General
Full Entry
More

ASSERO-2

Grammar
  • Formsassero, adsero, asero
  • Etymology nisi typothetae vitium est
  • Inflectional type -ere, -serui, -sertum
Meaning Outline
  • I.
    • 1.
      • a. + in libertatem liberare, manumittere (saec. demum XVI).
      • b. parere cogere
    • 2. tutari, defendere, servare (saec. demum XVI).
    • 3. assignare, vindicare, asciscere.
  • II. affirmare,confirmare, probare, dicere
    • α.
    • β. + nobiscum i. q. apud nos
    • γ. + affirmare
    • a. abs.
    • b.
    • c.
    • d.
    • e.
    • f.
    • g.
    • 2. appellare, nominare
    • 2. part. perf.
      • a. qui dicitur, fertur, quidam, qui dicit se esse aliquem
      • b. notus, quem supra commemoravimus
    • 3.
      • a. rogare
      • b. assentiri
      • c. accusare
      • d. laedere
      • e. divulgare
      • f. obligare

Pełne hasło

2. AS-SERO s. . ADSERO s. ASERO, -ere, -serui, -sertum
  • F.
  • Th.
  • Bl. (ads-),
  • S.
  • A.
  • N.
[2. sg. ind. praes. act. asseras:
KsgMaz I p. 8 (a. 1400) : ago contra te, quia me asseras «mistrzek».
3. sg. ind. praes. pass. assertur (nisi typothetae vitium est) :
StPPP XII p. 478 (a. 1533) : fuisse olim liber assertur a solutione ... tritici.
3. pl. ind. perf. act. assererunt:
KsgGrWp I p. 228 (a. 1395) : Mathiam et alium Nakelszky, qui se assererunt homines domini palatini.
N. in libris mss. et typis excussis confunditur saepissime cum
affero.]
I.
1.
a. in libertatem uwolnić, uznać kogoś za wolnego; liberare, manumittere (saec. demum XVI).
b. utrzymywać w posłuszeństwie; parere cogere
CRIC. p. 102 : Poloni ... ordinem subiugarunt et nunc illum invicta manu a-unt.
c. in veterem dignitatem przywrócić do dawnego znaczenia; i. q. restituere (
Tom. I p. 184, a. 1511 ; II p. 190, a. 1513 ; III p. 359, a. 1515) ;cf. Th. II 864,24 sq.
2. chronić, bronić, ocalać; tutari, defendere, servare (saec. demum XVI).
N. syn.
defendere :
StPPP III p. 32 (saec. XVI ineunte): antecessores nostri multiplicibus statutis et poenis ... collationes suas et subditorum suorum saecularium a-erunt ac defenderunt.
Constr.
a. abs.
b. sq. dat. CRIC. in
Tom. VII p. 343 (a. 1525) : tentanti mihi sepe me ex vndis istis eripere et memet mihi et literulis meis a-re.
c. sq. ab.
d. sq. ex: DANT. in
Tom. XII p. 36 : meque ex hac anxia angustia a-tum.
ArPrawn I p. 492 (a. 1565) : ut ... ex erroribus demonurn a-ant sese.
3. przyznać komuś, pozyskać, przywłaszczyć sobie; assignare, vindicare, asciscere.
II. twierdzić, potwierdzać, poświadczać, wyznawać, mówić; affirmare,confirmare, probare, dicere (opp. negare: GŁOG. ExLog fol. 22b ) .
N.
α. sq. adv. aut locut. adv. animo infamandi et iniuriandi ( AKapSąd II p. 16, a. 1415) , assertive ( Lites I p. 163, a. 1339) , false ( AKapSąd III p. 150, a. 1510) , in contrarium ( AGZ XVI p. 1354, a. 1504) , mendaciter ( Dogiel IV p. 19, a. 1249) , nequaquam ( NIC. BŁ. Tract. fol. lb) .
β. nobiscum u nas; i. q. apud nos
Tom. XII p. 149 (a. 1530) : quod p(aternitas) v(estra) sit electa in episcopum ... ut nobiscum a-itur, multum congratulor.
γ. abundat prope verbum affirmare :
StPPP VII p. 289 (a. 1404) : et nunc ipsum a-o affirmans esse nobilem et probum.
Constr.
a. abs.
b. sq. gen.
CodSil V p. 102 (a. 1340) : satisfaccionem congruam, quam iudicium et racio sua a-erit equitatis esse.
c. sq. acc. rei vel personae.
d. sq. duplici acc. vel acc. c. inf.
e. sq. quod.
Item
quia ( AKapSąd III p. 333, a. 1513 : a-ntes, quia ipsis ita licere)
vel quomodo (
ib.
p. 150, a. 1510 : nonnullos ... false a-ntes, quomodo ipse ... iudicavit).
f. sq. velut :
PP II p. 191 (a. 1450) : Cruciferi nos velut ethnicos haereticosque coram summo pontifice a-rent.
g. sq. pro :
AKapSąd II p. 20 (a. 1417) : de agris, quos fingunt et a-unt pro ortis.
Ib. III p. 355 (a. 1531) : plebanus dicebat Dorotheam esse sibi culpabilem, crimen furti obiciendo et eam pro fure a-ndo.
N. refl.
ArPrawn X p. 112 (a. 1402) : Stanislaus et Petrus dicebant a-ndo se, quod dictam medietatem Chodenicze emissent a Milota.
2. mienić, nazywać; appellare, nominare
ArPrawn VIII p. 70 (a. 1397) : a-uit ipsum filium meretricis.
KsgMaz I p. 8 (a. 1400) : cf.
ZabDziej II p. 62 (a. 1483): ipse diffamavit eum a-ns eum spurium, deceptorem et furem.
Ita saepissime.
N. refl.
mienić się, podawać się za kogoś; vocare se aliquem, dicere se esse aliquem KsgGrWp I p. 228 (a. 1395) cf.
ArPrawn I p. 9 (a. fere 1400): pro parte Petri de C. a-ntis se canonicum.
Ita saepissime.
N. glossam Pol.
StPPP II p. 716 (a. 1466) : a-ns te alias «mijcz szą» actorem.
2. part. perf.
a. rzekomy, niejaki, pewien, ten, który mieni się kimś, podaje się za kogoś; qui dicitur, fertur, quidam, qui dicit se esse aliquem
AKapSąd II p. 46 (a. 1419) : quidam Stanislaus a-tus clericus.
KodMp IV p. 392 (a. 1441) : eandem ecclesiam cuidam Paulo de Zator a-to clerico contulisset.
Ita saepissime.
N. de rebus
ArPrawn X p. 415 (a. 1414) : Ursularn predictam a pretenso a-to, iure et interesse Nicolai predicti clerici absolvimus.
AGZ XVI p. 168 (a. 1481) : antequam respondebo et controversiam faciam alias «w przę wstępuyę» contra eandem citationem et meliorationem a-tam seu nominatam.
Ib. p. 166 (a. 1531) : contra a-ta iura terre sue decimas pecuniarias ab ipsis peti.
b. znany, wy mieniony; notus, quem supra commemoravimus
KodWp V p. 582 (a. 1437) : marcam census annui soluere et dare debet ... per a-tos dominos abbatem et fratres ipsius.
Concl. p. 11 (a. 1449) : ad predictum Nicolaum Bilina, a-tum rectorem accesseram.
*CodEp III p. 80 (a. 1455) : Cristiernus Dei gracia ... Noruegie ... rex ... serenissimo principi domino Kazimiro a-to regi Polonie.
Ita saepissime.
3. singularia
a. pytać; rogare
AH IX p. 236 (saec. XV) : quid me iubes facere? a-it tunc libere voce clara.
b. zgadzać się; assentiri
CodEp III p. 18 (a. 1447) : cunctis a-ntibus ei coronam regni humiliter preferri decreverunt.
c. oskarżać; accusare
AKapSąd II p. 16 (a. 1415) : a-erunt eum coram multis ... quod ... esset traditor regni.
Dogiel IV p. 284 (a. 1532) : de religionis desertione serenissimus dominus meus ... ducem Prussiae non a-it.
d. obrazić; laedere
ARect II p. 35 (a. 1538) : Martinus ... proposuit contra ... doctorem ... quod eum gravibus a-uit verbis iniuriosis, appellans eum asinum, rusticum et mendacem.
e. głosić; divulgare
ArHist V p. 27 (a. 1408) : prohibemus, ne aliquis vel aliqua dampnabiliter presumat dicere et a-re sortilegia et diuinaciones.
f. zobowiązywać; obligare
CIOŁ. Lib. II p. 85 (a. 1428) : cognovimus ... zelum ... ad maiestatem nostram ... pro quo nos ad pares nobis vicissitudines recompense a-imus.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)