- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- BJ.
- A.
I.
propr.
aliquem
aut
aliquid (ab aliqu
a
re)
odwiązywać kogoś lub coś od czegoś, rozwiązywać;
solvere,exsolvere.
II.
transl. aliquid
1.
odłączać;
separare.
2.
rozwiązać
(małżeństwo), rozwieść, usunąć, znieść (interdykt); solvere
(matrimonium), tollere (interdictum)
AKapSąd III p. 9 (a. 1453) : petens se a-i ab eadem (uxore sc. ).
Ib. p. 117 (a. 1507) : reverendissimus ... interdictum ... relaxavit et a-vit.
3.
rozwikłać (wątpliwości),wyjaśniać, dowodzić;
tollere (dubium), explicare, demonstrare
sermone.
N.
locut.
votum
wypowiedzieć swoje zdanie; sententiam
verbis exprimere
DŁUG. Hist. V p. 19 : Paulus deinde Plocensis rogatus sententiam dicere, ita votum a-it.
III.
1.
aliquem (verbis, responso)
po załatwieniu
odprawiać, odpowiedzieć komuś; dato
responso aliquem
dimittere.
2.
se a-re (cum aliquo)
rozprawić się, rozmówić się z kimś, załatwić sprawę;
sermonem ad finem perducere
DŁUG. Hist. V p. 643 : Turcorum caesar ... breviter se a-ns respondit.
Tom. VI p. 133 (a. 1522) : cum primum nos cum illis ([nuntiis Moscoviticis sc.) ]a-emus, ad mtem vram nos ... conferemus.
3.
aliquid silentio, dissimulatione
pominąć coś milczeniem, zignorować, udać, że się o czymś nie wie; omittere,
praeterire silentio, dissimulare aliquid
DŁUG. Hist. I p. 84 : mentio de filiis ... Lestkonis ... admonet me, ne illorum ... dominia ... a-am silentio.
Ib. p. 461 : Boleslaus ... suam ... iniuriam dissimulationis tolerantia a-it.
Ib. III p. 108 : Bohemiae vero rex ... omnibus ... quae Boleslaus ... commemorabat, silentio a-tis id unum refellendum duxit.
N.
locut.
silentio se a-re
milczeć; tacere
CodEp III p. 268 (a. 1477) : adeo audio me apud sanctitatem vestram fuisse disgratiatum ... ut nonnumquam silencio me a-o, quam frustra aliqua scripta ad vestram sanctitatem dirigere.
IV.
aliquem ad aliquem
wydelegować kogoś, wyprawiać; mittere
Tom. VI p. 109 (a. 1522) : non erat opinionis nostre, cum te ad cesaream mtem a-bamus, quod illam sequi in Hispaniam deberes.
V.
aliquem pecunia
obdarować kogoś pieniędzmi; aliquem pecunia donare
CorpJP IV p. 151 (a. 1525) : si vero filiae superessent, heae debent ducali dotis pecunia a regia maiestate a-i et provideri.
VI.
1.
aliquem ab aliqua re
uwalniać kogoś od czegoś niemiłego i uciążliwego; aliquem
ab aliqua re ingrata et
molesta liberare.
2.
zwolnić kogoś ze
stanowiska, z jakiegoś obowiązku; aliquem
officio dimittere
ArHist XII p. 260 (a. 1374) : fratrem Wenceslaum ... a prioratus officio ... a-vi.
DŁUG. Hist. IV p. 169 : multiplices ... ut a-i posset, impendit conatus (sc. episcopus electus ).
3.
a causa, ab impetitione, ab instantia
et abs.
iur.
t.t. uznać kogoś sądownie za niewinnego, uwolnić od zarzutów; crimine liberare, aliquem in iudicio innocentem declarare.
4.
uwolnić osobę jakąś lub miejscowość od świadczeń; personam aliquam aut
locum a tributis et stipendiis liberum declarare
KodPol I p. 4 (ante a. 1261) : a-vit ([dux sc.) ]omnes homines in premissis villis commorantes a «powos» ab omni «prewot» a «strosa» ... et ab omnibus iuribus in Polonia constitutis.
KodWp I p. 25(a. fere 1300): ego Mesico ... donavi (fratribus O. Cist. sc. ) hereditatem nostram ... ab omnibus iuribus Polonie a-tam.
5.
zwolnić kogoś z
obowiązku zapłaty na rzecz osoby prywatnej;
aliquem liberum pronuntiare a
solutione pecuniae homini privato
debitae
KsgŁawKr p. 82 (a. 1372) : presentatis viginti marcis grossorum ... eidem Johanni ... ipsa Katherina perpetue ab eo sit a-ta ... tali condicione, quod etc.
APozn I p. 364 (a. 1464) : Iohanni ... quadricentos florenos ... dimisit ac a solucione eorundem ipsum a-vit et quittavit.
6.
wyjmować spod władzy czyjejś lub jurysdykcji; eximere
aliquem ex potestate vel imperio
alicuius
KodMp III p. 139 (a. 1360) : a-imus ... incolas predicte ciuitatis de ... iurisdiccionibus omnium palatinorum.
KodPol III p. 312 (a. 1369) : bona monasterij ... a-uimus iudiciis palatinorum.
7.
eccl.
t.t. odpuścić komuś grzechy,rozgrzeszyć; peccata
alicuius remittere.
8.
zdjąć z kogoś karę kościelną; aliquem a censura
ecclesiastica liberum
declarare
Lites I p. 338 (a. 1339) : episcopus ... excommunicabat et a-ebat ... excommunicatos.
ArPrawn I p. 22 (a. fere 1400): seque cum magna cordis contricione ab huiusmodi sentenciis et censuris a-i petivit.
N.
locut.
ad cau
sam, ad cautelam
AKapSąd III p. 53 (a. 1485) : petivit se per ... episcopum ad causam a-i.Ib.
p. 72 (a. 1499) : eosdem ... ad cautelam alias ad causam a-ent.
Constr.
a.
abs.
b.
c.
abl.
c.
c. a, ab
d.
c. de
e.
c. ex
AKapSąd III p. 66 (a. 1497) : petivit se ex ... pecuniarum custodia et reservacione exonerari, eliberari et a-i.
f.
c.
pro
ArPrawn X p. 121 (a. 1403) : Dominicum sentenciaverunt liberum et a-tum pro 15 marcis, in quibus condempnatus fuit.
VII.
1.
iur.
t. t.
trans.
aliquem de aliqua re
sprawić,ze wygasają prawa; ius alicuius exstinguere
APozn I p. 50 (a. 1433) : dictos Lucasschowam et Stephanum de dictis bonis quittavit et a-vit sine omni contradictione quevis personae.
Ib. II p. 225 (a. 1490) : eciam Bernhardinum Polytko et ipsorum successores legittimos de huiusmodi propinquitate a-imus et a-tos pronuncciamus.
2.
intrans.
de aliqua re
zrzec się pretensji do czegoś; renuntiare alicui
rei
APozn II p. 241 (a. 1492) : de quibus summis ... dicti ... ludei ... Kilianum ... quittaverunt et quittant ac de re non plus petenda temporibus perpetuis a-unt.
VIII. aliquid
1.
wykonać coś z pomyślnym skutkiem, ukończyć, uczynić
doskonałym; rem aliquam ad exitum perducere,finire,
perficere.
N.
locut.
oppidum saepibus
obwarować miasto; oppidum munire
DŁUG. Hist. V p. 442 : quamvis ... oppidum sepibus negligentius a Polonis a-tum foret; numerum 30 ciborum prandendozjeść na śniadanie 30 potraw; prandio 30 cibos comedere
DŁUG. Hist. IV p. 537 : solennes dies ... centum, communiter vero triginta ... ciborum numerum prandendo a-ret.
2.
eccl.
t.t. odprawiać obrzędy
kościelne,mszę,ceremonię; exercere cultum Dei,
missam legere,caerimoniam celebrare
KodMaz(K) p. 503 (a. 1242) : ut autem deinceps magnificentius et pro rei dignitate a sacerdotibus ... cultus a-atur, statuimus etc.
KodMp IV p. 7 (a. 1386) : ad ... duas missas singulis hebdomadibus a-ndas.
IX.
aliquid
aut
aliquem
zapłacić (dług), pokryć (koszty), wykupić (zastaw), spłacić (wierzyciela); solvere
(debitum,impensas, pignus), soluto
debito creditorem dimittere.