Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ASPECTUS

Gramatyka
  • Formyaspectus, asspectus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • 1. abstr. actus aspiciendi.
    • 2. concr. visus.
      • α.
      • β.
      • γ.
      • δ. + sub unum aspectum subicere in unum cogere
      • ε. iur.+ per aspectum probare rem ipsam ostendendo probare
  • II.
    • 1. actus apparendi
    • 2. species, habitus.
    • 3. praesentia.
      • α. + in praesentia et aspectu alicuius aliquid perficere
      • β. + mutuis aspectibus perfrui (recreari) congredi
      • γ. + ad aspectum alicuius vocare i. q. ante aliquem
  • III. respectus, ratio

Pełne hasło

ASPECTUS s. ASSPECTUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • BJ.
  • A.
  • N.
I.
1. abstr. oglądanie czegoś, spojrzenie na coś; actus aspiciendi.
Constr.
a. abs.
b. sq. gen. subiectivo.
c. sq. gen. obiectivo.
N. locut.
α. primus simplex :
VITELO Persp. p. 137 : a-um primum simplicem dicimus illum actum, quo primo simpliciter recipitur in oculi superficie forma rei.
β. multus :
NIC. BŁ. Tract. fol. 19b : peccator potest videre Corpus Christi, sed non multo a-u.
γ. clarus et efficax :
DŁUG. Op. p. 295 : vidit claro et efficaci a-u ... ingentis splendoris refulgens sidus.
Simili sensu
integer :
GŁOG. Phys. fol. C 3b : cuius oculi a-u integro non vident ... homo non est integri animi.
δ. (sub, in) aspectu alicuius na czyichś oczach; ante oculos
KodKrak I p. 111 (a. 1395) : cloacam ... remouere ... ne sit transeuntium in a-u.
DŁUG. Op. p. 97 : vidimus beatissimum Stanislaum ... rem divinam sub nostro a-u perficere.
CodSil XV p. 38 (a. 1438) : visu meo et a-u testium presentium.
ε. ad aspectum alicuius na widok; viso aliquo
DŁUG. Hist. IV p. 353 : exercitus ad a-um dumtaxat ... Bohemorum expavit.
ζ. ex aspectu od strony; a parte
DŁUG. Hist. V p. 52 : in ecclesiam Beatae Virginis Mariae Sandomiriensem fulmen advenit et tectum medii verticis templi ex a-u pinnaculi linealiter a summo deorsum movit.
2. concr. zmysł wzroku; visus.
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 279 (a. 1449) : debilitatur a-us «zemdli scha wzrok».
N. in imagine
mentis ( CodPom p. 296, a. 1220) , rationis et intelligentiae ( NIC. BŁ. Serm. II p. 141 ). Saepius pl. oczy; i. q. oculi (v. gr.
NIC. BŁ. Serm. II p. 213 : humilitatem ostendere defixis in terram a-bus.
Cf. Bened. Reg. 7).
N. locut.
α. aspectui (-bus) alicuius praesentare ( KodWp I p. 106, a. 1225 et saepius). Simili sensu proponere ( CodPom p. 296, a. 1220) , anteponere ( *KodKKr I p. 68, a. 1256), afferre ( KomKadł p. 4 ) , offerre ( ArHist XII 2, p. 329, a. 1360).
β. ad aspectum alicuius pervenire ( PommUB p. 518, a. 1229 ; PommUrk III p. 377, a. 1299).
γ. aspectui alicuius astare ( PEREGR. fol. 85b ), opp. ab aspectu recedere ( KOMOR. p. 158 ).
δ. sub unum aspectum subicere skupiać; in unum cogere
CALLIM. Rhet. p. 95 : per quam enumerationem res disperse ac diffuse ... reminiscendi causa unum sub a-um subiciuntur.
ε. iur. per aspectum probare dowieść przez naoczne stwierdzenie; rem ipsam ostendendo probare
ArHist V p. 164 (a. 1476) : Caspar ... offerens se frigiditatem et impotentiam membri per a-um ac examen iuris... probaturum.
ZabDziej II p. 351 (a. 1486) : ex decreto domini probationis per a-um inducte sunt honeste persone ... testatrices cause per a-um probate.
II.
1. ukazanie się,widoczność; actus apparendi
MARTIN. OP. Serm. fol. 186b : magnitudo huius arboris attenditur in altitudine et proceritate eius ... quia a-us eius vsque ad terminos universe terre (ex Vlg. Dan. 4,8 ).
DŁUG. Hist. II p. 393 : duravit ... a-us illius cometae citra tribus mensibus.
N. astr.
planetae pozorne położenie planety; locus, quo planeta in coelo apparet
WŁODK. p. 171 : secundum varietatem a-us lunae ad solem variatur lunae lumen.
Inde
diversitas aspectus paralaksa, różnica między prawdziwym i pozornym położeniem planety; differentia inter verum atque apparentem planetae locum
ALBERT. p. 130 : arcus vero interceptus inter locum apparentem astri et inter locum verum astri est diversitas a-us.
Ib. diversitas a-us nihil aliud est nisi diversus seu alius locus astri, in quo apparet oculo in superficie terrae constituto.
Cf. ib. p. 46.
2. widok, wygląd; species, habitus.
Syn.
forma ( DŁUG. Op. p. 197 ).
N.
sensu praegnanti: piękność; pulchritudo
DŁUG. Hist. I p. 71 : hostiles animi in eius [(Wandae sc.]) a-u et facetia succumbebant.
N. locut.
coeli układ gwiazd; constellatio
DŁUG. Hist. IV p. 350 : illud ... ex a-bus coeli cuilibet nativitati comproportionatis astruxit astrologus.
URSIN. fol. 20b : ad te formandum ... planetarum amicabiles a-us conuenisse creduntur.
3. obecność; praesentia.
N. locut.
α. in praesentia et aspectu alicuius aliquid perficere :
PomnLw I p. 100 (a. 1388) : in presencia et in a-u dominorum ... litteras ... priuilegiales sibi restituit et resignauit.
StPPP XI p. 278 (a. 1519) : prefatum dotalicium realiter in predictorum nobilium a-u et presencia ... rescripsi.
Simili sensu
Tom. XII p. 16 (a. 1530) : nobis gratum fore, ut actus iste frequentia et a-u subditorum nostrorum condecoretur.
β. mutuis aspectibus perfrui (recreari) spotkać się; congredi
KodWp II p. 118 (a. 1296) : ut ... facilius ... recreari valeamus mutuis a-bus.
Tom. III p. 259 (a. 1514) : quo mutuis amplexibus uti ... et diu ... desideratis a-bus perfrui valeamus.
γ. ad aspectum alicuius vocare wezwać przed czyjeś oblicze; i. q. ante aliquem
TPaw IV p. 439 (a. 1391) : cum ... Stanislaum ... ad a-um dni ... capitanei ... citassent.
III. singulare: wzgląd na coś; respectus, ratio
PrzMog p. 29 : non quis dicat, sed quid dicatur adverto, nec a-us me tenet suadentis, sed suasionis profectus.
N.
considerationis :
ArHist IV p. 12 (a. 1278) : ob istius itaque consideracionis a-um ... ad hoc naturalibus inducimur suasionibus.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)