Ogólne
Pełne hasło
Więcej

BENEDICO

Gramatyka
  • Formybenedico
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -xi, -ctum
Znaczenia
  • I.
    • 1. laudare aliquem (aliquid)
    • 2. iur. approbare, ratum habere
    • 3. gratias agere
  • II. eccl.
    • 1. laudibus celebrare, colere, adorare (Deum)
    • 2. benedictionem dare, cruce signare aliquem (aliquid)
    • 3. consecrare
      • a.
      • b.
    • 4. cruce se signare

Pełne hasło

BENE-DICO, -ere, -xi, -ctum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • N.
I.
1. chwalić kogoś (coś); laudare aliquem (aliquid).
N. locut. abundantem
DŁUG. Op. p. 106 : sanctum ... Stanislaum ... assiduis laudibus b-xit.
2. iur. uznać, zatwierdzić; approbare, ratum habere
VINC. p. 383 : statuimus, stabilimus, dicamus, b-imus in perpetuum archiepiscopatum apud civitatem Cracoviensem, que hactenus erat episcopatus.
KodMp III p. 359 (a. 1385) : actum est presentibus ... consulibus Mechouiensibus, qui b-bant mercipotum.
KsgPrzem I p. 179 (a. 1429) : et Caspar ... existens consul, desuper b-xit mercipotum presentibus consulibus.
Cf. StPPP XI p. 243 (a. 1461) .
3. dziękować; gratias agere
MARTIN. OP. Chr. p. 138 : nec verberanti conuitiabatur, nec victum offerentibus b-bat.
II. eccl.
1. wielbić, sławić, czcić (Boga); laudibus celebrare, colere, adorare (Deum)
KodPol II p. 245 (a. 1330) : b-tus Deus pacis auctor in donis suis.
KodKKr I p. 202 (a. 1336) : ecclesia ... filios suos ... exaltat ... diuersis extollendo honoribus, ut Deum ... laudum preconijs ... b-ant et glorificent.
2. błogosławić komuś (kogoś lub coś); benedictionem dare, cruce signare aliquem (aliquid)
RHist LXVI p. 16 (saec. XII) : Deus omnipotens ... concede quesumus, ut in (?) hec arma ... b-re digneris.
VHedv p. 541 : de qua ymagine dum aliquando beata Hedvigis b-ret languidos, protinus curabantur.
Constr.
a. alicui
NIC. POL. p. 50, v. 82 : quibus ipse, Deus, b-is.
AKapSąd III p. 284 (a. 1503) : vobis b-imus.
b. aliquem (aliquid)
DŁUG. Op. p. 111 : cum ... signaculo anuli beati Stanislai locus gutturis et apostematis fuisset b-tus etc.
N. sq.
de aliqua re cf. Cf.
GŁOG. Alex. I fol. 93a : ‛invideo’‛noceo’‛b-o’ cum ‛maledico’ accusativis iunguntur sive dativis.
c. sq. in c. acc. ? cf.
3. wyświęcić, poświęcić; consecrare
a. personas
*KodWp I p. 92 (a. 1218) : si ... episcopus ... substitutum abbatem b-re ... renuerit, licitum sit eidem abbati, si ... sacerdos fuerit ... que ad officium suum pertinent exercere.
DŁUG. Op. p. 501 : archiepiscopus ... mandat ... Nicolaum in coepiscopum ... b-i.
Item
regem koronować; regium diadema imponere
ArHist XI p. 148 (saec. XIII) : incipit ordo ad b-ndum regem.
N. sq. dupl. acc.
DŁUG. Hist. I p. 135 : Otto imperator ... filium suum ... per papam ... procuravit regem Romanorum b-i.
b. res
StSyn III p. 19 (a. 1320) : omni die dominico ... aquam b-te ad populos aspergendos.
Item
cereos ( AKap Sąd III p. 336, a. 1515) ; ignem (( ib. p. 83, a. 1502) ; ; oleum ( StSyn III p. 5, a. 1320) ; panem ( AKap Sąd II p. 3, a. 1404 ; ib. p. 544, a. 1444) ; ; placentas ( StSyn VI p. 24, a. 1415).
4. refl. żegnać się; cruce se signare
RudR p. 33 : modo cingulos suos super sepes suspendunt, modo in noctibus cingulos sub se ponunt et non se b-unt nec locuntur aliquid in hac nocte.
NIC. BŁ. Tract. fol. 60b : accedens ... sacerdos ... primo b-it se.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)