Ogólne
Pełne hasło
Więcej

AUFERO

Gramatyka
  • Formyaufero, auffero
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana
  • Część mowy
Znaczenia
  • I.
    • 1. adimere, tollere.
      • a. iur.
        • α. + propinquitatem alicui ius propinquitatis quod dicitur (cf. s. v.) adimere
        • β. publici iuris facere
      • b.
        • α.
        • β. + aliquem i. q. vitam alicui.
      • c. math. deducere
      • d. + repulsam i. q. ferre
    • 2. rapere, furari, abducere
      • α. + virginitatem
      • β. + pontem
        • a.
        • b.
        • c.
        • d.
  • II.
    • 1. abstr. tollere, abolere.
      • α. + quod Deus (Clementia Divina, Dominus, Astripotens) auferat quod Deus avertat
      • β. + aliquid ab oculis Dei abire, evanescere, perire.
    • 2. concr.
      • a. avellere, praerumpere
      • b. abscindere (membra corporis).
      • c. + tela a corpore: removere

Pełne hasło

AUFERO s. AUFFERO, auferre, abstuli, ablatum s. ablathum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
I.
1. zabrać, odebrać; adimere, tollere.
Syn.
recipere ( KodMp III p. 252, a. 1371 ; ArHist X p. 203, a. 1550) , surripere ( CodEp II p. 186, а. 1425).
Opp.
dare ( Lites I p. 369, a. 1339) .
N. glossam Pol.
AGZ XVIII p. 512 (a. 1492) : tu ... ab eo a-rs alias «odalyasz» partem utilitatis ipsius.
N.
a. iur.
α. propinquitatem odebrać prawo tzw. bliższości; alicui ius propinquitatis quod dicitur (cf. s. v. ) adimere
AGZ XVIII p. 342 (a. 1492) : avunculus ... a-ndo propinquitatem a dictis suis sororinibus ... inscripsit ... dicto Barzy trecentas marcas.
β. skonfiskować; publici iuris facere
AKapSąd III p. 266 (a. 1499) : publico fisco deputamus per secularem iudicem a-nda.
b. in imagine
α. mentem, animum.
Eodem sensu
aliquem sibi (de animi motibus)
CodVit p. 884 (a. 1429) : tantus amor glorie te sic a-lit tibi ipsi.
CRIC. p. б, v. 26: teque a-rt dira nec ira tibi.
β. aliquem zabrać z tego świata; i. q. vitam alicui.
c. math. odejmować; deducere
MARTIN. p. 3 : postea multiplicetur proportio per illum numerum notum et de producto a-atur idem numerus.
d. repulsam ponieść; i. q. ferre
StCap p. 95 (a. 1565) : non soluta taxa repulsam a-at.
2. zabrać (przemocą lub podstępem), zrabować, ukraść; rapere, furari, abducere (saepius addito vi, furtive, male sim.).
Syn.
violenter alienare ( PommUrk V p. 472, a. 1319).
N.
α. virginitatem :
StPPP II p. 451 (a. 1439) : Clemens Elisabeth praefatam in domo sua violenter oppressit et virginitatem suam a-lit.
β. pontem :
GALL. p. 440 (= 85,9 M.): pontem invadendo castellanis a-lit.
Cf. ChrPP p. 456 . Constr. ad 1-2: aliquid
a. sq. dat. (personae).
b. sq. ab.
c. sq. de.
d. sq. adv. loci
KodKKr II p. 440 (a. 1418) : nec inde a-re quid posse.
II.
1. abstr. usunąć, znieść; tollere, abolere.
Syn.
demere ( GŁOG. Phys. fol. A 4b).
N. iur.
probationem :
ZabDziej III p. 53 (a. 1490) : ex adverso principalis Juraszek distrahentis a iudicio et a-ntis munimenta sue probacionis.
N. locut.
α. quod Deus (Clementia Divina, Dominus, Astripotens) auferat nie daj Boże; quod Deus avertat ( Lites II p. 427, a. 1402 et saepissime). Simili sensu Deo auferente ( StPPP II p. 391, a. 1434).
β. aliquid ab oculis Dei :
KodWp I p. 131 (a. 1233) : ut ... a-ant ab oculis Domini opprobrium Ecclesie Dei [(cf. Vlg. Isai. 1,16).]
Pass. et refl. usuwać się, oddalać się, znikać; abire, evanescere, perire.
N. locut. proverbialem
quod differtur, aufertur ( NIC. BŁ. Serm. II p. 150 ).
2. concr.
a. zerwać (pieczęć, most); avellere, praerumpere, v. gr. sigillum ( MARTIN. OP. Chr. p. 287 ) , pontem (de inundatione MPH V p. 1007, a. 1593).
b. obciąć, ściąć (głowę, rękę itp.); abscindere (membra corporis).
N. math.
circumferentiam circuli odcinać; secare
COPERN. Rv. p. 62 : in circulis aequalibus aequales rectae lineae circumferentias a-unt aequales.
Ib. p. 89 : partes signiferi, quae aequaliter a tropico distant, easdem a-unt circumferentias ab aequinoctiali exortu.
c. oddalić; removere (v. gr. tela a corpore: JAC. PAR. Serm. fol. 53b . N. de impetu:
HUSSOW. p. 29, v. 547 : sic furor ipse gravem feram procul et celer impetus a-rt.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)