Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AURUM

Gramatyka
  • Formyaurum
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -i
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I.
    • 1. metallum pretiosum fulvi coloris.
      • a.
      • b. + fusum informatum in massa (massis granatum in granis: in pulvere de palholia
    • 2. idem metallum arte in aliquem usum elaboratum, res ex auro factae.
      • a. aurea fila.
      • b. + foliatum laminae aureae maxima ex parte ad decorandum usurpatae
      • c. + formatum signatum pecunia aurea.
      • d. aurea vasa, ornamenta sim.
  • II.
    • 1. + album platina
    • 2. + potabile liquor acrior, qui m. ae. quinta essentia appellabatur

Pełne hasło

AURUM, -i n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
I.
1. złoto jako kruszec; metallum pretiosum fulvi coloris. In imagine
Ztschr. LXI p. 355 (a. 1357) : a-um mentis, argentum linguae poeticae.
Distinguitur
a. (valor) adornatum ( RachWaw p. 162, a. 1530, cf. ib. infra et s. v. ), bonum ( APozn I p. 160, a. 1450 ; AKapSąd III p. 196, a. 1519 et saepius), combustum ( *MPVat I p. 69, a. 1318- 1321), electum ( MARTIN. OP. Chr. p. 29 ) , finum ( Theiner I p. 411, a. 1338) , fulvum ( DŁUG. Hist. III p. 227 ) , mundissimum ( DŁUG. Op. p. 171 ) , probatum (
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 306, saec. XV : a-um probatum «tribouane»)
, purum ( JusPol p. 12, a. 1264 ; PP II p. 113 a. 1450 et saepius), tenue ( AAlex p. 543, a. 1506) , verum ( KodMp IV p. 376, a. 1441).
Opp.
falsum ( Ztschr. LXX I p. 188, a. 1318) , vile (
N. glossam Pol.
CracArt IV p. 598, a. 1547 : zonarum ... cum vili a-o alias «szychem» ulne 5),
reiectum ( Theiner I p. 274, a. 1326 ; *MPVat I p. 292, a. 1328).
N.
kieratum (( CracArt V p. 598, a. 1547 ; ; colnerium de a-o kierato.
Item
de lega XXI quadratorum *MPVat I p. 99, a. 1329 ; de XXII karactis ib. II p. 15, a. 1345 ; de XXII caracteribus *ib. p. 23, a. 1346 sim.), ad pondus Avinionense ( *ib. I p. 319, a. 1325-1330 et saepius.
Simili sensu
ad pondus curiae ib. I p. 339, a. 1338 , vel de camera, camerae *ib. I p. 54, a. 1319 ; AGZ IV p. 50, a. 1407 ; KodKWil I p. 97, a. 1415). Cf. M. Gumowski, Moneta złota w Polsce średniowiecznej, Kraków 1912, p. 46. R. Gródecki, Złoto w Polsce przed wprowadzeniem w obieg florenów złotych, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, t. XX, p. 142-154.
b. (status) fusum (( *MPVat I p. 318, a. 1325-1330 ; *ib. p. 319, a. 1325-1330 ;et saepius), simili sensu informatum ( GLc p. 12 : argentum, a-um informatum seu non textum «nieskowane srebro złoto»), in massa (massis *MPVat I p. 95, a. 1329 , *ib. p. 102, a. 1330 ; KodWp V p. 41, a. 1403 . Cf. CracArt IV p. 251, a. 1482). Praeterea granatum ( CodSil X p. 44, a. 1294 ; item in granis: MPVat I p. 339, a. 1338, cf.
DŁUG. LibBen III p. 356, ubi opp. parato: ibi invenietur a-um iam paratum, alias «spuszcona ogniszk»);
in pulvere sive de palholia ( MPVat I p. 72, a. 1323 : quod a-um est in pulvere, qui dicitur de palholia. Cf. Theiner I p. 274, a. 1326 ; *MPVat I p. 19, a. 1281-1286 et saepius.
Item
palholiae cf. ib. supra).
2. wyroby złote; idem metallum arte in aliquem usum elaboratum, res ex auro factae.
a. nici złote; aurea fila.
Simili sensu
filatum ( RachJag p. 201, a. 1394 et saepius.
N. glossam Pol.
RachBon II p. 48 : a-i filati minuti alias «chustkowego złota»).
Item
in fila ductum ( CorpJP II p. 139, a. 1525) , panniculare ( RachBon II p. 38 ) , tiratum ( AAlex p. 542, a. 1506 ; Tom. IV p. 322, a. 1518) , tractum ( RachBon II p. 36 ) .
N.
duplicatum ( Tom. IV p. 322, a. 1518) , triplicatum (ib. ).
b. foliatum listkowane, klepane, przeważnie używane do celów zdobniczych; laminae aureae maxima ex parte ad decorandum usurpatae ( MIECH. Sang. p. 15, cf. GLr I p. 479 ).
Simili sensu
percussum ( RachJag p. 202, a. 1394 : pro a-o percusso ad decorandum ecclesiam.
N. glossam Pol.
ib. p. 156, a. 1393 : pro a-o percusso wlgariter dicto «klepane slotto»),
pressum (
RachWaw p. 17, a. 1508 : sex libras a-i pressi emi et solvi Bernardo ... auripercussori.
Cf. ib. p. 18 ), tabulatum ( CracArt IV p. 214, a. 1476 : pro depingenda et a-o puro tabulato laboranda imagine sculpta sancte Marie Magdalene).
c. złote pieniądze; pecunia aurea. Simili sensu formatum ( DŁUG. Hist. IV p. 260 : solutio in formato a-o non implebatur) , signatum
( ib. p. 341 : magna a-i et argenti tam fusi quam signati quantitate accepta),
monetatum ( CodVit p. 254, a. 1413, cf. DŁUG. Hist. IV p. 260 et Tom. VII p. 99, a. 1524).
N.
numeratum gotówka; pecunia praesens.
Simili sensu
promptum ( DŁUG. Hist. V p. 71 ).
d. złote naczynia, ozdoby itp. ; aurea vasa, ornamenta sim.
II.
1. album platyna; platina
Theiner I p.391 (a. 1337) : deposui ... unam peciam a-i albi.
*MPVat I p 416 (a. 1342) : de predictis ... marcis a-i albi computat dictus dominus ... se emisse III ... mr. argenti.
2. potabile spirytus; liquor acrior, qui m. ae. quinta essentia appellabatur
AKapSąd II p. 664 (a. 1491) : confessus est se aquam quinte essencie seu a-um potabile combussisse.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)