 : ulceribus ... a-ti.
                  C. 
                  
            
                     1. 
                     natknąć się na kogoś, zbliżyć się, podejść;
                        
                        obviam ire, accedere, adire 
                     
                  PommUrk V p. 546 (a. 1320) : presenciam nostram a-re non possitis.
Ib. VII p. 223 (a. 1328) : nec ... aliquem scimus ... quem a-re in tam artato tempore possemus.Lites I p. 155 (a. 1339) cf.
                           N. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           α. 
                            scriptis 
                            
                           wysiać list; 
                              litteras mittere
                           
                        CodVit p. 946 (a. 1430) : ut ... serenitatem vestram ... scriptis ... a-re valeamus.
                           β. 
                           
                           ligna  
                           znaleźć; 
                               i. q. invenire 
                           
                     PommUrk II p. 150 (a. 1266) : potestatem ... secandi ligna ubicunque a-re possunt illa.
                     2. 
                     aliquem aliquo modo  
                     postępować z kimś, traktować kogoś w jakiś sposób; 
                         i. q. tractare 
                     
               Tom. XIII p. 162 (a. 1531) : illam puellam rex nunquam inhoneste a-tigerit.
Ib. XIV p. 709 (a. 1532) : non libenter a-o quempiam gravius, quam decorum est.
               III. 
               iur. 
                
               
            
                  1. 
                  tknąć się, tj. powołać się na kogoś
                     (na sędziego, który sądził sprawę,
                     na głównego zobowiązanego); appellare (iudicem, aliquem
                        obligatum loco citati in.  causa
                     respondere) 
                  
               KsgGrWp II p. 262 (a. 1398) : hos ministerialis coram nobis recognovit, a-ndo ad illum, qui dedit dicto Simoni terminum.Cf.
ib. p. 270 (a. 1398). AGZ XIV p. 53 (a. 1447) : per duas septimanas distulimus ad interrogandum dominos, quid sit dandum pro eisdem vulneribus, si ipsos nos iudex poterit a-re.
ArPrawn I p. 277 (a. 1553) : ad interrogandum dominum palatinum Poznan(iensem), ut ipsum prius a-re poterit.
Simili sensu refl. 
                                                
                     
                      
                     
                                            
               KsgGrWp I p. 276 (a. 1397) : astiterunt terminum ... pro 150 marcis, a-ntes se super illos, qui ipsis terminum dederunt.
Ib. p. 346 (a. 1399) : Nicolaus ... astitit terminum ... a-ns se illum, qui sibi terminum assignavit.Cf. RH VI p. 230 (a. 1412), ib. p. 130 (a. 1447).
                  2. 
                  pozwać; 
                     in ius vocare
                  
            AGZ XIV p. 48 (a. 1442) : dampnum erit meum, in quocumque iure me a-gerint alias «szaglyby».
               IV. 
               fungitur vice verbi 
               contingere  
               przypadać komuś 
               
         Ztschr. LXV p. 158 (a. 1210) : si ... maritus ... bona dimiserit, una pars a-it mulieri, due partes spectabunt ad pueros.
Ib. si «weregelt» [(Germ.)] ... in judicio acquisitum fuerit, una pars a-it judicem, due partes causam promoventem (cf. SchlUrk p. 297).
PommUrk V p. 439 (a. 1319) : que domus meam iure hereditario a-it personam.Cf. Th. II1146,56 sqq.