- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- A.
- H.
- N.
RHer III p.56 (a. 1518) : arma ... sunt pictoria arcte depicta et elucidata.]
I.
I.
sztuka,umiejętność czynienia czegoś; facultas agendi aliquid.
2.
sposób czynienia czegoś, modus et ratio faciendi
aliquid.
N.
constr.
sq.
enuntiato finali
MARTIN.
OP. Chr.
p. 265
: quidam invenit a-em, ut vitrum faceret ductibile.
N.
a.
(in bonam partem) zaleta, zdolność,talent; virtus, ingenii facultas (praec. ap. poetas). Saepius tamen
b.
(in malam partem) podstęp, chytrość,intryga; dolus malus, fraus, callidum consilium. Hoc sensu etiam additis adiectivis deceptiva (
AKapSąd II
p. 62, a. 1425)
, mala, prava (
*Lites I
p. 422,
a. 1310)
; vel genetivis doli (
KADŁUB. p. 21), mendacitatis (KodMaz(L)
p. 13, a. 1247)
, nocendi (*
Lites I
p. 422, a. 1310)
.
Syn. adinventio (Tom. II
p. 259, a. 1513)
, astutia (KodWp
p. 150, a. 1234
?;
Lites II
p. 447, a. 1410)
, color (
ArPrawn VI
p. 186, a. 1554)
, dolus (
KodWp I
p. 150, a. 1234)
, ingenium (
Lites II
p. 447,
a. 1410
;
PP II
p. 172, a. 1453)
.
N.
locut.
ad artem
podstępnie; dolo mało
*CodEp III p. 539 (a. 1435) : consideravimus tales conventiones forsitan ad a-em queri.
II.
sztuka jako dzieło rąk ludzkich, sztuczność (w przeć, do natury); opus hominis, artificium (opponitur naturae).
N.
locut.
arte, per artem
w sposób sztuczny; artificioso quodam modo. Simili sensu ex arte:
PEREGR.
fol. 57b: quidam miles iuxta lectum suum facere fecit ex a-e duas imagines in pariete.
III.
I. abstr. umiejętność, wiedza, teoria; praecepta, doctrina, scientia. Dicitur rationalis (opp.
usus)
URSIN.
fol. 31b: in duas partis ... medicina diuisa est, alijs rationalem (ed. rationem) a-em, alijs vsum tantum (ed. tantam) sibi vendicantibus.
N.
glossam
Pol. GŁOG. Alex. I fol. 19a: : a-s id est scientia ... Polonice «nauka».
Definitur
gen.
explicativo
v.
gr. phisionomiae (
GŁOG. Phys.
fol. E 3b), vel
adi.
v.
gr. dialectica, grammatica, mathematica (passim).
N.
a.
demonstrativa
umiejętność dowodzenia; demonstrandi facultas
GŁOG. Anal.
Praef.: mathematicorum ... exemplorum ... perplexitas ... a-em demonstrativam difficillimam fore constituit.
β.
iii
teraria
sztuka pisania; i. q. scribendi
(
Inst.
p. 106
)
.
γ.
artes liberales
sztuki wyzwolone; trivii quod dicitur et quadrivii disciplinae, in quarum numero grammatica, dialectica, rhetorica, musica, arithmetica, geometria, astronomia habebantur. Simili sensu bonae (
KodUJ II
I
p. 155, a. 1490
;
AKapSąd III
p. 102, a. 1504)
, ingenuae (
ARect II
p. 80,
a. 1542)
, primitivae (^
Dogiel V
p. 97, a. 1391)
,
item
abs. (KodUJ I
p. 3, a. 1364
et saepius).
N.
locut.
artium scriptor
pisarz wykształcony w sztukach wyzwolonych; i. q. artibus liberalibus eruditus
DokKujMaz p. 295 (a. 1248) : a viris doctissimis a-ium scriptoribus et a naturaliter sapientibus decretum estetc.
δ.
abs. logika;
logica.
N.
vetus
logika stara, tj. kurs obejmujący tylko Kategorie i Topiki Arystotelesa w przeciwieństwie do logiki nowej, uwzględniającej ponadto Analityki; dicitur de logicae cursu, qui Aristotelis Categoriis Topicisque constabat, per opp. ad
novam,
quae Analytica etiam complectebatur
GŁOG. Anal.
fol. 4
b
: probat Grandevus super veterem a-em.
2. concr. podręcznik; liber, quo scientiae alicuius praecepta traduntur.
IV.
I.
abstr. zawód, rzemiosło; artificium.
Syn.
mechanicium (
DŁUG. LibBen I
p. 630
)
.
N.
definitionem
JAC. PAR. Serm. fol. 103a : a-s est recta racio rerum factibilium, id est exteriorum, sicut a-s sutoria.Cf. GŁOG. Anim. fol. 180b .
N.
glossam
Pol.
RFil XXXIII p. 131 (a. 1471) : scenofactorie a-is «rzemyąsla czo stani a namyothy dzalayą».N. sensu latiore: zajęcie; negotium
KodMp II p. 214 (a. 1308) : ipsum abbatem ... in siluis, in aquis, in campis, in pratis, in molendinis, in macellis, in tabernis vel a-bus alijs, in piscaturis, in venationibus vti pro sua voluntate cupimus. Dicitur mechanica:
MARTIN. OP. Chr. p. 28 : moechanicarum a-ium diuersarum ... stationes.
PP III p. 7 (a. 1428) : seruire ... Nicolao sellatori in a-e mechanica ... per quattuor annos (ita saepius .)
Item
practica (
GŁOG. Anim. fol. 2b : a-es mechanicas vel practicas) vel sordida (ArPrawn VIIp. 52
a. 1566 : ne se sordidis ac mechanicis a-bus dedant).
Definitur
gen.
v.
gr.
medicinae, musicae, imprimendi.
Item
adi.
v.
gr.
muratoria (
AGZ XVII
p. 11, a. 1469
; ZabDziej III
p. 344, a. 1494)
, mellicidia (
DŁUG. Hist. I
p. 102
)
, textoria (
KsgKaz
p. 301, a. 1394
et saepius).
N.
a. Epidauria sztuka medyczna;
i. q.
medica (
IO.VISL.
p. 164, v.
3).
Simili sensu
Apollinis (
NIC. POL.
p. 62
)
.
β.
notoria
wróżbiarstwo; i. q. vaticinandi
GLb p. 9 : a-s notoria «vyesczba».
Simili sensu
tripudii (
Tom. IV
p. 242, a. 1517)
.
γ.
organica
umiejętność gry na organach; i. q. musicae organorum(
AKapSąd II
p. 920, a. 1493)
.
N.
locut.
artem exercere
wykonywać zawód,
rzemiosło.
Simili sensu
agere (
DŁUG. Hist. V
p. 471
)
, laborare (
ArHist III
p. 394,
a. 1536)
, practicare (
StPPP III
p. 146, a. 1523)
,
tractare (
DŁUG. Hist. V
p. 25
)
, arte uti (
Visit.
p. 353,
diploma
a. 1285
et saepius).
2.
concr. per metonymiam: cech; collegium fabrorum, qui eandem artem exercent
PomnLw II p. 44 (a. 1407) : de qualibet a-e mechanicorum vnam balistam in vno anno debent ordinare et pro eadem vice quelibet a-s mechanica debet dare y2 sxg. arcufici.
II.
singulare: gatunek; species
ArSang V p. 110 (a. 1518) : piscium omnis generis et omnis a-is.
GŁOG. Alex. I fol. 132a : a-s substantiva verborum tria fert tantummodo verba: sum, simul: existo, fio.