- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- N.
Tom. III p. 243 (a. 1514) : pecuniam ex decime marce contributivam.c. dat.
MATTH. Dial. fol. CXIVa : si bonum autem virtuosum est ex humilitati dimittere (sed typothetae error videtur, nam paulo superius legitur ex humilitate abstinere).c. acc. (cf. Th.V 2,1127,6 sqq.)
ZabDziej III p. 208 (a. 1492) : iuxta dependenciam termini ex citacionem rei nobilis Nicolai.c. locut. indecl. quid nominis:
SŁUP. MixEl p. 160 : tenet argumentum ex quid nominis.de iuncturis: additur per abundantiam aliis prp.
KodMp III p. 336 (a. 1381) : ortos cum agris ex a tergo eis adiunctis.
KsgGrWp I p. 139 (a. 1392) : quolibet anno ex pro censu dictis dominis quatuor marcas dare.]
I.
DE SEPARATIONE
A.
o miejscu: z, od, (także) z góry na dół, z dołu do góry; de separatione locali: ab, de, deintus, (item) de superiore (inferiore) loco. Locutiones
α.
ex eo
odtąd, od tego miejsca; exinde, inde ab eo loco.
β.
ex luce
(vita, vivis) migrare (decedere)
umierać; mori
AGZ XV
p. 452 (a. 1469)
;
AKapSąd III
p. 185 (a. 1515)
;
AKap
p. 139
(a. 1556).
γ.
aliquem ex fonte sacro levare
trzymać kogoś do chrztu; alicui baptisando sponsorem adesse
DŁUG. Op. p. 271 : Petrus ... quem sancta Dei Kunegundisex fonte sacro levaverat.δ. e sedibus cedere ustępować komuś pod jakimś względem, być gorszym; inferiorem, imparem esse
Tom. IV p. 313 (a. 1518) :
ausim ... asserere Cracovienses Veneres nulli unquam nationi forma atque moribus e sedibus cedere.ε. e radice (cruda, recenti sim.) cf. s. v. ζ. detractio vestis ex aliquo zdarcie z kogoś szaty; actus vestem alicui vi exuendi
ARect II p. 120 (a. 1545) : occasione capillacionis et cussini ex eo Stanislao detraccionis.η. in imagine ex aliqua re (praec. sententia sim.) abduci, abrenuntiare, deduci, discedere, diverti, excidere, revocari, cf. s. v.
Item
ex (alta) spe decidere, praecipitari, cf.
s.
v.
B.
1.
o uwalnianiu od czegoś: od, z; cum notione liberandi, servandi sim.: ab, de. Dicitur v.
gr.
ex aliqua re absolvere, dimittere, eliberare, exonerare, expedire, liberare, liberum esse, sim.
cf.
s.
v.
Item post subst. et adi. , v. gr.
liber (
PommUrk II
p. 37, a. 1256)
, libertas (
PommUB
p. 9, a. 1198)
.
2.
o przychodzeniu do zdrowia: z, po; de reficiendo, convalescendo ex morbo.
C.
de ordine (sc. unde initium sumitur): od;
ab.
D.
de tempore
1.
od, począwszy od, od tej pory;
inde ab. Dicitur v.
gr.
ex aeterno (aevo), antecessoribus, antiquitate, antiquo (cf.
,
18 sqq. et 37 sqq.
), avo, initio, iuventute, matre, parentibus, patre, praedecessoribus, progenitoribus, pueritia, temporibus (antiquis, aeviternis), utero matris sim.,
cf.
s.
v.
N. locut.
α.
ex eo
(sc.
tempore)
quae transit ad notionem: potem, następnie; deinde, postea.
β.
ex quo (sc.
tempore)
odkąd, od chwili kiedy; inde a quo tempore
AKap Sąd III p. 61 (a. 1489) : proposuit pro eo, quia ex quo cum consensu capituli ipse recepit villam ... dominus Iohannes labores diurnos ... in usum suum convertit.
γ.
ex quo (sc.
tempore?)
a następnie?
deinde?
ZabDziej IV 1 , p. 59 (a. 1551) : Mathias ... descendit sub pontem ... ex quo statim posteaque ex sub ponte exivit, quaesivit Jacobus ... an sit ... ibi.
2.
(natychmiast) po, zaraz po; (statim) post.
Occ.
post verba (sub) sequendi,
cf.
s.
v.
II.
DE ORIGINE
A.
propr.
1.
o pochodzeniu: z, od; de procreatione (cum verbis oriendi, nascendi, procreandi, de stirpe, genere, familia sim.): ab, de.
Hic pertinent etiam iuncturae quae sequuntur ex utroque parente nobilis (
KodWp III
p. 552, a. 1384
et saepius), ex patre consanguineus (
SSrSilI
p. 165, a. 1382)
, ex uxore affinis (
ib.
), ex armis nobilis (
HUSSOW.
p. 62, v. 41
)
, ex quattuor clipeis bonus (i. cuius avi et aviae nobiles erant
TPaw VII
p. 99, a. 1419
; cf.
sqq.
), e sorore princeps (i. princeps, sororis meae nepos
Dogiel I
p. 390, a. 1537)
.
2.
o źródle: z, od; indicatur unde sumitur vel suppeditatur aliquid: ab, de.
Occ. ex aliqua re damnum consequi (
AKapSąd III
p. 158, a. 1512)
, vivere (cf.
s.
v. ).
Item
ex aliquo vivere :
AKapSąd II p. 828 (a. 1522) : tu vilissima meretrix antiqua, tu vivis ex eisdem meretricibus, habes ex eis (ed. ei) stipendia.
Locut.
ad 1—2:
α.
ex alicuius pane esse
być na czyimś utrzymaniu; ab aliquo ali
CorpJP II I p. 667 (a. 1522) : quando aliquis inculpatus fuerit, quod 'ex tuo pane vel talis commensalis mihi furatus est’ inculpatus se expurgare debet ut fur.
β.
ex auro (argento) edere (bibere, vesci)
jadać na złocie (srebrze); aureo (argenteove) apparatu cibum sumere
DANT.
in
Tom. VIII p. 318 (a. 1526) : iste mos adeo hic peculiaris est, quod ... aulici quidam minores ... ex argento edant et bibant.
Ib. p. 340 : verumtamen ad presens ex auro et argento, qui hactenus fictilia in mense usum habuit, vescitur.
3.
a.
o materiale, z którego coś jest zrobione: z;
de materia: de (pendet a verbis vel subst. ).
b.
o połączeniu z różnych elementów: z; de mixtione: de.
Pendet a verbis (v.
gr. aggregare, componere, constituere, copulare, esse, exsistere, fieri, integrare, miscere sim.), item a
subst. (v. gr. compositio, mixtio, sim.).
4.
o przechodzeniu czegoś w coś, kogoś do jakiegoś stanu: z; de commutatione et transitu: de.
Occ. fere
i. q. dawniej; antea, quondam (apud antiquos tantum de hominibus dicebatur, v.
gr. ex consule,
cf.
Th. V 2, 1102, 10 sqq.)
DŁUG. Hist. V p. 425 : dum in villa sua ex fortalitio Lanczeszycze apud Masoviam sito in lecto quiesceret.
B.
de causa et auctore; o przyczynie i sprawcy.
1.
o źródle wiadomości: od (kogoś, czegoś); de fonte et fundamento intellegendi: de aliquo, de aliqua re (praec. ex fama, ore, relatione, rumore, sonitu sim.); dicitur
praec.
accipere, audire, cognoscere, credere, edoceri, exquirere, non ignorare, informari, intelligere, scire, scrutari, videre, item
constat, liquet, cognitio sim.,
cf.
s.
v.
2.
de causa efficiente et movente: z, od, z powodu, wskutek, za przyczyną, przez coś; propter, ab, alicuius rei causa, gratia, item pro abl.
causae.
Praec.
a.
causa est motus, status, passio animi v. gr. ex audacia, caritate, fatuitate, feritate, fiducia, humilitate, inductione, ira, levitate, liberalitate, misericordia, munificentia, sinceritate, voluntate, votis (intimis), zelo, sim.
cf.
s. v.
b.
causa est res vel actio externa,
c.
causa est persona, i. auctor; fere i. q. ab; od, ze strony.
Frequenter iungitur
α.
c.
verbis accipiendi,
v.
gr.
ex aliquo accipere, colligere, habere, obtinere, recipere, sumere, tenere, cf.
s.
v.
Item post subst.
solutio,
cf.
s.
v.
β.
cum verbis
pass.
ubi valet
fere q. ab.
d.
frequenter occurrit cum verbis patiendi, laborandi, sperandi, timendi aliisque, quae motum animi indicant.
e.
item post verba damnandi, condemnandi, puniendi, iudicandi.
f.
post verba lucrandi.
g.
huc etiam pertinere videntur iuncturae insolitae ex aliqua re consolare (
JAC. PAR. II
p. 42
)
, prospicere (
Tom. VI
p. 18,
a. 1522),
item ex aliqua re aptus (
KodUJ I
p. 75,
a. 1409)
, nominatus (
ib. IV
p. 92, a. 1524)
, idoneus (
ArLit I
p. 80, a. 1521)
, ductus (
AKap Sąd III
p. 121, a. 1508)
, severus (
DŁUG. Hist. I
p. 477
)
, variabilis (
ib. IV
p. 519
)
.
Locut.
α.
ex eo (hoc)
dlatego, przez to, z tego powodu; ea de causa.
Eodem sensu
ex isto:
KsgPrzem I p. 181 (a. 1429) : diem iuramenti neglexit et ex isto sentenciatus est ad solucionem.
StPPP II p. 767 (a. 1470) : talis littera tenere non debet super obligaciones bonorum terrestrium; ex isto ego volo lucrari laneum istum.
β.
ex eo (hoc), quod (quia)
dlatego że; ea de causa, quod.
Item sq.
cum
vel
quatenus :
AKapSąd III p. 223 (a. 1423) : Warschio petente se remitti ad forum seculare ex eo, cum causa sit mere secularis.
PP II p. 9 (a. 1455) : regni ... Polonie regimen ... ex eo suscepimus, quatinus ... illud augeamus.Eodem sensu ex illo, quia :
SŁUP. MixEl p. 156 : si dicitur, quod ex illo, quia elementum determinat sibi etc.
γ.
ex quo (exquo)
skoro, wobec tego że, ze względu na to że; quoniam, quod, cum
(cf.
Th. V 2,1107,20—23)
NIC. POL. p. 44, v. 11 : licet — ex quo facultas subest nunc —... non solum per medicinas ...morborum frequentare curas, verum etiam eqs.
CantMAe I nr 30, v. 9a (saec. XIV) : ex quo benedicta es inter mulieres, nos ergo consocies Nato.Ita vulgo.
δ.
ex quo
valet i. q. qua de causa.
ε.
ex quo
dlaczego; cur
KsgPrzem I p. 64 (a. 1416) : Lanczca dixit: domini iurati, ex quo mihi non vult respondere?
ζ.
ex ebrietate (inebriatione)
po pijanemu; ebrius
ConcPol V p. 263 (a. 1407) : si clericus aliquid ex ebrietate fecerit, quod obviat honestati clericali etc.
ARect I p. 192 (a. 1483) : decanum ebrietatibus deseruire et ex inebriatione sic iacere vel volutare discoopertum.Ita saepius,
η.
vulnus ex sagitta
rana od strzały, zadana strzałą; quod a sagitta alicui illatum est
WAPOW. Chr. p. 53 : regem ... tribus ex sagitta vulneribus saucium.
θ.
ex temerario instituto, ex data opera
pochopnie, nierozważnie; suo consilio, temere
Tom. III p. 191 (a. 1514) : casu autem, si istud facere ex temerario instituto nolueris ... mandamus tibi ... ut ... coram nobis ... personaliter compareas.
ARect II p. 133 (a. 1546) : confessus est se id non temere nec ex data opera fecisse, verum de speciali admis sione scienciaque et noticia ... domini doctoris.
ι.
ex data opera
starannie;
i. q. data opera, diligenter
ARect II p. 115 (a. 1545) : arendatarius obligat ... se ... aedificia ... non negligere ... sed tempestive, ubi quid damni ... immineret, ex data opera occurrere et providere
κ.
ex negotio
w interesie; ob negotium obeundum
Tom. XIV p. 402 (a. 1532) : nuntio, quem huc ex negotio ablegaverat.
Ib. p. 562 (a. 1532) : dominationi vestrae esse incertum, ex negotio quamdiu istic mansura est.
3.
de auctoritate: na mocy, na podstawie, na zasadzie,w oparciu o; propter, secundum. Saepe
phil.
,
v.
gr. ex aliqua re apparere, arguere, concludere, manifestum esse, ostendere, patere, probare, supponere, syllogisare sim.,
cf.
s.
v.
Frequenter iungitur cum certis quibusdam
subst.
:— —
praeter ea, quae iam in Th. V 2, 1108, 19 sqq. enumerantur, ut sunt ex auctoritate, consensu, contractu, decreto, iure, lege, officio, sententia, testamento sim.—dicitur etiam ex accusatione, additione ad ius, annuentia, arbitrio, beneplacito, citatione, commutatione, compactatis, concordia, condictamine, condicto, confessatis, confessione, confesso, coniectura, consideratione, conventione, deliberatione, depactatione, devolutione, divisione, donatione, dono, induito, interrogatione, iudicato, iussu, mandato, munere, mutuo, obligatione, optione, permissu, placito, privilegio, promissione, promisso, querela, registro, sorte, successione, suspicione sim.,
cf.
s.
v.
Locut.
α.
ex propria sua (sc.
scientia) constare
być wiadomym; notum esse
KodUJ III p. 82 (a. 1480) : testis interrogatus per iuramentum dixit hoc sibi ex propria sua constare.
β.
ex linea paterna (collaterali, consanguinitatis)
ze strony ojca, z pokrewieństwa; familia paterna, consanguinitate
KodMaz(L) p. 62 (a. 1351) : ad quos eadem terra ... ex linea consangwineitatis et collaterali pertinere noscebatur.Ita saepius.
RHist III p. XXXII (a. 1502) : que proavia erat ex linea paterna eiusdem Erasmi.
γ.
ex loco sui senii
z tytułu starszeństwa; pro aetatis gradu
StCrac p. 127 (a. 1583) : canonicus ... ex loco sui senii villam praestimonialem Viciaze vacantem sibi conferri et provideri petiit; tandem etiam reverendi domini ... quisque ex loco sui senii, villam quamcumque ex ascensu vacaturam optaverunt illasque sibi conferri petierunt.Cf.
ib. p. 125 (a. 1582) : quae villae ex senio et iuxta vocationem cuiuslibet dominorum ... conferuntur.
δ.
ex compulsione
pod przymusem; per vim illatam
TArch p. 100 (a. 1489) : item deserti 18 mansi, quorum 1 ex compulsione per kmethonem colitur.
ε.
ex adminiculo fraudis
za pomocą zdrady; fraude,
dolo
Tom. III p. 182 (a. 1514) : potitus tandem ex adminiculo fraudis arce ipsa Smolensko est.
ζ.
ex ostensione favoris
okazując łaskę; favorem ostendendo
AGZ VI p. 142 (a. 1471) : nobis ... suplicarunt, quatenus ex ostensione favoris nostri ipsis iura ac statuta ... confirmaremus.
η.
ex impunitate
bezkarnie; impune
FormJ p. 57 : ut wlnus horrendum, ne ad alios ex inpunitate subrepat, gladii nostri severitas potenter abscidat.
C.
de norma: według, z; pro, secundum, iuxta.
Saepe iungitur cum certis quibusdam
subst.
— —
praeter ea, quae iam in Th. V 2,1110,22 sqq. enumerantur, ut sunt ex more, ordine, re, sententia, tempore, usu —dicitur etiam ex assertione, commisione, consuetudine, contentatione, debito, informatione, ioco, petitione, relatione, situ, rogatu, scientia, scitu alicuius, supplicatione, visione, sim.
cf.
s.
v.
Locut.
α.
ex se (me
sim.) sam, sam z siebie, samodzielnie; ipse, per se
NIC. POL. p. 62, v. 296 : hic anulus mirificus indefesse dum morbos curat et ex se destruit aduersa, nec destruitur vice versa.
DŁUG. Op. p. 9 : beato viro Stanislao ... natale solum erat de vico Sczepanow ... ex se quidem obscuro, sed viri sancti ortu dignificato vulgatoque.Ita passim
β.
quantum ex me (nobis, eis) est
jak tylko mogę (możemy itd.); quantum possum (possumus, possunt)
MATTH. Dial. fol. C XIVa : Domine, quantum est ex me, non sum dignus.
SACR. Elucid. fol. a IVa : imagines ... catholicorum horrent Rutheni et, quantum ex eis est, inhonorant.Ita saepius.
γ.
ex dignitate (commodo, honestate, honore, usu, utilitate
sim.) esse
być odpowiednim do czyjejś godności, wychodzić na czyjąś korzyść, pożytek; fere i. q.
dat.
commodi.
δ.
ex se scandalum (libertatem, inhonestatem, occasionem belli) dare (praebere, exhibere)
dawać z siebie, okazać; edere, producere (exemplo suo)
AKapSąd III p. 271 (a. 1500) : promittens ... ad similia non relabi nec ita aliquando ex se dare bonis scandalum.
CorpJP II I p. 6 (a. 1506) : regia maiestas tantam liberalitatem ex se exhibet.Cf. StPPP III p. 106 ; Tom. XIV p. 610 (a. 1532) ;.
D.
de instrumento: tyle co narzędnik;
i. q.
abl.
instr.
III. DE PARTITIONE
Idem valet ac gen.
part. : z, pośród
; pendet a verbis vel nominibus.
Locut.
ex aliqua re esse
należeć do czegoś, być z liczby; ad aliquid pertinere, esse de aliquo numero
ŁASKI LibBen II p. 408 : habet tamen advocatus ultra praemissa unum alium hortum ex advocatia.
Tom. VI p. 153 (a. 1522) : promovere ... ad eam sedem, que est ex primariis consilii regii.IV. DE STATU ET EXTENSIONE VEL REGIONE
A.
propr. dicitur de actione, quam aliquis in aliquo loco positus in alium locum dirigat: z, od;
fere i. q. ab, de.
Praec. przy datowaniu listu; de litteris aliquo loco datis.
Occ. wskazuje teren, którego mieszkańcy są do czegoś obowiązani: od, z; indicat regionem, cuius incolae ad aliquid faciendum obligantur
PP II p. 59 (a. 1448) : ab omnibus et singulis laboribus, seruicijs et angarijs, nobis ex eadem area quoquomodo debitis, absoluimus.
ArHist VI p. 36 (a. 1468) : kmethones ... habeant agros proprios hereditarios ... ex quibus velud sanctuarii dicte ecclesie ordinarie servire tenentur.
DŁUG. LibBen I p. 92 : tenentur ... pro qualibet septimana praefatae quinque villae quatuor ex se sanctuarios ordinarie mittere ad serviendum; pro festis vero ... tenentur etiam ex se ordinarie mittere novem sanctuarios.
KodUJ IV p. 139 (a. 1535) : expeditionem tamen bellicam ... ex possessionibus suis obire tenebuntur.
Locut.
α.
ex facie
z tyłu; a tergo
ConcPol VI p. 274 (a. 1586) : caemiterium, quod nullum ex facie arcis Plocensis habetur, aedificari possit.Cf. infra s. v. facies.
β.
ex ore in aures
osobiście;
i. q. praesens praesentem (a praesente)
Tom. V p. 319 (a. 1520) : promitto ... hanc fidei sponsionem non evadere ... nisi prius per maiestatem regiam ... ex ore in aures et per porrectam manum liber et solutus fuero.
γ.
ex semitis alicuius vestigia alicuius rei insequi
na czyichś ścieżkach znajdować czegoś ślady; in alicuius semitis vestigia alicuius rei invenire
BreslUB p. 73 (a. 1305) : vestigia bonorum operum ex semitis predecessorum posteri insequantur.
B.
transl.
1.
a.
wskazuje miejsce, w którym coś jest lub odbywa się, stąd także okolicę, w której jest położone; indicat locum, ubi aliquid est vel fit, inde regionem vel ambitum, per quem porrigitur et extenditur: w, na, przy, po; fere i. q. ad, circa,
in.
b.
cum verbis pendendi (etiam in imagine) z, na, od; ad, in, ab.
Dicitur v. gr.
ex aliqua re dependere, pendere, pensare,
sed etiam
haerere
(
CRIC.
in
Tom. VIII p. 10, a. 1525 : hi omnes ... novit vestra dominatio ... ex cujus quadra herent), stare (
DŁUG. Hist. V p. 621 : diei illius victoria ex uno eo Stephano stetit), versari (
ib. II p. 69 : tantumque sibi fidei transfugae ipsi ... praestruxerant, ut omnis belli progressus ... ex illorum sententia versaretur).
2.
de quantitate et mensura: za; pro a. cum certis quibusdam
subst.
,
v.
gr. ex asse (cf.
supra
I 803, 29 sqq.), ex parte (cf.
infra
s. v.).
Item
ex aliqua re alicui gratias agere (habere). b. indicat pretium alicui solvendum.
Praec. in iunctura
ex pretio, valore,
cf.
s.
v.
c.
indicat pro qua re pretium solvatur
ARect I p. 394 (a. 1495) : ex quo seruicio, quod ad vnum florenum taxat ... repremiata non est.
StPPP XI p. 29 (a. 1563) : recepit ... mediam alteram marcam a ... Petro ... ex hereditate.
d.
wskazuje rzecz lub kwotę pieniężną, od której płaci się tytułem podatku, procentu: z, od; indicat rem vel pecuniae summam, pro cuius usu ratione census vel usurae aliquid solvatur
StPPP VIII p. 461 (a. 1398) : pro Lta marcis debiti paterni ... et pro usura sedecim annorum creta ex eisdem pecuniis.
DŁUG. Hist. I p. 63 : his ducibus ... ex quolibet capite humano pro tributo unus aspergellus albus reddebatur.Ita saepius. Cf. s. v. AB et s. v. DE.
3.
de modo: fere i. q.
abl.
modi.
Praec. de animi affectu sim., v.
gr. ex animo, conatu mentis, corde, deliberatione animi, diligentia, intimis, intuitu mentis, passione, praecordiis (intimis), propensitate sim.
cf.
s.
v.
(cf.
etiam supra 1265,46.).
4.
de relatione et respectu
a.
pod względem, ze względu na coś, jeśli chodzi o;
i. q.
abl. respectus, quod attinet ad.
N. locut.
α.
ex verbis
dosłownie;
verbum de verbo
Tom. IV p. 304 (a. 1518) : qui quam lepide officium expleverint, illius ... presulis festiva oratio, quam ex verbis annotavi, declarat.Sed ex verbo słowami, w słowach? i. q. verbis?
KsgPrzem I p. 233 (a. 1436) : Martinus... et pars aduersa ... in causa respondentes non querulando, sed ex verbo et libera voluntate arbitrati sunt (in textu admodum corrupto ).
β.
servire ex artificio
odbywać praktykę czeladniczą; opificis discipulum esse
PP III p. 86 (a. 1441) : promiserunt coram iudicio bannito pro filio Sgaga, quod debet seruire quinque annos ex artificio.Cf. s. v. DE.
γ.
se expurgare ex tribus clenodiis
dowieść swojego szlachectwa na podstawie trzech herbów w rodzinie; de infamia ignobilitatis illata se purgare tribus clenodiis (cf.
s.
v. ) in familia sua habitis ostensis
MHer XIV p. 161 (a. 1490) : Albertus ... debet se expurgare, alias «oczysczycz» ... ex tribus clenodiis.
δ.
canonicum ex altari erigere
nadać godność kanonika, związaną z pewnym ołtarzem; aliquem canonicum eunde mque altaristam creare
KodUJ III p. 146 (a. 1490) : canonici autem ex altaribus ... nominatis erigendi ... habebunt fundos suos etc.
b.
o, w sprawie; de, propter, v.
gr. accusare, protestari sim.
c.
(wskazuje osobę działającą; indicat personam agentem)w imieniu, ze strony, z ramienia, od; pro alicuius parte, ab alicuius nomine.
Saepe iungitur cum certis quibusdam
subst.
,
v.
gr. ex foro, iudicio (bannito sim.), nomine, officio, persona sim.,
cf.
s.
v.
Locut.
α.
ex brachio alicuius
z czyjegoś ramienia; alicuius auctoritate ac vice
,
cf.
s.
v.
brachium
Simili sensu
ex sua manu :
StPPP IX p. 34 (a. 1431) : Pelka alias «opyekadlnyk» predicte Margarete ... constituit Stanislaum ... prolocutorem illius alias »opyeky» ex sua manu.
β.
ex alicuius vexillo
na mocy czyjejś władzy? alicuius potestate?
PommUrk IV p. 159 (a. 1304) : nostra interest ex vexillo nostri ducatus eorum quieti consulere.
N. item in iuncturis.
γ. ex aliquo aliquid desiderare, placere, requirere, velle, cf.
s.
v.
item
supplicationes (interventus) porrigere, cf.
s.
v.
δ. ex aliquo alicui periculum (bellum) imminet (impendet) cf.
s.
v.
d.
(wskazuje osobę po wyrażeniach oznaczających zwycięstwo, zemstę): nad, na; (indicat personam post verba aut subst. vincendi et ulciscendi):
de.
Legitur
v.
gr. post trophaea deferre, victoriam referre, triumphare; triumphus, ultio, victoria.
2.
de tempore: w (czasie), podczas, przez; in, intra, per (aliquod temporis spatium), alicuius rei tempore.
Praec. occurrit in arengis diplomatum, v. gr.
ex tempore (dilabente), temporis cursu (curriculis, fluxu, intervallo, processu sim.), cf.
s. v.
V. PRO CASIBUS SUBST. ET PRO PRP.
A.
zastępuje różne przypadki rzeczowników; ponitur pro variis casibus subst.
1.
pro
gen.
a . gen.
part.
cf.
sq.
b.
pro
gen.
obi.
IusMet p. 106 (a. 1368) : ex praeteritis habere memoriam.
StPPP VIII p. 224 (a. 1387) : II scotos ex pena dedit.
2.
pro
abl.
a.
abl.
separ.: huc facere videntur iuncturae insolitae,
v.
gr.
ex aliqua re egere, opus est, potiri, providere, utifrui, vacare , cf.
s.
v.
b . abl.
causae,
cf.
c . abl.
instr.
cf.
d . abl.
modi,
cf.
e.
abl. limit. in
locut.
ex aliqua summa pecuniae (aere alieno, obligatione pecuniali) aliquem exsolvere (pagare, persolvere, quietare, qu[i]tare, solvere,
item
subst.
quitatio)
uznać kogoś za wolnego od zobowiązania pieniężnego; aliquem a pecunia solvenda liberum esse declarare
PommQu p. 1 (a. 1377) : ista bona non debeo vendere ... quin ipse sit persolutus ex ista summa.
DŁUG. Hist. V p. 383 : Kamyenyecz ex obligatione pecuniali solvitur.Ita saepius. f. per abundantiam additur in locut. ex alternatis vicibus, ex sponte, e viceversa :
DŁUG. Reg. p. 285 (a. 1469) : fassi sunt ex sponte, benevole et animo deliberato.
ZabDziej I p. 143 (a. 1501) : quid fideiusserunt... Stanislaus cum Blasio, iam sunt efideiusi e viceversa.
StPPP XII p. 526 (a. 1523) : item tenentur ex vicibus alternatis frumenta de curia ad molendinum ducere et reducere.
B.
zastępuje inne przyimki; ponitur pro aliis
prp.
1.
pro
ab a.
cf.
b .
AKap Sąd III p. 50 (a. 1479) : voluit defalcare ex eadem pecunia (cf. StPPP XI p. 102, a. 1528 : causa defalcacionis ...ex eadem summa octo grossorum).
ARect I p. 337 (a. 1492) : Conradus ... obligauit se in actis soluere medium florenum aut vestes eximere ex Iudeis.
Tom. IV p. 321 (a. 1518) : vocatis his, qui e secretioribus sunt.
2.
pro
cum :
CodSil(M) III p. 69 (a. 1223) : utramque villam ... ego meis expensis locabo iure Teutonicali ex omni earundem utilitate, que in argento, in annona, in melle, in lacubus provenerit.
WAPOW. Chr. p. 163 : Bona regina, quae iam uterum ex prole mascula gestare coeperat.
AGZ XVII p. 418 (a. 1504) : capitaneus ex forti manu regali intromissurus est eandem Katharinam in bona Rostwo.
3.
pro
de a . cf.
b.
KodMp II p. 83 (a. 1250) : ipsi autem de commutacione, quam ab eis accepimus, nobis debent legittimam portare garenciam, et nos eis ex ea (i. commutatione ),quam a nobis eciam acceperunt.
4.
pro
extra
*KodWp II p. 220 (a. 1303) : ex istis sexaginta quatuor mansis ad villam ordinatis, remanent centum et quadraginta quatuor mansi, de quibus est taliter ordinandum.
5.
pro
in
c.
abl.
a.
KodWp III p. 296 (a. 1367) : prout ex litteris ipsius ... capituli plenius videbitur contineri (cf. etiam PP II p. 58, a. 1448; KodUJ IV p. 96, a. 1524).
PrPrz p. 7 (a. 1479) : obligo me ... propter excessus meos et scandala, in quibus ex visitatione repertus sum, de ... diocesi Cracouiensi exire.
MIECH. p. 69 : ad quem cesar Henricus ait: 'hab Dangk’ quod ex Almanico sonat 'habeas gratias’.b. in locut. kmethonem ex agris (praedio) locare:
AKapSąd II p. 86 (a. 1502) : kmethones per nobiles ... ex predio puro locati sunt.
Ib. infra interrogatus de ortulanis ... ex quibus agris locati sint et dotati, respondit: ex agris pure predialibus.Cf. etiam ib. infra p. 87 .
6.
pro pro cf.
VI. LOCUTIONES ADV. ad I—IV
(quarum pleraeque iam
ap.
antiquos viguerunt; nonnullae autem supra suis capitibus laudantur)
1.
cum
subst.
, v. gr. ex abrupto cf.
accidente cf.
,
47 sq.
aequo cf.
,
52 sq. et 55 sq.
affectu cf.
,
16 sqq.
amussim cf.
,
24 sqq.
angulo cf.
,
48 sqq.
animo cf.
,
35 et 54 sqq.
antiquitate cf.
in addendis vol. III
arbitrio cf.
,
55 sqq.
arte cf.
,
12 sqq.
asse cf.
,
29 sq. avo cf. in addendis vol. III
brachio cf.
,
37 sqq.
capite cf.
,
14 sqq.
casu cf.
,
47 sq.
causa cf.
,
11 sq.
commissione cf.
supra II670, 5
sq.
compulsione cf.
supra 1267, 52
condicto cf.
supra II 894, 5
sq.
consensu cf.
supra II 1027, 43 sqq.
contentu cf.
supra II 1162, 46 sqq.
contrario cf.
supra II 1227, 50 sqq.
corde cf.
,
42 sqq.
devolutione cf.
supra 472, 13 sqq.
diametro cf.
,
42 sqq.
dignitate cf.
1268, 33
diverso cf.
,
20 sqq.
ebrietate cf.
eventu cf.
facie cf.
facto cf.
s.
v.
fassione cf.
s.
v.
fide cf.
s.
v.
fundamento cf.
s.
v.
fundo cf.
s.
v.
gratia cf.
s.
v.
honestate, honore cf.
impunitate cf.
industria cf.
s.
v.
ingenio cf.
s.
v.
intentione cf.
s.
v.
intuitu cf.
s.
v.
licentia cf.
s.
v.
manu cf.
1271,12 et
s.
v.
matre cf.
s.
v.
merito cf.
s.
v.
motu cf.
s.
v.
nomine cf.
s.
v.
occasione cf.
s.
v.
officio cf.
s.
v.
ore cf.
s.
v.
ordine cf.
s.
v.
parte cf.
s.
v.
patre cf.
s.
v.
persona cf.
s.
v.
possessione cf.
s.
v.
proavis cf.
s.
v.
promisso cf.
s.
v.
proposito cf.
s.
v.
radice cf.
s.
v.
ratione cf.
s.
v.
re (nata, praesenti sim.)cf.
s.
v.
regione cf.
s.
v.
sensu cf.
s.
v.
spatio cf.
s.
v.
sublimato cf.
s.
v.
submissis cf.
s.
v.
successione cf.
s.
v.
successu cf.
s.
v.
tempore cf.
s.
v.
usu cf.
s.
v.
utilitate cf.
verbo, verbis cf.
supra 1270, 32
vestigio cf.
s.
v.
vexillo cf.
vi cf.
s.
v.
viribus cf.
s.
v.
virtute cf.
s.
v.
voto cf.
s.
v.
2.
cum
adi.
,
v.
gr. ex abundanti cf.
,
37 sqq.
adverso cf.
,
55 sqq.
alia cf.
in addendis vol. III
alio cf.
altera cf.
in addendis vol. III
alto cf.
ambabus cf.
in addendis vol. III
antiquo cf.
,
18 sqq. et 37 sqq. et in addendis vol. III
composito cf.
,
40 sq.
condigno cf.
,
15 sqq.
consequenti cf.
supra II 1033, 27 sqq.
continenti cf.
supra II 1173, 37 sqq.
converso cf.
,
18 sqq.
directo cf.
diviso cf.
facili cf.
s.
v.
improviso cf.
s.
v.
incidenti cf.
s.
v.
incontinenti cf.
s.
v.
inopinato cf.
s.
v.
insperato cf.
s.
v.
integro cf.
s.
v.
longo cf.
s.
v.
mutuo cf.
s.
v.
novo cf.
s.
v.
opposito cf.
s.
v.
pleno cf.
s.
v.
praeparato cf.
s.
v.
prima cf.
s. v. professo cf.
s.
v.
prompto cf.
s.
v.
propinquo cf.
s.
v.
quanto cf.
s.
v.
recto cf.
s.
v.
simili cf.
s.
v.
speciali cf.
s.
v.
subito cf.
s.
v.
super (supra) abundanti cf.
toto cf.
s. v. transposito cf.
s.
v.
transverso cf.
s.
v.
una cf.
s.
v.
utroque cf.
s.
v.
vero cf.
s.
v.
3.
cum
pron.
,
v.
gr. ex eo cf.
et 1264, 26 et 1266, 13
hoc cf.
isto cf.
quo cf.
se cf.
4.
cum
adv.
,
v.
gr. ex certo cf.
,
ubi adde(
AKapSąd II
p. 172, a. 1450)
.
VII. COMPOSITA VARIA
e contra cf. econtra ex aliunde cf. aliunde ex contra cf. econtra ex hinc cf. exhinc ex inde cf. exinde ex nunc cf. exnunc ex post cf. expost ex sub cf. exsub ex super cf. exsuper ex templo cf. extemplo ex tunc cf. extunc ex ubi cf. exubi