- F. (s.
- v.
- attento),
- Th.
- Bl. (s.
- v.
- attento),
- S.
- Dc.
- B. (s.
- v.
- attento),
- A.
PommUrk VI p. 193 (a. 1323) : si Deo volente ... episcopus a curia Romana redierit et ipsum nostris ... petitionibus ... placare poterimus, humiliter attemptemus.]
               I. 
               próbować, starać się, przedsiębrać, porywać się na coś; 
                     tentare, experiri.
               
               
            
                      Syn.  
                   
                                            
               
                  agere (( 
                     
                        *AAlex I 
                        p. 95, a.
                           1502
                      
                   ; 
                     
                         ŁASKI ComPriv 
                        fol. 163
                        *), 
                   ;  facere (( 
                     
                        APozn II 
                        p. 417, a.
                           1501
                      
                   ; 
                     
                         *AAlex 
                        p. 95, 
                         a. 1502), 
                   ; procurare ( 
                     
                        *AAlex 
                        p. 95, a.
                           1502
                      
                   ; 
                  
                     
                        ŁASKI ComPriv 
                        fol. 163a
                        ) 
                   , tractare ( 
                     
                        *AAlex 
                        
                        p. 95, a.
                           1502).  
                  
               
                                        
                     Praec.
                      in malam partem, v.  gr. 
                   
                                            
               
                  
                  bellum, guerram  
                  sim. ( 
                     Dogiel I p..46, a. 1412 
                      
                  
                  et saepius),
                   discordiam, litem  
                  sini. ( 
                     
                        Lites I 
                        p. 432,
                        
                        
                        a. 1326  
                  
                  et saepius), delatoria
                      (scripta
                   sc. 
                   
                  
                                        Lites II p. 231, a. 1238) , subversionem (ecclesiarum:DŁUG. Hist. I p. 267 ) , vastationem ( ib. p. 273 ) , violationem foederis ( ib. p. 532 ).
                     Item 
                   
                                            
               
                  
                   accessum (apud
                     aliquem : 
                     
                         KH XXXVII 
                        p. 126, 
                         a. 1465- 1467), 
                  
                   absolutionem  
                  peccatorum
                   sc. , commodum  (
                     
                     
                        KodKWil 
                        p. 230, a.
                           1451) 
                   , defensionem 
                   ( 
                     
                        CorpJP III 
                        p. 52, a.
                           1507) 
                   , electionem  ( 
                     
                        AKap Sąd III 
                        p. 19, a.
                           1465) 
                   , laborem  ( 
                     
                        RHist XXIX 
                        
                        p. 506, a.
                           1435
                      
                  
                  et saepius), ludum  (
                     
                        ARect I 
                        
                        p. 192, a.
                           1483)  , pactum (syn.  facere, inire: 
                     
                        
                     
                  
                  
                     
                        LhnUrk II 
                        p. 614, a.
                           1470).  
                  
               
                                        
                     N.
                      locut. 
                                            
                  
                   
                  
                                        
            
                     α. 
                      campum 
                      
                     polować;  venari 
                     
                  Visit. p. 76 (a. 1512) : a-ant campum seu venantur.
                     β. 
                     
                     feminas  
                     obcować z kobietami; 
                         i. q. experiri 
                     
                  ZabDziej III p. 248 (a. 1493) : ab ea uxore discedit et alias feminas a-at.
                     γ. 
                     
                     forum  
                     udawać się na targ; 
                         i. q. frequentare
                     
                  Visit. p. 67 (a. 1512) : laborant ... praeter feriam secundam, in qua forum a-ant.
                     δ. 
                     
                     officium, onus 
                      
                     sprawować urząd, obowiązek; 
                         i. q. gerere
                     
                  StPPP II p. 465 (a. 1440) : in eodem officio propria in persona residere est obligatus, dictum officium diligenter a-ndo.
DŁUG. LibBen II p. 128 : sacerdos tenetur a-re ... onus tam spirituale quam saeculare.
                           Item 
                         
                                                        
                  
                        
                         negotium :
                                                    Tom. VII p. 288 (a. 1525) : in a-ndis negotiis nihil intentatum reliquerim.
ARect II p. 159 (a. 1549) : cui sua dominacio iusserit huiusmodi negocium a-ndum.
                     ε. 
                      semitam  
                     wejść na drogę; 
                         i. q. ingredi 
                     
                  KomKadł p. 66 : dolosus semitam, quam uncis non sparserat, a-at.Ad vim verbi facere proxime accedit
AGZ XIII p. 53 (a. 1437) : aggerem ... a-re et laboratoribus informacionem dare.
Visit. p. 247 (a. 1512) : mellificator pro parte archiepiscopi, qui in dicta borra mellificia a-bat.
Ib. p. 342 (a. 1512) : quando campum mensurare volui, omnes cmethones de campo discesserant, ut mensuram non a-rent.
Ib. p. 377 (a. 1512) : venationes circa feras a-ant.
ŁASKI ComPriv fol. 112b : descriptum non fuerat, quid eorum (officialium sc. ) quilibet a-re debuit.
                           Constr.
                            
                         
                                                        
                        
                     
                                                    
                  
                     a. 
                     abs. 
                      
                  
                  
                     b. 
                     
                        sq. 
                         acc. 
                         
                     
                  
                  
                     c. 
                     
                        sq. 
                         dat. 
                         
                     
                     
                  KodLit p. 360 (a. 1431) : et non uidetur nobis honestum, quod fraternitas uestra ante illud tempus oppositioni deberet a-re.
                     d. 
                     
                        sq. 
                        inf. 
                     
                     
                  KodKKr I p. 10 (saec. XII exeunte): quicumque gratuite concessionis munus hereditario iure optinere ... a-uerit.
KodWp I p. 77 (a. 1213) : ne quispiam nostre donacionis salubrem devocionem infringere a-et.Ita saepius.
                     e. 
                     
                        sq. 
                         gerundio 
                     
                     
                  KodPol I p. 34 (a. 1231) : hoc factum ... nullus unquam a-et irritandum.Ita saepius.
                     f. 
                     
                        sq. 
                         acc. 
                         c. 
                         inf. 
                         
                     
                     
                  ChrMP p. 496 : cur tanta pericula se (i. e. fratrem ) minus consulte subire a-asset.
                     g. 
                     
                        sq. 
                         ad :
                     
                  CodVit p. 1020 (a. 1416) : Cruciferi ad occupacionem terre nostre a-re et querere satagebant.
                     h. 
                     
                        sq. 
                         in  
                        c. 
                         acc. 
                         
                     
                     
                  PrzywKr p. 7 (a. 1366) : neque in ipsius Johannis preiudicium quidquid a-re aut innovare quispiam presumat.
DŁUG. Hist. IV p. 388 : si per aliquem a-ri sentires in damnum ... regis.
*Tom. I p. 50 (a. 1509) : in huiusmodi oboedientiae et homagii praestationem dicto regi faciendam nil omnino a-es.
                           Item 
                         
                                                        
                  
                        
                         in aliquem :
                                                    *CodEp III p. 232 (a. 1476) : si ... rex ... aliquid in paternitatem vestram ... sinistri a-re presumpserit.
                     i. 
                     
                        sq. 
                         in a .
                           abl. 
                         
                     
                     
                  KodWp I p. 277 (a. 1253) : ne aliquis malignus circumsessor in detractione dicte domus audeat a-re.
AKapSąd II p. 74 (a. 1428) : ne aliquid in causa predicta a-ret.Cf. ZabDziej II p. 137 (a. 1484).
                     j. 
                     
                        sq. 
                         contra  
                        (praec. 
                        
                           iur.) 
                     
                     
                  AKapSąd II p. 4 (a. 1404) : contra eos ... quicquam a-re aliquatenus non audentes.
ArPrawn I p. 210 (a. 1443) : si quid autem a-re presumpseritis contra ipsam.
                     k. 
                     
                        sq. 
                         pro :
                     
                  APozn I p.50 (a. 1438) : quatenus pro ipsorum rerum exarresto ... per expressum fuisset per nos a-tum.
                     l. 
                     
                        sq. 
                         
                        de:  
                     
                     
                  CodVit p. 228 (a. 1412) : de regnis, terris, dominiis, vasallis ipsius nullo umquam tempore quidquam a-bimus.Cf. DŁUG. Hist. IV p. 135 .
                     m. 
                     
                        sq. 
                         adv. 
                         vel
                        
                           locut. 
                         adverbiali enormiter ( 
                     
                        
                           *KodWp I 
                           p. 58, a.
                              1207), 
                      in contrarium ( 
                        
                           KodPol IV 
                           p. 45, a.
                              1448), 
                      secus ( 
                        
                           ArPrawn I 
                           p. 465, 
                            a. 1561) 
                      , via armorum ( 
                        
                           *AAlex 
                           p. 375, a.
                              1503) 
                      . 
                  
                  
                     n. 
                     
                        sq. 
                         enuntiato finali 
                     
                     
               CodVit p. 75 (a. 1401) : Cruciferi a-bant avide, ut etc.
               II. 
               zaczepiać, godzić na coś, hostiliter
                     petere.
               
               
            
                     N.  syn. 
                                            
                  
                   
                  
                                        
               KodMaz (K) p. 333 (a. 1230) : ne igitur donaciones cuiusquam calliditate debilitari, perverti, frangi, violari, valeant vel ... malivola machinacione a-ri.
                     N.
                         constr.
                        sq. 
                   
                                            
               
                  
                   in 
                  
                                        *KodWp I p. 52 (a. 1207) : que ... in libertatem ecclesiasticam a-sti.
                     N.
                      locut. 
                                            
            
                  
                   calumnia :
                                        KodWp III p. 85 (a. 1357) : ut non possint ... a-ri calumpnia, que geruntur nostris temporibus.
               III. 
               
                  iur.  upominać
                  się,domagać się} żądać;  postulare, quaerere,
                  vindicare
               
            StPPP VIII p. 378 (a. 1396) : ipsius debitum in pueris a-bunt (cf. PrPol p. 91, a. 1399).
AGZ IV p. 70 (a. 1407) : illa dampna ... pueri a-bunt in bonis Stanislai.
Ib. XVIII p. 150 (a. 1477) : Alexander ... a-vit solucionem et satisfaccionem trium marcarum a ... Petro.
                     Syn. 
                   
                                            
            
                   repetere ( 
                     
                        ArPrawn I 
                        p. 89, 
                         a. 1538) 
                   . 
               
                                        
               IV. 
               uzyskać, posiąść;  adipisci,
                  potiri 
               
            PommUrk V p. 32 (a. 1311) : ex hoc maculam ingratitudinis iudicaremur a-sse.
StPPP II p. 635 (a. 1456) : tertiam eorum bonorum partem, que sibi venerit, tenebit et a-bit similiter.
               V. 
               ad usum verbi attendere [proxime accedit
                     
               
               
         
                  1. 
                  oglądać;  conspicere,
                     visere 
                  
               StPPP II p. 653 (a. 1459) : si unus ex dominis, ad granicies conspiciendas assignatus, est mortuus ... Nicolaus ... debet petere ... regem, ut... alium ... loco defuncti instituat ... ad a-ndas easdem granicies.
Visit. p. 361 (a. 1511) : quilibet signa ponat in suo robore sub privatione melificiorum; dnus capitaneus mandabit ista a-re.
StPPP III p. 231 (a. 1523) : ad videndum et a-ndum ipsum ducere nos sive officium nostrum.Cf. ATTENDO I A 1.
                        N.  
                      
                                                
               
                     
                     zwiedzać; 
                        visitare
                     
                                            StPPP I p. 219 (a. 1368) : nullus dominorum peramplius praesumpserit zuppas a-re.
Cf. supra nullus dominorum ... praesumat zuppas visitare (cf. IusMet p. 110).
                  2. 
                  czuwać nad czymś, dbać o coś;  curare, tueri 
                  
                  
               StPPP I p. 219 (a. 1368) : zupparius utilitates domini regis non poteśt ... diligenter a-re propter impedimentum visitantium (cf. IusMet p. 110, ubi legitur aspicere).
KodWp V p. 269 (a. 1418) : cmetones siluas a dampnis ... defensare, custodire et a-re debebunt.
                        Syn. 
                      
                                                
                  
                      observare ( 
                        
                           Tom. X 
                           
                           p. 397, a.
                              1528) 
                      , superintendere ( 
                        
                           IusMet 
                           p. 221, 
                            a. 1517).  
                     
                  
                                            
                        N.
                            constr. sq.  enuntiato finali 
                                                
                     
                      
                     
                                            
                  AGZ XVI p. 427 (a. 1503) : filius ... a-re obligabitur in perpetuum, ut predicte misse complerentur.Cf. ATTENDO II 3.
                        N.  
                      
                                                
               
                     
                     sensu latiore: traktować; 
                        tractare 
                     
                                            MazZHerb p. 12 (a. 1446) : nemini ... adulantes, sed tamen iusto iure ... ipsos a-ntes.
                  3. 
                  iur. 
                   
                  
            
                     a. 
                      terminum, ius, iudicium  
                     stawić się w
                        sądzie celem prowadzenia sprawy;  litis
                           intendendae causa coram
                        iudice comparere
                     
                  StPPP III p. 63 (a. 1350) : si citans terminum non a-verit.
Ib. VIII p. 307 (a. 1389) : si non concordauerint, tunc secundum arbitrium amicabilium compositorum terminum eundem a-bunt.
ArPrawn X p. 137 (a. 1404) : in eisdem negociis obligatus ... non potuit ius a-re.
StPPP II p. 255 (a. 1420) : Anna ... adduxiset ipsum ministerialem ... ad a-ndum terminum pro prato.
                           Syn. 
                         
                                                    
                     
                         astare ( 
                           
                              ArPrawn VIII
                                    
                              
                              p. 84, a.
                                 1401
                            
                         ; 
                           
                               AGZ XVIII 
                              p. 563, a.
                                 1503) 
                         . 
                     
                                                
                           N.
                               glossas
                              Pol. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                     TPaw IV p. 365 (a. 1418) : noluit ... ipsum terminum a-re ... vulgariter noluit «dokonacz».
Ib. infra a-re noluit terminum vulgariter «ne dokonal».
AGZ XVIII p. 563 (a. 1503) : a-vit et astabat alias «przyglądałi wstaval» terminum interrogatorium.
                           Simili sensu 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           α.  causam ( 
                              
                                 AKapSąd II 
                                 p. 13, a.
                                    1415
                               
                           
                           et saepius),item diligentiam ( 
                              
                                 ZabDziej III 
                                 p. 171,
                                    a. 1491) 
                            , litem et
                           impedimenta ( 
                              
                                 StPPP VIII 
                                 p. 258, 
                                  a. 1388).  
                           
                        
                        
                           β. 
                            aliquem :
                        KodMp IV p. 225 (a. 1425) : officiales ... non a-ent ipsos pro collo.
StPPP XI p. 269 (a. 1589) : Nicolaus ... Gyelyen a-vit iure.
                                 Item 
                               
                                                                
                        
                              
                               super aliquem :
                                                            AGZ XI p. 344 (a. 1449) : debet super ipsum a-re alias «konacz».
                           γ. 
                           
                              sq. 
                               
                              in  
                              c. 
                               abl. 
                               
                           
                           
                        ArPrawn VIII p. 84 (a. 1401) : Iacussius ... in termino peremptorio astitit et a-uit.
AKapSąd II p. 70 (a. 1426) : a-runt ... in foro seculari.
                           δ. 
                           
                              sq. 
                               ad :
                           
                        KsgCzer p. 157 (a. 1416) : ad primos terminos post ipsam concordiam ... debent a-re.
                           ε. 
                           
                              sq. 
                               
                              de:  
                           
                           
                        KodUJ II p. 10 (a. 1422) : se coram ... iudice de praemissis a-re non debere.
                           ζ. 
                           refl. 
                           
                     AGZ XIX p. 171 (a. 1475) : per suum procuratorem a-vit se alias «przepowedal sze».Cf. ATTENDO III 1.
                     b. 
                      iuramentum  
                     być obecnym przy przysiędze; 
                         i. q. iuranti adesse 
                     
               MazZHerb p. 2 (a. 1432) : nomine Sandkonis ... Adam dictus Bycek iuramentum a-vit.
KodMp IV p. 323 (a. 1438) : ciues ... debentes a-re iuramentum testium.Ita saepius.
                           Item 
                         
                                                    
                     
                        
                         ortilegium  (
                           
                              PP III 
                              
                              p. 61, a.
                                 1438
                            
                           : 
                           Anna ... constituit Nicolaum ... orthilegium a-re veluti ipsamet, si presentibus
                                 interesset.)
                           
                        
                     
                                                
                           N.
                               sq. acc.
                               c.
                              inf. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                     CorpJP IV p. 52 (a. 1528) : si citatus ... voluerit a-re actorem iurare.
StPPP III p. 231 (a. 1523) : ut videres et a-res ipsum cum testibus praestare iuramentum.
                           Item per ellipsim 
                         
                                                    
                  
                        
                         scabinos :
                                                KsgMaz II p. 192 (a. 1426) : ego a-o scabinos, qui deberent testificare super me (cf. contextum ).