- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- N.
I.
A.
1.
rozrywać,rozwiązywać, rozluźniać;
disiungendo vel dirimendo solvere.
Praec. in imagine, v. gr.
casses (nodos) impietatis (
DŁUG. Op.
p. 35
)
, funiculum connexionis (
id. LibBen I
p. 5
),
nervos severitatis (
MARTIN. OP. Marg. fol.
p. 5a
),
populorum glutinium (
DŁUG. Hist. IV
p. 369
)
.
Occ.
telas (stamina)
de Parcis:przecinać;
incidere.
2.
a.
rozpuszczać,puszczać wolno; dimittere, liberum mittere (v.
gr. exercitum).
Item
canes.
N.
constr. sq.
post :
GALL p. 49, 20 : canibus post vestigia d-tis (cf. ChrPP p. 449).
b.
castra
zwijać;
movere
ArPrawn I p. 222 (saec. XV in., cf. ib.
p. 249
).
Item
campum (
DŁUG. Hist. V
p. 197
)
.
N.
obsidionem
odstąpić od oblężenia; solvere
DŁUG. Hist. I p. 486 : imperator ... obsidionem ... d-vit et versus Wratislaviam processit.
CALLIM. Hist. p. 72, 32 : per legatos de d-nda obsidione agendum.
B.
rozkładać,rozbierać na części; in partes
solvere.
N. constr. sq.
in
c.
acc.
AKapSąd III p. 271 (a. 1499) : illud organum in particulas minimas d-vit.
Inde
1. aedificia sim.
a.
niszczyć, burzyć,rozwalać; demoliri,delere, diruere.
Additur
abl.
instr. (
KodPol II
p. 514, a. 1455
:
agger impetu aquarum sepius rumpitur et d-itur).
b.
(de igne)niszczyć, trawić;
consumere.
Additur abl.
DŁUG. Hist. III p. 29 : ignis castrum ... sua voragine perpetuo exterminio d-it.
2.
corpus humanum eiusve membra
a.
rozkładać, zwł.
pass.
rozkładać się, niszczeć; corrumpere, delere; praec.
pass. dilabi, corrumpi, interire.
b.
łamać;
frangere.
3.
aliquem
a.
osłabiać, nadwerężać; infirmare,
debilitare.
Constr. sq. abl. N. imaginem
in prosperis
popaść w zniewieściałość; effeminari
MARTIN. OP. Marg. fol. a 2a : per ipsam doctrinam animatur quilibet, ne frangatur in aduersis et ne d-atur in prosperis.
b.
pass. umierać;
mori.
Additur
fatorum lege (
DŁUG. Hist. IV
p. 513
)
.
C.
rozpraszać, rozwiewać, rozrzucać; dispergere, diffundere, dissipare; pass. rozchodzić się; diffundi.
N. constr. sq.
per
i. q. exire
CorpJP III p. 433 (a. 1519) : donec aer ... strictus et inclusus in fovea per aperturam foveae d-tus fuisset.Glossa Pol.
RFil XXII p. 27 (a. 1512) : d-itur pulvis «roswevan bywa».Occ. a. signa rozwijać; explicare, extendere. b. res: rozpakować, wypakować; exponere
BreslUB p. 170 (a. 1354) : non sinendo res ipsorum mercatorum apud nos d-re, religare aut vendere.
D.
rozpuszczać,topić, rozmiękczać; liquefacere, mollire; pass. rozpuszczać się, topnieć; liquefieri.
N. imagines
glaciem infidelitatis (
KADŁUB.
p. 41
et saepius), duritiam (animi:
JAC. PAR. Serm.
fol. 74a
).
II.
A.
1.
kończyć, przerywać, rozwiązywać;
finire, intermittere, solvere.
Praec.
α. conventiones
sim.
β. bellum sim.
N. constr. sq.
cum :
COPERN. OpM p. 52 : neque enim patribus nostris paciscebantur vicini neque ... bellum nobiscum d-verunt.Occ. zażegnać, zapobiec; avertere, praecavere
DŁUG. Hist. I p. 550 : Boleslaus bellum magna iam ex parte ordiri coeptum d-vit.Simili sensu periculum
ib. IV p. 669 : omne, quod castro imminebat, periculum suo adventu fugat et d-it.
γ. colloquium (
DECIUS
p. 85
)
, silentium (
CodEp III
p. 246, a. 1476).
δ. amicitiam, foedus
sim.
:zrywać; rumpere, violare.
ε. matrimonium
sim.
:unieważniać, rozwiązywać; irritum declarare,
dirimere.
N. constr. sq.
inter :
AKapSąd II p. 596 (a. 1470) : matrimonium invitum inter eos d-i.Abundanter divortium matrimonii:
DŁUG. Hist. I p. 205 : pro divortio foetidi et abominabilis matrimonii... d-ndo omnibus conatibus et studiis laborasse.Etiam votum sim.
ζ.
znosić, unieważniać; abolere, tollere (
v.
gr. contractum, statuta, tributa sim.).
2.
pass. znikać, ustępować, zmniejszać się;
evanescere, diminui
DŁUG. Op. p. 325 : apostema sensim coepit d-i et ... diminui.
Tom. X p. 347 (a. 1528) : tumor pedum curandus ... ut cito d-retur et evanesceret.
N. de litteris et actibus hominum:
ulec zapomnieniu, przepadać; perire, de memoria excidere, dilabi
PommUrk I p. 215 (a. 1230) : ne racionabiliter a uiris prudentibus ordinata malignorum incursibus temere d-antur et ne tempore prolabente, que gesta sunt, simul a memoria excidant humana.
KodWp III p. 294 (a. 1367) : ne autem huiusmodi fraternitas tempore dilabente oblivionis rubigine d-atur.
3.
a.
causas, rationes alicuius
zbijać,odpierać;
refellere, refutare.
b.
quaestiones, dubia
sim.:
rozwiązywać, wyjaśniać; enucleare, explicare
(praec. sensu latiore, rarius phil. ).
N. constr.
α.
sq.
in
c.
abl.
BYSTRZ. Elench. fol. v IVb : dicitur secundo, quod qui scit componere per artem aliquid, scit etiam aliquo modo ipsum d-re, scilicet in vniuersali et in suis principijs.
β.
sq.
per:
GIEŁCZ. fol. K 6b : per regulas aliqua puerilia sophismata d-am.Occ. rationes suas przedstawić, wyłożyć; exponere
DŁUG. Hist. II p. 219 : cui cum Lestko Albus respondendo rationes suas d-isset etc.
B.
przeszkadzać, udaremniać, niweczyć, uniemożliwiać; impedire, irritum reddere (
v.
gr. conatus, consilia alicuius sim.).
III.
1.
spłacać, wypłacać; solvere, exsolvere,
v.
gr.
pecuniam, aes alienum;
item
exactionem (in toto :
CorpJP II I
p. 600, a. 1520)
, stipendium
militibus (
Tom. I
p. 93, a. 1510
et saepius),
mercantias (mercatoribus
ib. III
p. 60, a. 1514)
,
dotem (
Dogiel I
p. 424, a. 1531).
Occ.
aliquem:
TPaw I p. 186 (a. 1505) : noningentos ... florenos ... pro d-ndis stipendiariis ... extradas.
Constr.
a.
sq.
dat.
b.
sq.
acc.
N. i. q. emere, redimere
PAUL. CR. p. 109, v. 192 : quem pagum pastor ... dixit se domino d-uisse Petro.
Tom. XI p. 71 (a. 1530) : quodsi fuerint stampati libri Hippocratis, emantur, oro, quos ego lubentissime d-am.
c.
sq.
pro:
Tom. XII p. 107 (a. 1530) : mtem ... regiam ... quod pecuniae necessario acceperis, pro te d-turam.
2.
usunąć,wyrzucić; tollere, eicere
DŁUG. Hist. IV p. 238 : ut catenas et repagula tota ex urbe d-rent. Id.
Op. p. 3 : eloquentiae ... tuae peritia imperitiae meae errata d-e, styli quoque deficientis supple defectum.Ita saepius, praec. in imagine, v. gr. difficultatem ( DŁUG. Hist. II p. 45 ) , mundi sollicitudinem (sq. ab:
FormJ p. 20 : dilectio mundi sollicitudinem a claustrali solitudine eliminat et d-it).
3.
uwolnić od czegoś;
liberare.
Constr.
a.
sq.
abl.
b.
sq.
ab.
IV.
singularia: zajmować się czymś,oddawać się czemuś; alicui rei se dare, incumbere ad aliquid
1.
refl.
DŁUG. LibBen III p. 271 : animis efferatis in furta et praedocinia se d-erant nec ullo pacto poterant a furtis et praedis cohiberi.
SSrSil I p. 324 (a. 1489) : abbas raro cum fratre secum sedenti confabulacionibus se d-it.
2.
pass.
PP II p. 14 (a. 1450) : animusque noster...usquequaque d-itur, ut ad procuranda horum comoda ardenter insistamus.