Ogólne
Pełne hasło
Więcej

COLLIDO

Gramatyka
  • Formycollido, colido
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -isi, -isum
Znaczenia
  • I.
    • 1. propr.
      • a. complodere.
      • b. allidere, pulsare, percutere.
      • c. tangere, attingere
    • 2. transl. pugnare, contendere, litigare.
  • II.
    • A. propr.
      • 1.
        • a. contundere, frangere, rumpere.
        • b. + Th. laedere, graviter vulnerare
      • 2. contundi, corporis damnum accipere
    • B. transl.
      • 1. dirutus, eversus
      • 2. delere, ad nihilum redigere
      • 3. affligere, atterere
      • 4. laedere, offendere

Pełne hasło

COL-LIDO s. COLIDO, -ere, -isi, -isum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
[3. pl. ind. praes. pass. colluduntur:
ArHist XII p. 272 (a. 1372) : inter adversa et prospera sepius colluduntur.
part. perf. collusus:
Ztschr. XVIII p. 304 (a. 1427) : regnum ... in sua collusum viscera, collesus:
ARect I p. 797 (a. 1534) : studentem ... prostratum ad terram et collesum.]
I.
1. propr.
a. uderzać (jednym o drugie); complodere.
b. uderzać (czymś o coś nieruchomego); allidere, pulsare, percutere.
N. constr. sq.
per :
RFil XXV p. 140 (a. 1466) : diabolus caput suum per parietem tam nimis c-sit, ita quod etc.
c. refl. stykać się; tangere, attingere
KodMaz(L) p. 112 (a. 1391) : in ... clipeo erat ... aquila et leo dorsis se c-ntes.
2. transl. (pass. ) ścierać się, walczyć z sobą; pugnare, contendere, litigare.
Syn.
altercari ( Tom. VI p. 122, a. 1522) .
Constr.
a. sq. inter se. b. sq. in c. acc. c. sq. ad invicem :
HUSSOW. p. 59, v. 4 : duces ... acerrimis ad invicem bellis c-bantur.
Eodem sensu act. abs.
DŁUG. Hist. I p. 480 : hinc metus, hinc pietas et charitas pignorum ... c-bat.
Inde
se(se) e Pol. 'ścierać się' (refl. )
Ib. I p. 62 : Polonis civili bello sese c-ntibus.
Ib. p. 98 : Polonico regno ... bellorum ... stridoribus se ipsum c-nte.
Ib. V p. 683 : principes mutuo gladio se c-bant.
II.
A. propr.
1.
a. res: potłuc (na kawałki), porozbijać, potrzaskać; contundere, frangere, rumpere.
b. homines: pokaleczyć, poranić; laedere, graviter vulnerare
DŁUG. Hist. III p. 19 : muri ruinata materia cecidit et ... Britaniae ducem ... c-ns extinxit.
Concl. p. 236 (a. 1540) : Ioannem ... caput ... mulieris ... duriter et vehementer c-isse.
Cf. Th. III 1603,65 sqq. In imagine
Tom. VII p. 401 (a. 1525) : tot jam hereticis ad eam petram c-sis.
Cf.
ib. IX p. 244 (a. 1527) : ex ... haeresibus, quae ad petram Ecclesiae semper impingi et c-i solent.
Cf. Th. III 1603,29 sq.
2. pass. potłuc się, doznać cielesnych obrażeń; contundi, corporis damnum accipere
MARTIN. OP. Chr. p. 419 : corruit et inter ligna et lapides c-sus ... exspirauit.
VHedv p. 585 : puer ... lapsu nutricis adeo fuit c-sus, quod etc.
Ita saepius. In imagine inter prospera et adversa collidi cf.
B. transl.
1. part. perf. zawalony, zburzony; dirutus, eversus
KodPol I p. 287 (a. 1413) : caritas dispersa colligit, c-sa errigit (cf. AUnii p. 53).
AKapSąd II p. 62 (a. 1425) : provinciam tuam collapsam reparando c-sa, roborando debilia, confortando robusta ... visitare procures.
2. zniszczyć; delere, ad nihilum redigere
Theiner I p. 539 (a. 1352) : barbarice feritatis audacia ... in suis poterit refrenari et c-i principiis.
DŁUG. Op. p. 6 : omnia ultra vires ausa c-sutn iri.
Id. Hist. V p. 278 : divinam et humanam legem ingeniis et calliditatibus humanis c-i non posse.
Ita saepius. Cf. Th. III 1604,24 sq.
3. nękać, gnębić; affligere, atterere
CodEp II p. 479 (a. 1439) : orientalem ecclesiam pluribus c-i erroribus.
Ib. I 2, p. 193 (a. 1459) : qua tempestate universum orbem afflictum c-sumque iri.
Ita saepius.
Syn.
affligere (cf. ), labefactare ( DŁUG. Hist. III p. 479 ) , atterere ( id. Op. p. 92 ).
4. urazić, obrazić; laedere, offendere
CodEp II p. 455 (a. 1445) : ne audientium c-at mentes.
DŁUG. Op. p. 22 : pontifices, si quando vel levi c-untur offensa ... se ... praebent inexorabiles.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)